Γράφει η Στεφανία Ζούρκα
Η κατά γεωμετρική πρόοδο συνεχής υποβάθμιση του περιβάλλοντος στη βάση της εξάρτησης της παγκόσμιας οικονομίας από τα ορυκτά καύσιμα για τον κύριο ενεργειακό εφοδιασμό της, και τα μη ενθαρρυντικά δεδομένα σε σχέση με την υπερθέρμανση του πλανήτη, ή την ποιότητα του περιβάλλοντος οδηγούν αναπόδραστα την επιστημονική κοινότητα να κάνει λόγο πια όχι για κλιματική αλλαγή, αλλά για κλιματική κρίση (Inwald, J. F., 2023, σ. 2075-2083). Στο πλαίσιο της προσπάθειας της διεθνούς κοινότητας για μετριασμό αυτής της καταστροφικής πορείας, η ΕΕ έχει αναδείξει ένα σύνολο πολιτικών και δράσεων που μετουσιώθηκαν σε νομοθετικά μέτρα, υιοθετώντας μια μετασχηματιστική προσέγγιση για την προστασία του περιβάλλοντος και επιδρώντας ενεργά στην διαμόρφωση της περιβαλλοντικής πολιτικής των κρατών μελών (Holzinger et al., 2008, σ. 578-Tosun, 2013, σ. 182). H ΕΕ υιοθετώντας τους κλιματικούς στόχους που τέθηκαν με τη Συμφωνία του Παρισιού φιλοδοξεί να εφαρμόσει πολιτικές βάσει των οποίων η Ευρώπη θα καταστεί ως η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050 (UNFCCC, 2015). Τον Νοέμβριο του 2016 ακολούθησε η δημοσίευση της πρωτοβουλίας «Καθαρή ενέργεια για όλους τους Ευρωπαίους» από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στη βάση της οποίας προβλέφθηκαν μια σειρά από πολιτικές που αποσκοπούν στην παροχή ασφαλούς, βιώσιμης και οικονομικά προσιτής ενέργειας για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις (European Commission, 2016).
Πιο συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των στρατηγικών επιλογών της για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε το 2019 στην υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal), η οποία αποτελεί ορόσημο για την ενίσχυση της διακυβέρνησης σε επίπεδο ΕΕ στους τομείς της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος και την στροφή της πολιτικής προς την βιωσιμότητα, την κλιματική ουδετερότητα και την πράσινη μετάβαση (Bongardt et al. 2022, σ.170). Μια από τις ενέργειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς την κατεύθυνση αυτή και προκειμένου να μεταφραστούν οι πολιτικές δεσμεύσεις της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας σε απτές νομικές υποχρεώσεις για τα κράτη μέλη, τον Ιούλιο του 2021, η Επιτροπή προχώρησε στην έγκριση της δέσμης μέτρων προσαρμογής στο στόχο μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (GHG) κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 σε σύγκριση με το 1990 και να καταστεί κλιματικά ουδέτερη έως το 2050. (Siddi M., 2020, σ.4-12). Η δέσμη μέτρων “Fit for 55” αποτελεί ένα σύνολο προτάσεων πολιτικής προκειμένου να αναθεωρηθεί η ενωσιακή νομοθεσία και να καταστεί εφικτή η επίτευξη των κλιματικών στόχων της ΕΕ. Ενώ η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αποτελεί ένα γενικό σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, η δέσμη μέτρων “Fit for 55” δημιουργεί προπαρασκευαστικά το έδαφος για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας (European Commission, 2019).
