Γράφει η Σταυρούλα Τασίκα
«Οι πολίτες πρέπει να βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των πολιτικών μας». Με τη φράση αυτή της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, ο ιστότοπος της Διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, υποδέχεται τους Ευρωπαίους και καλεί την κοινωνία των πολιτών σε έναν διαδικτυακό διάλογο. Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021, η πλατφόρμα θα αποτελέσει μέσο διατύπωσης ιδεών, ανταλλαγής απόψεων και έκφρασης προσδοκιών των πολιτών, σχετικά με τις δράσεις και τις προτεραιότητες της Ε.Ε., ενώ πρόκειται να διοργανωθούν πληθώρα εκδηλώσεων σε όλα τα κράτη μέλη για την προώθηση της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Τα αποτελέσματα αυτής της αλληλεπίδρασης, όπως διαβεβαιώνουν οι εκπρόσωποι θεσμών και κρατών μελών, θα συνεκτιμηθούν για την διαμόρφωση των πολιτικών και ενδεχομένως, της μελλοντικής μορφής της ΕΕ.
Αν μη τι άλλο, η Ε.Ε. βρίσκεται σε μία περίοδο που έχει, εν πολλοίς, επιτύχει τους αρχικούς στόχους, οι οποίοι αποτέλεσαν θεμέλιο για τη δημιουργία της. Από την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα το έτος 1950 μέχρι και σήμερα, η οικονομική και πολιτική αλληλεξάρτηση των μελών οδήγησε στην ομαλή συνεργασία και στην επικράτηση της ειρήνης στο μεγαλύτερο μέρος της γηραιάς ηπείρου. Με την πάροδο των χρόνων, η Ε.Ε. κατάφερε να εξασφαλίσει σε μεγάλο βαθμό την οικονομική ευημερία κρατών, τα οποία την απαρτίζουν, και την ανταγωνιστική θέση της ίδιας στην παγκόσμια αγορά. Διαμόρφωσε έναν γεωγραφικό χώρο που διέπεται από την αρχή της ελεύθερης κυκλοφορίας προσώπων και αγαθών και συνέβαλε στη δημοκρατικοποίηση των κοινωνιών, στην ισότητα ευκαιριών, στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στην ενίσχυση της εκπαίδευσης και της πολυπολιτισμικότητας.
Από την άλλη μεριά, ο 21ος αιώνας βρίσκει την Ε.Ε. αντιμέτωπη με πολλαπλές προκλήσεις, οι οποίες δοκιμάζουν τις σχέσεις των κρατών μελών και τη συνοχή στο εσωτερικό της. Η οικονομική κρίση του 2008 ανέδειξε τις οικονομικές διαφορές και τις ανισότητες μεταξύ των χωρών, ενώ τα υψηλά ποσοστά ανεργίας αποτελούν βασικό πρόβλημα ακόμη και σήμερα. Πέραν τούτου, η έκρηξη του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος, που οδήγησε σε ρήξη τα κράτη της Ευρώπης με αποτέλεσμα το κλείσιμο των συνόρων πολλών εξ αυτών, χρήζει ενιαίας και συλλογικής αντιμετώπισης ώστε να αποφευχθεί κατάφωρη παραβίαση δικαιωμάτων που παρατηρείται σήμερα στις χώρες υποδοχής. Παράλληλα, η περιβαλλοντική πολιτική και η διαχείριση της ενέργειας, με στόχο την ουδετερότητα άνθρακα, ένα από τα πιο φιλόδοξα σχέδια της Ένωσης, φέρνει στο προσκήνιο την ανάγκη εναρμόνισης των επενδύσεων και των πηγών χρηματοδότησης με τους νέους στόχους.
Στο ήδη επιβαρυμένο κλίμα, ίσως το σημαντικότερο ζήτημα, το οποίο αντιμετωπίζει η Ένωση και το οποίο απειλεί την συνοχή της, αποτελεί η άνοδος των εθνικιστικών φρονημάτων εντός των κρατών-μελών. Είναι γεγονός ότι η “ευρωπαϊκή ταυτότητα” πλήττεται τα τελευταία χρόνια, με την ανάδειξη όχι μόνο εθνικιστικών ιδεών αλλά και ηγετών που προωθούν την εκ νέου ισχυροποίηση των εθνικών κρατών έναντι της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Γαλλίας και της Ιταλίας, όπου εθνικιστικά κόμματα κερδίζουν την υποστήριξη σημαντικού μέρους του εκλογικού σώματος. Επίσης, το απτό παράδειγμα των ηγετών της Πολωνίας και της Ουγγαρίας που έχουν έρθει σε ρήξη με την Ένωση για ζητήματα που αφορούν το κράτος δικαίου στις χώρες αυτές, αναδεικνύει την τάση προάσπισης της κρατικής κυριαρχίας και της παντοδυναμίας της έναντι της όποιας ανάμιξης της ΕΕ στα εσωτερικά ζητήματα των κρατών-μελών.
