Γράφει ο Στράτος Σπανός
Στη σύγχρονη μεταβιομηχανική εποχή, οι ολοένα αυξανόμενες περιβαλλοντικές καταστροφές, που αποτελούν σοβαρή απειλή σε πλανητικό επίπεδο, έχουν λάβει γιγαντιαίες διαστάσεις, με αντίκτυπο τόσο στη διατάραξη της περιβαλλοντικής ισορροπίας όσο και στην υποβάθμιση της ποιότητας της ζωής του ανθρώπου. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, το λιώσιμο των πάγων, οι πλημμύρες, και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας είναι μόνο λίγες από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, ή αλλιώς της κλιματικής κρίσης, που κατακλύζει τον πλανήτη μας τις τελευταίες δεκαετίες. Ωστόσο, το Δίκαιο του Περιβάλλοντος και οι ενέργειες στις οποίες έχει προβεί το Διεθνές Σύστημα προσπαθούν με κάθε τρόπο, κατά καιρούς, να λειτουργήσουν ως καταλύτες στα προβλήματα αυτά.
Βασική έννοια-κλειδί στον 21ο αιώνα για την προστασία του περιβάλλοντος είναι αυτή της βιώσιμης ανάπτυξης. Με τον όρο αυτόν ουσιαστικά εννοείται η ανάπτυξη που παρέχει μακροπρόθεσμα οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη, φροντίζοντας τις ανάγκες της παρούσας και των μελλοντικών γενεών. Η Βιώσιμη Ανάπτυξη, ή εναλλακτικά η Αειφόρος Ανάπτυξη, θεσμοθετήθηκε κατά τη Διεθνή Συνδιάσκεψη του Ρίο, που έλαβε χώρα για πρώτη φορά στη Σύνοδο Κορυφής για τη Γη, το 1992. Το 2015, στο πλαίσιο της 70ης Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, οι παγκόσμιοι ηγέτες ενέκριναν ομόφωνα την υιοθέτηση των 17 στόχων των ΗΕ για την βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και τη δημιουργία της Agenda2030. Ουσιαστικά, επρόκειτο για μία δέσμη στόχων παγκόσμιου χαρακτήρα, που αφορά τη διεθνή μελλοντική ανάπτυξη ως το 2030, προς όφελος όχι μόνο των σημερινών αλλά και των μελλοντικών γενεών. Όλα τα προαναφερθέντα αποτελούν μία προσπάθεια για έναν κόσμο πιο δίκαιο, πιο ειρηνικό και, φυσικά, έναν υγιή πλανήτη. Ήταν η πρώτη φορά που τέθηκαν οικουμενικοί στόχοι, τους οποίους πρέπει να υλοποιήσουν τόσο οι αναπτυγμένες όσο και οι αναπτυσσόμενες χώρες.
Με την πάροδο του χρόνου, η ολοένα αυξανόμενη υποβάθμιση του περιβάλλοντος είχε αρχίσει να ανησυχεί έντονα την κοινή γνώμη στις αρχές της δεκαετίας του 70’, γεγονός που αποτέλεσε το έναυσμα για την έναρξη σημαντικών προσπαθειών για την υιοθέτηση συγκεκριμένων μέτρων για τη διαχείριση και προστασία του περιβάλλοντος. Σημείο αναφοράς για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προβλημάτων που μαστίζουν την εποχή μας είναι η Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Ανθρώπινο Περιβάλλον. Η εν λόγω πρωτοβουλία, γνωστή και ως Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης το 1972, αποτέλεσε την πρώτη περιβαλλοντική διάσκεψη σε παγκόσμιο επίπεδο υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, και ήταν η πρώτη φορά που το περιβάλλον μπήκε στη διεθνή πολιτική ατζέντα.
Έπειτα από έντεκα ημέρες εντατικών συζητήσεων και διαπραγματεύσεων, οι συμμετέχοντες κατέληξαν σε 26 βασικές αρχές, σύμφωνα με τις οποίες το περιβάλλον αποτελεί ζήτημα διεθνούς ενδιαφέροντος. Επιπλέον, η Παγκόσμια Συνδιάσκεψη της Στοκχόλμης κατόρθωσε να υιοθετήσει ένα σχέδιο δράσης με 109 συστάσεις απαραίτητες για την ανάλυσή του, και κρίθηκε απαραίτητη η ίδρυση ενός θεσμικού οργάνου για την υλοποίησή του. Έτσι, ιδρύθηκε το Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον (UNEP), ένα θεσμικό όργανο που εγκαταστάθηκε στην Κένυα και ήταν η πρώτη υπηρεσία του ΟΗΕ με έδρα σε αναπτυσσόμενη χώρα. Παρόλο που η Συνδιάσκεψη κατέληξε σε ένα μη δεσμευτικό κείμενο (soft law), αποτέλεσε τη βάση για τη μετέπειτα πορεία και περιεχόμενο της παγκόσμιας περιβαλλοντικής ατζέντας, με επτά ευρείς θεματικούς τομείς δραστηριοτήτων.
Η διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον και την ανάπτυξη (UNCED) ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη διάσκεψη μετά από αυτή της Στοκχόλμης, και πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας τον Ιούνιο του 1992. Η εν λόγω διάσκεψη συγκέντρωσε πολιτικούς ηγέτες, επιστήμονες, διπλωμάτες και γενικότερα υπεύθυνους λήψης αποφάσεων 172 χωρών, για μία τεράστια προσπάθεια εστίασης στον αντίκτυπο των ανθρώπινων κοινωνικοοικονομικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον. Ο πρωταρχικός ρόλος της «Συνόδου Κορυφής για τη Γη» του Ρίο ήταν να δημιουργηθεί μία νέα ατζέντα και ένα νέο σχέδιο δράσης που θα αφορούσαν αποκλειστικά περιβαλλοντικά και αναπτυξιακά ζητήματα. Τα αποτελέσματα της Συνδιάσκεψης ήταν άμεσα και σαφή, αφού έθεσε τις βάσεις για βασικές διεθνείς συμφωνίες σχετικά με το περιβάλλον, με πιο σημαντική την Agenda 21. H Ατζέντα 21 είναι ένα μη δεσμευτικό σχέδιο δράσης των Ηνωμένων Εθνών σχετικό με τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Στόχος της, αρχικά, ήταν η ενημέρωση σχετικά με την κρισιμότητα της κατάστασης και την ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη καθώς και η επίτευξη αυτής, με το “21” στην Ατζέντα 21 να αναφέρεται στον αρχικό στόχο του 21ου αιώνα.
Επίσης, σημαντικά επιτεύγματα της ήταν η Διακήρυξη του Ρίο, που περιελάμβανε 27 οικουμενικές αρχές, η Σύμβαση Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC), η Σύμβαση για τη Βιοποικιλότητα, και η Διακήρυξη για τις αρχές διαχείρισης των δασών. Τελικά, το αποτέλεσμα της Διάσκεψης ήταν η συνειδητοποίηση ότι οι στόχοι της βιώσιμης ανάπτυξης πρέπει να είναι εφικτοί για όλους τους ανθρώπους του πλανήτη. Είκοσι χρόνια μετά τη Σύνοδο Κορυφής στο Ρίο Ντε Τζανέιρο, ακολούθησε η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη το 2012, στο Ρίο Ντε Τζανέιρο για ακόμη μία φορά. Βασικός της στόχος ήταν η ανανέωση των πολιτικών δεσμεύσεων για τους στόχους της βιώσιμης ανάπτυξης και η αποτίμηση της προόδου σχετικά με τους στόχους της αρχικής Διάσκεψης στο Ρίο, το 1992.
Σταχυολογώντας την κατάσταση, λοιπόν, είναι φανερό ότι το περιβάλλον μας αλλάζει συνεχώς, καθώς εξελίσσονται οι τρόποι ζωής, παραγωγής και κατανάλωσης αγαθών. Όλες αυτές οι αλλαγές και εξελίξεις έχουν αντίκτυπο τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στην ποιότητα ζωής του ανθρώπου, κάτι το οποίο καθιστά απαραίτητη την καταβολή προσπαθειών από τις χώρες να αναπτύξουν συμφωνίες που υπογράφονται από πληθώρα κυβερνήσεων για την προστασία του ανθρώπινου περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, το Διεθνές Δίκαιο του Περιβάλλοντος συμβάλλει τα μέγιστα στην απόδοση λύσεων σε περιβαλλοντικά προβλήματα. Για να καταφέρουν, όμως, να μείνουν λειτουργικές και αποτελεσματικές αυτές οι ενέργειες για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και την προάσπιση του φυσικού μας περιβάλλοντος, χρειάζεται η βοήθεια όλων μας.
Βιβλιογραφία
-United Nations Conference on Sustainable Development. (20-22 June 2012). Building on the Millennium Development Goals. Rio de Janeiro, Brazil. Διαθέσιμο σε: https://www.un.org/en/conferences/environment/rio2012
-United Nations Conference on Environment and Development. (3-14 June 1992). A new blueprint for international action on the environment. Rio de Janeiro, Brazil. Διαθέσιμο σε: https://www.un.org/en/conferences/environment/rio1992
– Boudes Philippe. Stockholm Conference, United Nations Conference on the Human Environment. Διαθέσιμο σε: https://www.britannica.com/topic/United-Nations-Conference-on-the-Human-Environment
-THE SDGS IN ACTION. What are the Sustainable Development Goals? Διαθέσιμο σε: https://www.undp.org/sustainable-development-goals
-Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης ΟΗΕ (Sustainable Development Goals – SDGs). Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Διαθέσιμο σε: https://ypen.gov.gr/stochoi-viosimis-anaptyxis-oie-sustainable-development-goals-sdgs/
– Η εικόνα είναι διαθέσιμη σε: https://www.pemptousia.gr/2018/06/perivallon-ke-igia/