Πριν αναλυθούν οι βασικές πτυχές της δέσμης μέτρων “Fit for 55” κρίνεται αναγκαία η αναφορά στη νομική βάση της περιβαλλοντικής πολιτικής από την ΕΕ, όπως προκύπτει από τις ιδρυτικές της συνθήκες. Αναλυτικότερα, τα άρθρα 11 και 191 έως 193 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εφεξής ΣΛΕΕ) κατοχυρώνουν τις αρμοδιότητες της ΕΕ ως προς τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής πολιτικής σε τομείς, όπως η ρύπανση του ατμοσφαιρικού αέρα και των υδάτων, η διαχείριση των αποβλήτων και η κλιματική αλλαγή. Δεδομένου ότι η άσκηση αρμοδιοτήτων της ΕΕ στο πεδίο της περιβαλλοντικής πολιτικής εντάσσεται στις συντρέχουσες αρμοδιότητες της ΕΕ, όπως θεμελιώνεται στο άρθρο 4 ΣΛΕΕ, τα κράτη μέλη μπορούν να νομοθετούν στη βάση της αρχής της επικουρικότητας, συνεπώς στο μέτρο που η ΕΕ δεν έχει ήδη ρυθμίσει τα θέματα αυτά (Knill C. et al. 2021, σ.11-30). Στην πραγματικότητα, η δυναμική άσκηση περιβαλλοντικής πολιτικής από πλευράς ΕΕ στάθηκε καταλυτική, καθώς διαμόρφωσε τον ρυθμό της αντιμετώπισης της κλιματικής κρίσης από τα κράτη μέλη και της πορείας προς ένα πράσινο και βιώσιμο μέλλον, χωρίς να αφήσει το περιθώριο στις διαφορετικές εθνικές πολιτικές τους να εμποδίσουν την υλοποίηση των περιβαλλοντικών και κλιματικών στόχων της.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι μειωμένες εκπομπές καθαρών αερίων του θερμοκηπίου δεδομένου ότι τα τρία τέταρτα των εκπομπών αυτών προέρχονται από τον ενεργειακό τομέα, η δέσμη μέτρων “Fit for 55” συμπεριέλαβε μια σειρά πολιτικών επιλογών σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή απόδοση, το σύστημα εμπορίας ρύπων, την αγορά υδρογόνου και απανθρακοποιημένου αερίου και τη φορολογία ενέργειας. Οι παραπάνω ευρωπαϊκοί στόχοι ενσωματώθηκαν στους εθνικούς στόχους των κρατών μελών, μέσω της μεταφοράς σημαντικών ευρωπαϊκών Οδηγιών σε επίπεδο εθνικού δικαίου επιδρώντας στην προσαρμογή της οικονομίας με αυτούς. Η παραπάνω δέσμη προτάσεων οδήγησε στη θεσμοθέτηση ενός συνεκτικού πλαισίου, που μεριμνά για την υιοθέτηση μιας δίκαιης και κοινωνικά ισότιμης μετάβασης, που ενδυναμώνει την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα της ενωσιακής βιομηχανίας, και θέτει παράλληλα ισότιμους όρους ανταγωνισμού έναντι των οικονομικών φορέων τρίτων χωρών. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι τεχνικές πτυχές της δέσμης μέτρων “Fit for 55” αποτέλεσαν αντικείμενο εκτεταμένης διαβούλευσης στις αρμόδιες ομάδες του Συμβουλίου της ΕΕ για να καταλήξουν σε κοινή θέση σχετικά με αυτές (Council of the EU, 2021).
To πακέτο προτάσεων “Fit for 55” σηματοδότησε την επικαιροποίηση της ενωσιακής νομοθεσίας σχετικά με την ενέργεια, προκειμένου να επιτευχούν οι στόχοι που τέθηκαν, όπως προαναφέρθηκε. Στο πλαίσιο αυτό, τον Ιούλιο του 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκκίνησε τη διαδικασία αναθεώρησης των προβλέψεων της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018 (Renewable Energy Directive – RED II), για την εντατικοποίηση της αξιοποίησης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η οποία καθιερώνοντας ένα κοινό πλαίσιο για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ΕΕ έθεσε τον δεσμευτικό στόχο ύψους 32% για το συνολικό μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας της ΕΕ το 2030. Με τη νέα Οδηγία (ΕΕ) 2023/2413 για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 20 Νοεμβρίου 2023, αυξήθηκε το ποσοστό του μεριδίου ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας από 30% σε τουλάχιστον 42,5%, με μακροπρόθεσμο στόχο το 45%, όπως προκύπτει από το Άρθρο 3 της Οδηγίας. Ταυτόχρονα, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 16 της αναθεωρημένης Οδηγίας αίρονται τα προϋφιστάμενα εμπόδια σχετικά με τη διαδικασία αδειοδότησης, καθώς και σχετικά με τις Διμερείς Συμβάσεις Πώλησης Ηλεκτρικής Ενέργειας (PPAs).