Παράλληλα, η πανδημία του Covid- 19 έχει ενισχύσει σημαντικά τη θέση του εθνικού κράτους, το οποίο στάθηκε βασικός μοχλός αντιμετώπισης της κρίσης. Σαφώς, υπήρξαν οργανωμένες προσπάθειες σε επίπεδο Ένωσης αλλά προσέκρουσαν στη βραδυκίνητη ευρωπαϊκή διοίκηση. Σε αυτό το πλαίσιο, το κράτος ενήργησε άμεσα και ήταν έτοιμο να κλείσει τα σύνορα, να επιβάλει περιορισμούς δικαιωμάτων, να αναστείλει την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων προς εξυπηρέτηση του δημοσίου συμφέροντος και για προστασία της δημόσιας υγείας. Έτσι, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που σε μία περίοδο σύγχυσης και αβεβαιότητας είδαν το κράτος ως ασπίδα προστασίας, ως αποτελεσματικό μοχλό αντιμετώπισης μελλοντικών κρίσεων.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η Διάσκεψη για το μέλλον της Ευρώπης φαίνεται να είναι η ευκαιρία που χρειάζεται Ένωση για να επαναπροσδιορίσει το ρόλο της. Η ευκαιρία που θα επιτρέψει τις φωνές των Ευρωπαίων να ακουστούν ενισχύοντας το αίσθημα άμεσης συμμετοχής και διαμόρφωσης της πορείας της. Εν τέλει, ίσως αυτή η σύνδεση της Ένωσης με την κοινωνία αποτελεί την απάντηση στη συσπείρωση γύρω από την ιδέα του παντοδύναμου εθνικού κράτους, αναδεικνύοντας ότι ο διάλογος, η πολυπολιτισμικότητα και η ανεκτικότητα συνιστούν τις βάσεις της Ευρώπης του μέλλοντος.
Πηγές
Η Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης, Επίσημος ιστότοπος της ΕΕ, διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/new-push-european-democracy/conference-future-europe_el
Διάσκεψη για το Μέλλον της Ευρώπης: Ο Μακρόν τάχθηκε υπέρ μιας πιο ευέλικτης ΕΕ, 10/05/2021, iefimerida.gr, διαθέσιμο σε: https://www.iefimerida.gr/kosmos/diaskepsi-eyropi-makron-tahthike-yper-eyeliktis-ee
Pascale Davies, The Top five challenges for Europe in 2020, 31/12/19, forbes.com, διαθέσιμο σε: https://www.forbes.com/sites/pascaledavies/2020/12/31/the-five-top-challenges-for-europe-in-2020/?sh=588ebc3143ff
11 policy problems on the EU’s fall agenda, 1/9/2020, politico.eu, διαθέσιμο σε: https://www.politico.eu/article/11-policy-problems-on-the-eu-fall-agenda-2020/
Zhongyuan Wang, From Crisis to Nationalism? The Conditioned Effects of the COVID-19 Crisis on Neo-nationalism in Europe, 4/1/2021, ncbi.nlm.nih.gov, διαθέσιμο σε: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7781420/
Πέπη Γρηγοριάδου. Η Δύση (;) της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, 10/10/20, naftemporiki.gr, διαθέσιμο σε: https://www.naftemporiki.gr/story/1644889/i-dusi-tis-akrodeksias-stin-europi
Νίκος Μπέλλος, Ουγγαρία και Πολωνία μπλοκάρουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ, 19/11/20, dw.com, διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/el/%CE%BF%CF%85%CE%B3%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CF%89%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CE%BC%CF%80%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%8B%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B5%CE%B5/a-55670632
Πηγή εικόνας
Διάσκεψη για τον μέλλον της Ευρώπης, διαθέσιμο σε: