Γράφει η Διακουμάκου Φωτεινή
Εισαγωγή
Μετά το 1990, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας (ΛΔΚ) φαίνεται να αναπτύσσεται ταχέως στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η κινεζική κυβέρνηση δίνει έμφαση, μέσα από προγράμματα χρηματοδότησης και μεταρρυθμίσεων, στην επιστημονική έρευνα και την τεχνολογική ανάπτυξη, θεωρώντας ότι αποτελούν τον θεμέλιο λίθο της κοινωνικής και οικονομικής ευμάρειας της χώρας και επιπλέον ενισχύουν την ανταγωνιστική θέση του κινεζικού κράτους στο διεθνές στερέωμα. Μέσω αυτών των πρωτοβουλιών επιτυγχάνεται παρέμβαση στην οικονομία του εν λόγω κράτους με ποικίλους τρόπους για την προώθηση καινοτόμων τεχνολογικών κατασκευών, με σκοπό τη μείωση αρχικά και την ολοκληρωτική αποδέσμευση στη συνέχεια, της τεχνολογικής εξάρτησης της Κίνας από άλλες χώρες. Έτσι, γίνονται συστηματικές προσπάθειες αντικατάστασης της ξένης τεχνολογίας με εγχώρια.
Προκειμένου να επιτευχθούν οι ανωτέρω στόχοι, δύο μεγαλόπνοα έργα με γεωπολιτικές, γεωοικονομικές και γεωστρατηγικές διαστάσεις, υλοποιούνται ήδη από την κινεζική κυβέρνηση. Οι στρατηγικές πρωτοβουλίες Belt and Road (BRI) και Made in China 2025 (MIC 2025) στοχεύουν να καταστήσουν τη ΛΔΚ έναν από τους ισχυρούς, αν όχι τον ισχυρότερο παίχτη, στη σκακιέρα του διεθνούς συστήματος.
Επιπρόσθετα, η Κίνα προωθεί ως ένα καινοτόμο εργαλείο εξωτερικής πολιτικής την ανώτατη εκπαίδευση, προκειμένου να παγιώσει τις γεωπολιτικές της φιλοδοξίες, μέσα από την αναγνώριση της αξίας των πανεπιστημιακών συμμαχιών που υποστηρίζονται στα πλαίσια του BRI. Από την άλλη, η στρατηγική MIC 2025 είναι μια πρωτοβουλία που επιδιώκει να εξασφαλίσει την κινεζική πρωτιά ανάμεσα στις παγκόσμιες δυνάμεις στον κλάδο της υψηλής τεχνολογίας. Ωστόσο, κορυφαίες οικονομίες που στηρίζονται στη βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας, όπως χώρες της Ε.Ε. και οι Ηνωμένες Πολιτείες, εκφράζουν επιφυλάξεις απέναντι στις γεωπολιτικές φιλοδοξίες της Κίνας, κι αυτό επειδή η τελευταία θα μπορούσε να μετατραπεί από κατασκευαστής χαμηλού κόστους σε έναν άμεσης και υψηλής προστιθέμενης αξίας παγκόσμιο ανταγωνιστή.