Ιδιαίτερα σημαντική είναι και η πολιτική συμφωνία του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στην οποία κατέληξαν τα θεσμικά όργανα στις 7 Δεκεμβρίου 2023, σχετικά με την πρόταση αναθεώρησης της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/844 για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων, με βάση την οποία αναμένεται να καθοριστούν νέες απαιτήσεις, σχετικά με την υλοποίηση των στόχων ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, δεδομένου ότι τα τελευταία, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παράγουν το ένα τρίτο των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, στην αναθεωρημένη Οδηγία πρόκειται να ενσωματωθούν οι ρυθμίσεις που θα οδηγήσουν στην επίτευξη κτιριακού αποθέματος μηδενικών εκπομπών έως το 2030. Επιπρόσθετα, αναμένεται να αναθεωρηθεί το άρθρο 9α της υφιστάμενης Οδηγίας, με γνώμονα να διευκολυνθεί η εγκατάσταση ηλιακής ενέργειας σε δημόσια κτίρια, καθώς και στα νέα κτίρια ή στα κτίρια που βρίσκονται σε διαδικασία ανακαίνισης. Τέλος, αναμένεται η νέα Οδηγία να θέσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης για τα κτίρια, καθώς και να θεσπίσει ένα κοινό υπόδειγμα της ΕΕ στη βάση κοινών κριτηρίων για όλα τα κράτη μέλη, προκειμένου να εκδίδονται τα βελτιωμένα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης (ΠΕΑ) με γνώμονα την καλύτερη ενημέρωση των πολιτών και τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης τους για την ανακαίνιση των κτιρίων σε όλη την ΕΕ.
Δύο ακόμη κρίσιμες πτυχές της δέσμης “Fit for 55” αφορούν την αναθεώρηση του Συστήματος Εμπορίας Δικαιωμάτων Ρύπων (ΣΕΔΕ), και τη θεμελίωση ενός Κοινωνικού Ταμείου για το Κλίμα (Social Climate Fund). Αφενός, όσον αφορά στο ΣΕΔΕ, με τη δέσμη μέτρων “Fit for 55” θεμελιώθηκε η αύξηση του ποσοστού του στόχου μείωσης εκπομπών ρύπων από 43% σε 60% έως το 2030, ενώ για πρώτη φορά το πεδίο εφαρμογής του επεκτάθηκε και στις εκπομπές που προέρχονται από τη ναυσιπλοΐα και ξεχωριστά οι εκπομπές κτιρίων, οδικών μεταφορών και μικρών βιομηχανιών. Επιπρόσθετα, και προκειμένου να περιοριστεί το οικονομικό βάρος του νέου ΣΕΔΕ δημιουργήθηκε το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα (Social Climate Fund), το οποίο θα υποστηρίξει την χρηματοδότηση των ευάλωτων νοικοκυριών, των πολύ μικρών επιχειρήσεων καθώς και τους χρήστες μεταφορών, προκειμένου να μην επιβαρυνθούν από το μελλοντικό κόστος της πράσινης και ενεργειακής μετάβασης της ΕΕ εξαιτίας του συστήματος εμπορίας εκπομπών. To Κοινωνικό Ταμείο θα διαθέσει πάνω από 72 δισεκατομμύρια ευρώ προς την κατεύθυνση αυτή και θα λειτουργήσει για την περίοδο 2025-2032. Τα μέτρα της δέσμης συμπληρώνονται από μέτρα για την αγορά υδρογόνου και την απαλλαγμένη από τις ανθρακούχες εκπομπές αγορά φυσικού αερίου προτείνοντας νέους κανόνες για τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος της αγοράς φυσικού αερίου.
Η διαδικασία αναθεώρησης της υφιστάμενης νομοθεσίας στο πλαίσιο της υιοθέτησης των πολιτικών επιλογών που τέθηκαν από το “Fit for 55” επισφραγίζεται με την δημοσίευση και θέση σε ισχύ της αναθεωρημένης Οδηγίας (ΕΕ) 2023/1791 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Σεπτεμβρίου 2023 για την ενεργειακή απόδοση και την τροποποίηση του Κανονισμού (ΕΕ) 2023/955. Η αναθεωρημένη Οδηγία για την ενεργειακή απόδοση εισάγει μια σειρά μέτρων για την προώθηση της ενεργειακής απόδοσης, ενώ καινοτομία της είναι ότι κατοχύρωσε στο άρθρο 3 την αρχή της προτεραιότητας της ενεργειακής απόδοσης (Energy Efficiency First-EE1st) κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων και χάραξης πολιτικής – ενεργειακής και μη. Επιπρόσθετα, με τη νέα Οδηγία τέθηκε ο νομικά δεσμευτικός στόχος της ΕΕ σχετικά με τη μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας στην ΕΕ κατά 11,7% έως το 2030. Επιπλέον κάθε κράτος μέλος, υποχρεούται, όπως προκύπτει στο άρθρο 4 της Οδηγίας να ορίσει την ενδεικτική εθνική συνεισφορά του στην επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης, με βάση αντικειμενικά κριτήρια. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με τα άρθρα 5 και 22 της Οδηγίας, σε συστηματική ανάγνωσή του με τις αιτιολογικές σκέψεις 38 και 130 του προοιμίου, αναβαθμίζεται ο ρόλος των οργανισμών ενέργειας (energy agencies), ως προς τη συνεισφορά τους σε επίπεδο παροχής συμβουλών και υποστήριξης των δημόσιων αρχών κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν στην ενεργειακή απόδοση. Μια ακόμη σημαντική καινοτομία της νέας Οδηγίας αποτέλεσε η κατοχύρωση της προστασίας και μέριμνας των δημόσιων αρχών προς τις ευάλωτες ομάδες πολιτών, που πλήττονται από το φαινόμενο της ενεργειακής φτώχειας, όπως προκύπτει από το άρθρο 8 και 9 της Οδηγίας. Τέλος, αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική εξέλιξη ότι στην Οδηγία συμπεριλήφθηκε επίσημα και ο ορισμός για την ενεργειακή φτώχεια σε επίπεδο ΕΕ, ευθυγραμμίζοντας τις ρυθμίσεις της Οδηγίας με τη δέσμη μέτρων “Fit for 55” σχετικά με τον εντοπισμό των βασικών παραγόντων των κινδύνων που ενέχει η ενεργειακή φτώχεια για τους καταναλωτές, λαμβάνοντας υπόψη διαρθρωτικές λύσεις προς την κατεύθυνση αυτή. Ο επανασχεδιασμός του συστήματος διακυβέρνησης του Ταμείου συνηγορεί στη δημιουργία ενός δημοκρατικού μοντέλου για μια δίκαιη και συνεκτική μετάβαση σε ολόκληρη την ΕΕ (Defard C. 2022, σ.5).