Ανώτατη εκπαίδευση
Τον Οκτώβριο του 2013, ο αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος της Κίνας XiJinping ανακοίνωσε το νέο μεγάλης κλίμακας έργο One Belt One Road (OBOR), το οποίο μετονομάστηκε σε Belt and Road Initiative (BRI) αλλά είναι περισσότερο γνωστό ως New Silk Road. Στο 19ο κομματικό συνέδριο του ΚΚΚ στο Πεκίνο το 2017, επισημάνθηκε η βαρύνουσα σημασία του έργου και χαρακτηρίστηκε ως η βασική αποστολή της προεδρίας του Xi. Λίγους μήνες νωρίτερα είχε πραγματοποιηθεί διεθνές συνέδριο, στο οποίο ήταν παρόντες εκπρόσωποι εκατό περίπου κρατών. Ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού προβλέπει τη δημιουργία έξι ευρασιατικών χερσαίων διαδρόμων και ενός θαλάσσιου, συμπεριλαμβάνοντας 142 έθνη σε Ασία, Ευρώπη και Αφρική, ήτοι 69% του παγκόσμιου πληθυσμού, το 39% του παγκοσμίου εδάφους, το 35% του παγκόσμιου εμπορίου και το 30% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Μέσω της πρωτοβουλίας BRI, η Κίνα αποβλέπει όχι μόνο σε επενδύσεις υποδομών, χρηματοδοτήσεων και εμπορίου, αλλά και σε συνεργασίες σε επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τις χώρες κατά μήκος του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Χαρακτηριστικά, ο αριθμός των ξένων φοιτητών που καταφθάνουν στην Κίνα έχει αυξηθεί ραγδαία την τελευταία δεκαετία. Σύμφωνα με στοιχεία του κινεζικού Υπουργείου Παιδείας, οι αλλοδαποί συμμετέχοντες σε εκπαιδευτικά προγράμματα κινεζικών πανεπιστημίων αντιπροσώπευαν περίπου το 65% του συνόλου των φοιτούντων, σχεδόν 500.000 κατά τα έτη 2017 και 2018. Πριν από την πολιτική του BRI, ο μεγαλύτερος αριθμός διεθνών φοιτητών προερχόταν από τη Νότια Κορέα, τις ΗΠΑ, την Ιαπωνία, την Ταϊλάνδη και τη Ρωσία. Το 2018, η Νότια Κορέα συνέχισε να είναι η μεγαλύτερη πηγή εκροής φοιτητών προς την Κίνα ενώ στις ανωτέρω χώρες προστέθηκαν το Πακιστάν και η Ινδία. Εξάλλου, από το 2015, υπήρξε επίσης μια απότομη αύξηση στον αριθμό των συνεργασιών μεταξύ των κινεζικών πανεπιστημίων και αυτών των χωρών που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία. Επιπλέον, σήμερα, τα κινέζικα πανεπιστήμια συμμετέχουν ενεργά στην παροχή μαθημάτων κατάρτισης. Για παράδειγμα, το πανεπιστήμιο ξένων σπουδών του Πεκίνο άρχισε πρόσφατα να παρέχει προγράμματα εκμάθησης 11 ξένων γλωσσών, οι περισσότερες από τις οποίες είναι οι εθνικές γλώσσες χωρών μελών της BRI, προωθώντας έτσι τους αντικειμενικούς σκοπούς της πρωτοβουλίας.
Επιπρόσθετα, ορισμένα κορυφαία κινεζικά πανεπιστήμια έχουν ιδρύσει ακόμη και ειδικά καθορισμένα κολέγια ή σχολεία, όπως τα ινστιτούτα Belt and Road στο πανεπιστήμιο του Πεκίνου και το πανεπιστήμιο Renmin της Κίνας. Στόχος είναι η οικοδόμηση δικτύων και η ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού κατά μήκος των περιοχών που εκτείνεται το BRI, με τη διεξαγωγή σχετικών μαθημάτων κατάρτισης, την παροχή συμβουλών και την υποβολή προτάσεων πολιτικής που βασίζονται στην έρευνα και απευθύνονται σε τοπικές αρχές, την εθνική κυβέρνηση, στη βιομηχανία και σε επιχειρήσεις.
Τεχνολογία
Η BRI έχει γίνει το κύριο πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής που αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες της ΛΔΚ να αποκτήσει ηγετικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο, δημιουργώντας σημαντικές αντιδράσεις από την πλευρά της Δύσης. Το 2015, η κινεζική κυβέρνηση δημοσίευσε ένα επίσημο έγγραφο που εισήγαγε τον Ψηφιακό Δρόμο του Μεταξιού (DSR) ως συστατικό στοιχείο της BRI, όπου περιλαμβάνονταν οι ευρύτερες φιλοδοξίες της ΛΔΚ. Ο DSR στοχεύει στην προώθηση της συνδεσιμότητας των ασιατικών, ευρωπαϊκών και αφρικανικών κρατών και των παρακείμενων θαλασσών τους, ώστε να δημιουργηθούν πολυδιάστατα, πολυεπίπεδα και σύνθετα δίκτυα. Το έργο αφορά στην ανάπτυξη και τη λειτουργικότητα των κρίσιμων ψηφιακών υποδομών, όπως η τοποθέτηση επίγειων και υποθαλάσσιων καλωδίων δεδομένων, 5G δίκτυα κινητής τηλεφωνίας, κέντρα αποθήκευσης δεδομένων και παγκόσμια δορυφορικά συστήματα πλοήγησης.
Ο DSR εστιάζει στους συμμετέχοντες στο BRI και στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, χωρίς να περιορίζεται μόνο σε αυτούς τους δρώντες. Η πρωτοβουλία συμπληρώνει ψηφιακά «κενά» όπου τα εντοπίζει. Στους κορυφαίους αποδέκτες του DSR συμπεριλαμβάνονται ακόμη και μεγάλες ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως η Γερμανία και η Ιταλία. Στην Ευρώπη, τα έργα επικεντρώνονται σε δίκτυα 5G, χρηματοοικονομική τεχνολογία και τεχνολογίες έξυπνης πόλης. Ωστόσο, η υλοποίηση του DSR απευθύνεται, κυρίως, στις αναπτυσσόμενες χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της Λατινικής Αμερικής, της Μέσης Ανατολής και της Ανατολικής Ευρώπης. Προκειμένου να θεμελιώσει τις βάσεις του ρόλου της στην παγκόσμια τεχνολογική ανάπτυξη, η Κίνα έχει αναλάβει ενεργή ηγετική θέση σε διεθνείς οργανισμούς και φορείς.
Όσον αφορά στο ζήτημα της παγκόσμιας διακυβέρνησης του διαδικτύου, η Κίνα προωθεί σημαντικά την έννοια της κυριαρχίας στον κυβερνοχώρο, βρίσκοντας εταίρους σε ορισμένες χώρες που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία BRI. Στο εσωτερικό της έχει αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο καθεστώς διακυβέρνησης δεδομένων που επικεντρώνεται στην εφαρμογή σύννομων κανονισμών και κατευθυντήριων γραμμών για την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Η Κίνα επιδιώκει σινοκεντρική παγκόσμια ψηφιακή συνδεσιμότητα μέσα από την ενίσχυση της εγχώριας τεχνολογικής καινοτομίας και της παραγωγής, με αποτέλεσμα την τεχνολογική υπεροχή και την αυτονομία της στην παγκόσμια ψηφιακή τάξη. Μέλημά της είναι να μειώσει την ευάλωτη εξάρτηση της χώρας από άλλους ηγέτες της τεχνολογίας, ιδίως τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ιαπωνία αλλά και ευρωπαϊκά κράτη.
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, γίνεται κατανοητό ότιο DSR είναι κάτι περισσότερο από απλά «καλώδια εντός του εδάφους». Περιλαμβάνει την παγκόσμια επέκταση των κινεζικών τεχνολογιών σε αγορές, στις οποίες οι χώρες της Δύσης προηγουμένως κυριαρχούσαν ή σε αναπτυσσόμενες χώρες που μόλις τώρα κάνουν την είσοδό τους στην τεχνολογική πραγματικότητα. Η Κίνα παρουσιάζει τον DSR ως εργαλείο για την ανάπτυξη, την καινοτομία και την τεχνολογική εξέλιξη. Πρόκειται λοιπόν για ένα μείζον ζήτημα γεωπολιτικής, καθώς διευκολύνει την προσπάθεια της να εδραιωθεί ως μια μεγάλη παγκόσμια δύναμη σε όλο και περισσότερους τομείς, συμπεριλαμβανομένης και της τεχνολογίας. Με την αυξανόμενη προβολή του DSR, αυξάνονται και οι ανησυχίες σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με την κινεζική τεχνολογία και τη συμμετοχή της ΛΔΚ σε ευαίσθητους τομείς. Οι επικοινωνιακές υποδομές στις χώρες του BRI θα επιτρέψουν στη ΛΔΚ να έχει πρόσβαση, να αναλύει και να εκμεταλλεύεται σε πραγματικό χρόνο μεγάλους όγκους δεδομένων των χωρών που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία. Μέσω αυτών των τεχνολογιών και των εταιρειών τεχνολογίας, η Κίνα πιθανόν να εξάγει το μοντέλο διακυβέρνησης, το σύστημα εποπτείας και τους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς της. Οι πολιτικές ελίτ στα κράτη αποδέκτες θα μπορούσαν να γίνουν ευάλωτες σε επιχειρήσεις επιρροής, καθώς οι κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας θα διαχειρίζονται τα δίκτυά τους.
Στο διεθνές περιβάλλον, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η ΕΕ έχουν λάβει μέτρα για να αντιμετωπίσουν την αυξανόμενη επιρροή του DSR. Θέτουν σε ισχύ εργαλεία για την αμφισβήτηση της κινεζικής πρωτοβουλίας, μέσω των οποίων επιχειρείται η διασφάλιση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών τους αλλά και των ευαίσθητων δεδομένων των εταιρειών τους.
Βιβλιογραφικές αναφορές
Abbasa A., Avdicb A., Xiaobaoa P., Hasanc M. &Minga W. (2017). Universitygovernment collaboration for the generation and commercialization of new knowledge for use in industry. Journal of Innovation & Knowledge. doi: 10.1016/j.jik.2018.03.002 Διαθέσιμοσε: https://www.elsevier.es/en-revista-journalinnovation-knowledge-376-avance-university-government-collaboration-forgeneration-commercialization-S2444569X18300301
Agnew J. (2013). Looking Back to Look Forward: Chinese Geopolitical Narratives and China’s Past. 301-314. https://doi.org/10.2747/1539-7216.53.3.301 Διαθέσιμοσε: https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.2747/1539-7216.53.3.301
Atha K., Callahan J., Chen J., Drun J., Green K, Lafferty B, McReynolds J., Mulvenon J., Rosen B. &Walz E. (2020). China’s Smart Cities Development. Research Report Prepared on Behalf of the U.S.-China Economic and Security Review Commission. Διαθέσιμο σε: https://www.uscc.gov/sites/default/files/202004/China_Smart_Cities_Development.pdf
Baker McKenzie Team. (2017). Belt & Road: Opportunity & Risk: The prospects and perils of building China’s New Silk Road. Διαθέσιμοσε:https://www.bakermckenzie.com//media/files/insight/publications/2017/10/beltroad/b aker_mckenzie_belt_road_report_2017.pdf?la=en
Belt and Road Initiative (BRI). Belt Road Association of Invention Societies. Διαθέσιμο σε: https://brainsocieties.org/belt-and-road-initiative-bri/
Belt and Road Initiative. Διαθέσιμο σε: https://www.beltroad-initiative.com/belt-androad/
Beston Husen Α. (2017). The Role of Soft Power in China’s Foreign Policy in the 21st Century. International Journal of Social Sciences & Educational Studies, (3), 99.
Center for China and Globalization. (2019). Διαθέσιμο σε: http://en.ccg.org.cn/
Chen L. & Xu S. (2019). China’s Belt and Road Initiative: Recalibration and New Opportunities. Deloitte Insights. https://doi.org/10.2747/1539-7216.53.3.301 Διαθέσιμο σε: https://www2.deloitte.com/xe/en/insights/economy/asia-pacificbkp/china-belt-and-road-initiative-update.htm 57
China Electronics Standardization Institute. (2020). Artificial Intelligence Security Standardization, White Paper. https://cset.georgetown.edu/publication/artificial-intelligence-securitystandardization-white-paper-2019-edition/
China Power Team. (2020). Is China Ready for Intelligent Automation? https://chinapower.csis.org/china-intelligent-automation/
EU Science Hub. (2019). China is a new R&I powerhouse. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/jrc/en/facts4eufuture/china-report-challenges-andprospects/r-and-i-powerhouse
Evans G. &Newnham J. (1998). Penguin Dictionary of International relations. Penguin Books.
Flint C. & Xiaotong Z. (2019). Historical–Geopolitical Contexts and the Transformation of Chinese Foreign Policy. The Chinese Journal of International Politics, 12 (3), 295–331. https://doi.org/10.1093/cjip/poz011 Διαθέσιμο σε: https://academic.oup.com/cjip/article/12/3/295/5552788#140564357
Ghiasy R. & Krishnamurthy R. (2021). China’s Digital Silk Road and the Global Digital Order China’s Digital Silk Road is an ambitious vision to catalyze global digitalization. What will it mean for digital governance? The diplomat. Διαθέσιμο σε: https://thediplomat.com/2021/04/chinas-digital-silk-road-and-the-global-digital-order/
Gupta B. (2020). The “17+1” initiative: Is China losing its charm in Central and Eastern Europe? ORF. Διαθέσιμο σε: https://www.orfonline.org/expert-speak/17- plus-1-initiative-china-losing-charm-central-eastern-europe/
Hemmings J. (2020). Reconstructing Order: The Geopolitical Risks in China’s Digital Silk Road. Asia Policy National Bureau of Asian Research, 15 (1), 5-21. Διαθέσιμο σε: https://muse.jhu.edu/article/748991/summary
Huang F. (2020). China belts up for the road to internationalisation. The chronicle of education. Διαθέσιμο σε: https://thechronicleofeducation.net/2019/06/12/china-beltsup-for-theroadtointernationalisation
Institute for Security & Development Team. (2018). Made in China 2025. Διαθέσιμο σε: https://isdp.eu/publication/made-china-2025/
Komninos Ν. (2018). Smart Cities. Research gate. Διαθέσιμο σε: https://www.researchgate.net/publication/325756730_Smart_Cities
Kratz A., Huotari M., Hanemann T.&Arcesati R. (2020). Chinese FDI in Europe: 2019 update, Special Topic: Research Collaborations. Mercator Institute for China Studies. Διαθέσιμο σε: https://merics.org/sites/default/files/2020-05/MERICSRhodium%20GroupCOFDIUpdate2020.pdf
Li L. (2018). China’s manufacturing locus in 2025: With a comparison of “Made-in China 2025” and “Industry 4.0”. Technological Forecasting and Social Change, 135, 66-74. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0040162517307254
Made in China 2025. (2018). Institute for Security & Development Policy. Διαθέσιμο σε: https://isdp.eu/content/uploads/2018/06/Made-in-China-Backgrounder.pdf
Mathou C. & Yan J. (2012). EU-China Student and Academic Staff Mobility: Present Situation and Future Developments. Sage Journals Διαθέσιμο σε: https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1163/22125868-12340008
McCarthy Ν. (2020). China Is Closing The Gap With The U.S. In R&D Expenditure [Infographic]. Forbes. Διαθέσιμο σε: https://www.forbes.com/sites/niallmccarthy/2020/01/20/china-is-closing-the-gap-with-the-us-in-rd-expenditure-infographic/?sh=4c3c41235832
National Science Board. New Policy Brief: The U.S. is a Keystone of Global Science & Engineering. Διαθέσιμο σε: https://www.nsf.gov/nsb/
Park, K. (2015). China’s behavior in maritime dispute with its neighbors: The double edged sword model. Georgetown University. Διαθέσιμο σε: https://www.proquest.com/openview/fa0fdfd0fbe516c6221b16261345feb6/1?pqorigsite=gscholar&cbl=18750
Rezaeiab S. & Mouritzen M. (2021). Talent flowscapes and circular mobility in a Belt and Road (BRI) perspective – Global talent flows revisited. Science Direct. 49 ( 4), 188-197. Διαθέσιμο σε: https://reader.elsevier.com/reader/sd/pii
Roberts, H., Cowls, J. & Morley, J. (2020). The Chinese approach to artificial intelligence: An analysis of policy, ethics, and regulation. AI&Soc (36), 59–77. Διαθέσιμο σε: https://link.springer.com/article/10.1007/s00146-020-00992-2
Schulhof V., Van Vuuren D. &Kirchherra J. (2021). The Belt and Road Initiative (BRI): What Will it Look Like in the Future?. Technological Forecasting and Social Change, 175 (121306). Διαθέσιμο σε: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S004016252100740X
Science & Engineering Indicators. Global Science and Technology Capabilities. Διαθέσιμο σε: https://ncses.nsf.gov/pubs/nsb20201/assets/globalscience-and-technology-capabilities/
Significant Cyber Incidents. Center For Strategic & International Studies. Διαθέσιμο σε: https://www.csis.org/programs/technology-policyprogram/significant-cyber-incidents
Smart Cities Review. (2019). Beijing City Lab. Διαθέσιμο σε: https://www.beijingcitylab.com/projects-1/43-smart-cities-review/
Spykman, N. (1944). The geography of the peace. New York, Harcourt, Brace and Co
Talin B. (2021). Chinas Grand Strategy–“Made In China 2025” (MIC25). More Than Digital. Διαθέσιμο σε: https://morethandigital.info/en/chinas-grand-strategy-made-inchina-2025-mic25/
Tan A. (2020). Challenge and perspective for Digital Silk Road Operations, information & technology, Cogent Business & Management, 7 (1). Διαθέσιμο σε: https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/23311975.2020.1804180
Διακουμάκου Φ. (2022). Τεχνολογία και ανώτατη εκπαίδευση στη γεωπολιτική στρατηγική της Κίνας. Διαθέσιμο σε: https://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/14356/Diakoumakou%2020005.pdf?sequence=1&isAllowed=y