Οι παραπάνω νομοθετικές εξελίξεις αξίζει να εξεταστούν συνδυασμό με το σχέδιο REPowerEU, που δρομολογήθηκε τον Μάιο του 2022 με αφορμή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Συγκεκριμένα, το στρατηγικό σχέδιο REPowerEU στόχευσε στον τερματισμό της εξάρτησης του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα και στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Οι πτυχές του σχεδίου που έγκεινται στον πράσινο μετασχηματισμό, τον συνδυασμό της οικονομικής ανάπτυξης με την ασφάλεια, τη δράση για το κλίμα και την εξοικονόμηση ενέργειας λειτούργησαν υποστηρικτικά όσο διαμορφώνονταν τα κείμενα των αναθεωρήσεων των παραπάνω Οδηγιών, αποδεικνύοντας ότι η ΕΕ διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην χάραξη ενεργειακής και περιβαλλοντικής πολιτικής μετουσιώνοντας πολιτικές της προτεραιότητες σε νομικά δεσμευτικούς στόχους τόσο για την ίδια όσο και για τα κράτη μέλη της, χωρίς να παραβλέπει την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή. Εξάλλου, η ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ εξωτερικά, η οποία διαμορφώθηκε στοχεύοντας στην ενεργειακή διαφοροποίηση και τη δημιουργία μακροπρόθεσμων εταιρικών σχέσεων με προμηθευτές, συμπεριλαμβανομένης της εμβάθυνσης της συνεργασίας για το υδρογόνο ή άλλες πράσινες τεχνολογίες, συνηγορεί στην θέση της ως οργανισμού που πρωτοστατεί στην παγκόσμια πράσινη και δίκαιη ενεργειακή μετάβαση. Επιπλέον, μέσω της δέσμης μέτρων “Fit for 55” κατέστη νομικά δεσμευτικός ο στόχος για μια Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη (Pérez de las Heras B. 2022 , σ.63-78). Οι αναθεωρήσεις που έλαβαν χώρα με γνώμονα την υλοποίηση της δέσμης μέτρων “Fit for 55” πρόκειται να επηρεάσουν όλους τους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας. Τόσο ο ενεργειακός, όσο και ο βιομηχανικός τομέας, καθώς και ο δημόσιος θα υποστούν σημαντικές αλλαγές τα επόμενα χρόνια, όσο θα εναρμονίζονται οι εθνικές νομοθεσίες με την ενωσιακή, με την εγγύηση ότι η χρονοβόρα και πολυεπίπεδη διαδικασία του ενεργειακού και πράσινου μετασχηματισμού θα επιταχυνθεί με κοινό παρονομαστή την ευημερία των πολιτών, την κοινωνική συνοχή, τη βιώσιμη και πράσινη ανάπτυξη, την προστασία του περιβάλλοντος και την ανθεκτικότητα στην κλιματική κρίση διασφαλίζοντας ένα καλύτερο μέλλον.
Βιβλιογραφία-Πηγές
Έντυπη Βιβλιογραφία-Αρθρογραφία
- Bongardt A. Torres F. (2022). The European Green Deal: More than an Exit Strategy to the Pandemic Crisis, a Building Block of a Sustainable European Economic Model. Journal of Common Market
- Defard C. Thalberg K. (2022). An inclusive Social Climate Fund for the just transition. Policy Brief. Jacques Delors Energy Centre. Διαθέσιμο στον: https://institutdelors.eu/wp-content/uploads/dlm_uploads/2022/01/PB_220125_An-inclusive-Social-Climate-Fund-for-the-just-transition_Defard_Thalberg.pdf
- Deters H. (2018). European environmental policy at 50: Five decades of escaping decision traps?.Wiley. Environmental Policy and Governance. DOI: https://doi.org/10.1002/eet.1855
- Gabric A. (2023). The Climate Change Crisis: A Review of Its Causes and Possible Responses. Atmosphere. Vol. 14. No. 7. DOI: https://doi.org/10.3390/atmos14071081
- Holzinger K. Knill C. Sommerer T. (2008). Environmental Policy Convergence: The Impact of International Harmonization, Transnational Communication, and Regulatory Competition. Cambridge University Press.
- Inwald, J. F., Bruine de Bruin, W., Yaggi, M., & Árvai, J. (2023). Public Concern about Water Safety, Weather, and Climate: Insights from the World Risk Poll. Environmental Science & Technology.
- Knill C. Liefferink D. (2021). The establishment of EU environmental policy. Environmental Policy in the EU. Routledge. 4th Edition. ISBN9780429402333
- Leddin D. Montgomery H. (2023). The fundamentals: understanding the climate change crisis. DOI:10.1136/gutjnl-2023-331008
- Pérez de las Heras B. (2022). The “Fit for 55” Package: Towards a more integrated climate framework in the EU. Romanian Journal of European Affairs.
- Schlacke S. Wentzien H. Thierjung E.M. Köster M. (2022). Implementing the EU Climate Law via the ‘Fit for 55’ package. Oxford Open Energy Vol. 1.
- Siddi M. (2020). The European Green Deal: Assessing its current state and future implementation.FIIA Working Paper. ISBN 9789517696371
- Tosun, J. (2013). Environmental policy change in emerging market democra-cies: Central and Eastern Europe and Latin America compared. Toronto: University of Toronto Press.
Διαδικτυακές Πηγές
- Council of the European Union. (2023). Press release: ‘Fit for 55’: Council adopts key pieces of legislation delivering on 2030 climate targets. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2023/04/25/fit-for-55-council-adopts-key-pieces-of-legislation-delivering-on-2030-climate-targets/
- Council of the European Union. (2023). The European Green Deal. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/green-deal/
- European Commission. (2022). Joint Communication to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. JOIN/2022/23 final. EU external energy engagement in a changing world. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο:https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=JOIN%3A2022%3A23%3AFIN&qid=1653033264976
- European Commission. (2022). Joint Communication to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions. JOIN/2022/230 final. REPoewerEU Plan. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=COM%3A2022%3A230%3AFIN&qid=1653033742483
- European Commission. (2021). Proposal for a Directive of the European Parliament and the amending Directive (EU) 2018/2001 of the European Parliament and of the Council, Regulation (EU) 2018/1999 of the European Parliament and of the Council and Directive 98/70/EC of the European Parliament and of the Council as regards the promotion of energy from renewable sources, and repealing Council Directive (EU) 2015/652. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52021PC0557
- European Commission. (2021). Proposal for a Directive of the European Parliament and of the Council on the energy performance of buildings (recast). COM (2021) 802 final. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A52021PC0802
- European Commission. (2019). Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο:https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal_en
- Official Journal of the European Union (2023). Directive (EU) 2023/1791 of the European Parliament and of the Council of 13 September 2023 on energy efficiency and amending Regulation (EU) 2023/955 (recast) (Text with EEA relevance). Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=OJ%3AJOL_2023_231_R_0001&qid=1695186598766
- Official Journal of the European Union. (2018). Directive (EU) 2018/2001 of the European Parliament and the Council of 11 December 2018 on the promotion of the use of energy from renewable sources (recast). Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:32018L2001
- Official Journal of the European Union. (2018). Directive (EU) 2018/844 of the European Parliament and of the Council of 30 May 2018 amending Directive 2010/31/EU on the energy performance of buildings and Directive 2012/27/EU on energy efficiency (Text with EEA relevance). Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=uriserv:OJ.L_.2018.156.01.0075.01.ENG
- Official Journal of the European Union. (2016). Consolidated versions of the Treaty on European Union and the Treaty on the Functioning of the European Union Consolidated version of the Treaty on European Union Consolidated version of the Treaty on the Functioning of the European Union Protocols Annexes to the Treaty on the Functioning of the European Union Declarations annexed to the Final Act of the Intergovernmental Conference which adopted the Treaty of Lisbon, signed on 13 December 2007 Tables of equivalences. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A12016ME%2FTXT
- United Nations. (2023). The Climate Crisis – A Race We Can Win. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://www.un.org/en/un75/climate-crisis-race-we-can-win
- United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). (2015). The Paris Agreement. Διαθέσιμο στον σύνδεσμο: https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement