Γράφει η Άννα Κολυβά
ΘΥΜΑ ΚΑΙ ΘΥΤΗΣ
Την τελευταία εικοσαετία, ο ισλαμικός εξτρεμισμός έχει αποκτήσει μεγαλύτερες και πιο επικίνδυνες διαστάσεις. Από τα τρομοκρατικά χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου μέχρι τις διαρκείς συγκρούσεις των κυβερνήσεων με εξτρεμιστικές οργανώσεις, όπως οι Taliban στο Αφγανιστάν, η Al Qaeda και ιδιαιτέρως τo Ισλαμικό Κράτος, η συζήτηση είναι πιο επίκαιρη από ποτέ. Ωστόσο ένα θέμα που θίγει άμεσα την βιαιότητα αυτού του είδους εξτρεμισμού αλλα δυστυχώς στερείται επαρκούς διεθνούς αναγνώρισης είναι τα ειδεχθή εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε ο ISIS κατά των Yazidis.
Καταρχάς, οι Yazidis είναι μια από τις αρχαιότερες εθνικό θρησκευτικές μειονότητες της Μέσης Ανατολής οι οποίοι βρίσκονται διασκορπισμένοι στην νοτιοανατολική Τουρκία, τη βόρειο Συρία, την περιοχή του Καυκάσου, σε ορισμένες περιοχές του Ιράν αλλά κυρίως στο βορειοδυτικό Ιράκ, και ειδικότερα στην περιφέρεια Sinjar του Κυβερνείου της Nineveh. Η προέλευση του ονόματος Yazidi είναι άγνωστη, με ορισμένους λόγιους να υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τον χαλίφη της δυναστείας Umayyad, τον Yazidi. Η θρησκεία τους είναι ιδιαίτερα πλούσια καθώς αντλεί στοιχεία τόσο από διάφορες ιρακινές θρησκείες όσο από τον Ισλάμ, τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό. Τα θρησκευτικά κείμενα είναι περιορισμένα διότι η θρησκευτική τους ζωή βασίζεται περισσότερο στις προφορικές παραδόσεις. Όσον αφορά τις πεποιθήσεις τους για την κοσμογονία, οι Yazidi λατρεύουν και τιμούν τον Yazdan, τον ανώτατο Θεό Δημιουργό, ο οποίος μεν έπλασε τον κόσμο αλλά δεν διαδραματίζει ενεργητικό ρόλο, αφήνοντας την ευθύνη στον Melek Taus, ο οποίος είναι αδιαχώριστος από τον Θεό και λατρεύεται στη μορφή ενός παγονιού. Το άλλο όνομα του Melek Taus είναι Shaytan που μεταφράζεται ως διάβολος στα αραβικά με αποτέλεσμα η θρησκεία τους να έχει παρερμηνευτεί και έτσι οι Yazidi θεωρούνται αδίκως από τρίτους σατανιστές. Η κοινότητά τους δομείται βάσει κοινωνικών ομάδων και τάξεων και απαγορεύονται οι γάμοι που συνάπτονται με πιστούς άλλων θρησκειών όπως φυσικά και η μεταστροφή σε άλλες θρησκείες, εφόσον η χειρότερη μοίρα και τιμωρία για ένα Yazidi είναι να αποβληθεί από τους κόλπους της κοινότητας του. Αναντίρρητα, λοιπόν, μιλάμε για μια κοινωνική ομάδα εξαιρετικά κλειστή και απομονωμένη.
Το γεγονός, όμως, ότι οι Yazidis έχουν επιθυμήσει να απέχουν από τον εξωτερικό κόσμο δεν σημαίνει ότι έχουν κατορθώσει εξίσου να απέχουν από ποικίλες συγκρούσεις. Για αιώνες, οι Yazidis ανέπτυξαν το θρησκευτικό τους σύστημα αποστασιοποιημένοι από τις καθιερωμένες ισλαμικές νόρμες και κατά συνέπεια θεωρήθηκαν ως αποστάτες από τους Μουσουλμάνους γείτονές τους, οι οποίοι τους έβλεπαν ως αντίπαλους για την κατάληψη της εξουσίας. Πράγματι, οι Yazidis όχι μόνο έχουν δει την κοινότητα τους να τίθεται στο στόχαστρο αλλά συνάμα να μειώνεται δραστικά λόγω σφαγών, αιματηρών επιθέσεων και προσηλυτισμών. Δυστυχώς, η κυβέρνηση της Βαγδάτης δεν αποτελεί εξαίρεση. Η μεταξύ τους σχέση ήταν πάντοτε ταραγμένη. Οι διενέξεις για θέματα που αφορούν την εκμετάλλευση της γης και των φυσικών πόρων στη περιφέρεια Sinjar είναι πολυάριθμες ενώ επίσης η ιρακινή κυβέρνηση δεν διστάζει να ασκεί βία εναντίον τους αλλά και μεροληπτική πολιτική κατά του πολιτισμού και των θρησκευτικών τους εθίμων.To Sinjar παρουσιάζει αναπτυξιακή κρίση και σοβαρή έλλειψη βασικών υπηρεσιών όπως ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και παροχή εκπαιδευτικών ευκαιριών. Συγχρόνως, τα αρνητικά στερεότυπα, οι προκαταλήψεις απέναντι σε μια κοινότητα που στερείται ακόμη και ουσιώδους εκπροσώπησης στην πολιτική σκηνή της χώρας είναι διαδεδομένα και παρεμποδίζουν την αρμονική ένταξη τους στη κοινωνία.
Η κατάσταση αυτή, δηλαδή η περιθωριοποίηση των Yazidis από την ιρακινή κυβέρνηση και κοινωνία σε συνδυασμό με το ιδιότυπο θρησκευτικό τους σύστημα κέντρισε το ενδιαφέρον ενός διαφορετικού αλλά εξαιρετικά επικίνδυνου δρώντα, του Ισλαμικού Κράτους στην Συρία και στη Λεβάντες (ISIL, Islamic State in Iraq and the Levant ), o οποίος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα γενοκτονία τους. Ο ISIL λοιπόν ή αλλιώς Daesh, Islamic State in Iraq and Syria (ISIS) και Islamic State είναι εξτρεμιστική και μουσουλμανική ομάδα που πρεσβεύει το δόγμα ενός Σουνιτικού Ισλάμ που κινείται στα όρια του φονταμενταλισμού, του σαλαφισμού και του τζιχάντ, (επικαλούμενοι το δόγμα του ιερού πολέμου οι τζιχαντιστές δικαιολογούν τις βίαιες και αδιάκριτες επιθέσεις εναντίον μουσουλμάνων και άλλων πληθυσμών που κατηγορούν για αποστασία και ολιγοπιστία) και του οποίου οι απαρχές βρίσκονται στο πόλεμο του Ιράκ το 2003,στον οποίο τάχθηκε κατά της ξένης εμπλοκής και της κυβέρνησης. Απασχόλησε ιδιαίτερα την διεθνή επικαιρότητα το 2014, όταν ο ISIS επεκτάθηκε, κατακτώντας σημαντικά συριακά και ιρακινά σουνιτικά εδάφη, όπως η Raqqah στη Συρία και η Mosul στο Ιράκ. Τον Ιούνιο του ίδιου μήνα, ο ηγέτης της οργάνωσης Abu Bakr al-Baghdadi διακήρυξε την δημιουργία χαλιφάτου με χαλίφη τον ίδιο και πρωτεύουσα την Raqqah στα κατεχόμενα από τον ISIS εδάφη, έκταση που έφθασε ακόμη και τα 41.ΟΟΟ τετραγωνικά μίλια. Το Islamic State (Ισλαμικό Κράτος) έγινε πραγματικότητα και οι αγριότητες κατά των άμαχων πληθυσμών και των μειονοτήτων, που είχαν ήδη ξεκινήσει, κορυφώθηκαν.
Η ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ
Όσον αφορά τους Yazidis, η συζήτηση πρέπει να είναι εκτεταμένη. Σύμφωνα με το άρθρο 2 της Σύμβασης για την Πρόληψη της Γενοκτονίας του 1948, η γενοκτονία μπορεί να οριστεί “ως πράξεις που διαπράττονται με πρόθεση να καταστρέψουν, εν όλων ή εν μέρει, μια εθνική, εθνική, φυλετική ή θρησκευτική ομάδα, μέσω θανάτωσης των μελών μιας ομάδας, πρόκλησης σοβαρής σωματικής ή ψυχικής βλάβη στα μέλη της ομάδας, εσκεμμένης επιβάρυνσης των συνθήκων ζωής που υπολογίζεται ότι θα επιφέρει φυσική καταστροφή εν όλων ή εν μέρει, επιβολής μέτρων για την πρόληψη των γεννήσεων εντός της ομάδας και βίαιης μεταφοράς παιδιών της ομάδας σε άλλη ομάδα”. Οι ενέργειες αυτές και ακόμη περισσότερες χαρακτήρισαν τις πρακτικές του ISIS. Για τους τελευταίους, οι Yazidis ήταν μια άπιστη παγανιστική μειονότητα που έπρεπε να εξαλειφθεί, εφόσον τους θεωρούσαν συνάμα και σατανιστές, λαμβάνοντας υπόψιν την παρερμηνεία του ονόματος Melek Taus. Τον Αυγουστο του 2014 κινήθηκαν προς το βορειοδυτικό Ιράκ και περικύκλωσαν το Sinjar. Δεν γνώρισαν καμία αντίσταση καθώς, τόσο ο Ιρακινός στρατός όσο και η Peshmarga, οι κουρδικές δυνάμεις δηλαδή, εγκατέλειψαν την περιοχή αφήνοντας τους Yazidis στο έλεος των εχθρών τους. Οι Yazidis έτσι είχαν δύο επιλογές : είτε να προσηλυτιστούν στο δόγμα του ιερού πολέμου ή να θανατωθούν. Όσοι απέρριψαν τις επιλογές αυτές, κατέφυγαν στο βουνό, όμως γρήγορα απεβίωσαν λόγω των λιγοστών προμηθειών που είχαν, του υποσιτισμού και της ζέστης. Οι άνδρες μαχητές του Ισλαμικού Κράτους διέπραξαν ειδεχθή εγκλήματα. Οι πληθυσμοί που αιχμαλωτίστηκαν υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια και κάτω από εξευτελιστικές και απάνθρωπες συνθήκες βίωσαν ανεπανόρθωτη σωματική και ψυχολογική ζημιά μέσα από πρακτικές που είχαν σκοπό να αποκτηνώσουν, να προκαλέσουν έναν αργό θάνατο και να περιορίσουν με κάθε τρόπο τις γεννήσεις. Οι μαρτυρίες γυναικών και αντρών είναι ανατριχιαστικές. Οι γυναίκες και τα μικρά κορίτσια που απήχθησαν πουλήθηκαν ως σκλάβες σεξ σε slave markets (souks abaya) και ήταν θύματα καθημερινών βιασμών, ακόμη και ομαδικών. Για τους τζιχαντιστές δεν ήταν τίποτε παραπάνω από λάφυρα πολέμου και προσωπικά αντικείμενα και τις είχαν εγκλωβισμένες. Ουκ ολίγες αναζήτησαν τη σωτηρία τους στην αυτοκτονία. Ταυτόχρονα, οι άνδρες μαχητές του ISIL απήγαγαν τα μικρά αγόρια άνω των 7 χρονών από τις οικογένειες τους και τους υποχρέωναν σε εντατικές στρατιωτικές εκπαιδεύσεις σε στρατόπεδα που όχι μόνο κατέληγαν να τους μετατρέψουν σε αδίστακτους μαχητές αλλά και κατόρθωναν να τους κάνουν να διαγράψουν την ταυτότητα τους και να ορκιστούν αιώνια υποταγή στο Ισλαμικό Κράτος. Αλλά, η γενοκτονία δεν σταμάτησε εκεί. Οι πληθυσμοί εκτοπίζονταν βίαια από τα πατρογονικά τους εδάφη την ίδια στιγμή που σημαντικά πολιτιστικά και θρησκευτικά μνημεία, ναοί και αρχαιολογικοί χώροι σε Συρία και Ιράκ ισοπεδώνονταν σε μια προσπάθεια του ISIL να πλήξει οριστικά τον πολιτισμό αυτού του λαού.
Ο απολογισμός είναι φρικτός. Σύμφωνα με στοιχεία του Yazidi Rescue Office στη Kurdistan Regional Government (KRG) 6.417 Yazidis απήχθησαν από τον ISIS τον Αύγουστο του 2014, μόνο 3.451 Yαzidis έχουν διασωθεί και αποδράσει, 3.000 ακόμη είναι αιχμάλωτοι ή ακόμη αγνοούνται, πάνω από 2.500 παιδιά έμειναν ορφανά και μέχρι τώρα έχουν ανακαλυφθεί 80 μαζικοί τάφοι(στοιχεία του 2019). Ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι πάνω από 5.000 άνδρες έχουν εκτελεστεί και γύρω στις 2.500 γυναίκες και κορίτσια έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά. Ακόμη περισσότεροι παραμένουν στα internally displaced camps (δηλαδή στρατόπεδα που στεγάζουν πληθυσμούς που μεν έχουν εγκαταλείψει τον τόπο κατοικία τους, όμως περιφέρονται και διαμένουν εντός των ορίων της χώρας τους) στη Συρία και στο Ιράκ χωρίς επαρκή πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ανθρωπιστική και ψυχολογική βοήθεια και προστασία από τις αντίξοες καιρικές συνθήκες, ενώ συγχρόνως δεν γνωρίζουν πότε θα μπορέσουν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους. Μπορεί το Daesh να έχει χάσει εδάφη, όμως το μέλλον αυτών των ανθρώπων είναι αβέβαιο. Όλοι τους αντιμετωπίζουν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, όπως μετατραυματικό στρες, απόσπαση, αναδρομές στο παρελθόν κλπ. Οι γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό ή έχουν φέρει στο κόσμο παιδί με πατέρα τζιχαντιστή και πολλοί επιζώντες αρνούνται να επιστρέψουν στο Sinjar ή να μιλήσουν για τις εμπειρίες τους καθώς αισθάνονται φόβο, ντροπή και είναι κοινωνικά στιγματισμένοι. Οι κοινότητες τους είναι κατεστραμμένες, υποανάπτυκτες και οι υλικές ζημίες είναι ανυπολόγιστες. Ταυτόχρονα, οι σχέσεις των Yazidis με τη Βαγδάτη και τους Κούρδους επιδεινώνονται. Αυτό γιατί τα εδάφη που άλλοτε είχε κατακτήσει το Daesh τώρα δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο κανενός με αποτέλεσμα να οξύνονται οι αντιπαραθέσεις σχετικά με την άσκηση κυριαρχίας σε αυτές τις περιοχές και να εντείνονται οι έριδες πάνω σε παλιότερα ζητήματα όπως η αποτελεσματική διακυβέρνηση και η ενίσχυση της ασφάλειας στο Sinjar και η διαχείριση των αποθεμάτων πετρελαίων.
Εν κατακλείδι, η γενοκτονία εναντίον των Yazidis που πραγματοποιήθηκε με τέτοια συστηματικότητα και μέθοδο από το ISIL αποτελεί μια από τις πιο ειδεχθείς όψεις εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας καθώς διασαλεύει τα θεμέλια του διεθνούς δικαίου. Παρά την έκταση των φρικαλεοτήτων, οι Yazidis προσπαθούν ακόμη να βρουν την φωνή τους. “Ο λαός μου σφαγιάστηκε πριν από πέντε χρόνια. Η γενοκτονία συνεχίζεται”, εξομολογείται το 2019 στη Washington Post, η Nadia Murad, ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των Yazidis και κάτοχος του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης το 2018. Η διεθνής κοινότητα έχει αναφερθεί παρά μόνο υποτυπωδώς στο ζήτημα και ούτε δικαιοσύνη έχει απονεμηθεί στις πληγείσες κοινωνίες ούτε οι μαχητές της Daesh έχουν καταστεί υπαίτιοι για αυτή την επιχειρήση εθνοκάθαρσης, αδιάκριτων επιθέσεων, εκτεταμένης φυσικής και σεξουαλικής βιαιοπραγίας και πολιτιστικής καταστροφής. Oι Yazidis εξακολουθούν να υποφέρουν και να παλεύουν για την αποκατάσταση των κοινοτήτων τους και για να περισώσουν τον πολιτισμό και την ταυτότητα τους.
Πηγές :
The Editors of Encyclopedia Britannica, Yazidi, Encyclopedia Britannica. Διαθέσιμο σε: https://www.britannica.com/topic/Yazidi.
The Editors of Encyclopedia, Britannica,Islamic State in Iraq and the Levant, Encyclopedia Britannica. Διαθέσιμο σε: https://www.britannica.com/topic/Islamic-State-in-Iraq-and-the-Levant.
Dave van Zoonen,Khogir Wirya, The Yazidis Perceptions of Reconciliation and Conflict,Middle East Research Institute,Οκτώβριος 2017. Διαθέσιμο σε : https://www.usip.org/sites/default/files/Yazidis-Perceptions-of-Reconciliation-and-Conflict-Report.pdf.
UN Commission of Inquiry on Syria, UN Commission of Inquiry on Syria: ISIS is committing genocide against the Yazidis,United Nations,16 Ιουνίου 2016. Διαθέσιμο σε : https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=20113.
General Assembly, Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, United Nations, 09 Δεκεμβρίου 1948. Διαθέσιμο σε : https://www.un.org/en/genocideprevention/documents/atrocity-crimes/Doc.1_Convention%20on%20the%20Prevention%20and%20Punishment%20of%20the%20Crime%20of%20Genocide.pdf.
Free Yezidi Foundation, According to the Yazidi Rescue Office in KRG, Twitter, 02 Μάιου 2019. Διαθέσιμο σε: https://twitter.com/Free_Yezidi/status/1123997972897968135.
Nadia Murad, My people were massacred five years ago. The genocide continues, The Washington Post, 01 Αυγούστου 2019. Διαθέσιμο σε : https://www.washingtonpost.com/opinions/global-opinions/my-people-were-massacred-five-years-ago-the-genocide-continues/2019/07/31/b4ee1352-b24f-11e9-8f6c-7828e68cb15f_story.html.
Πηγή εικόνας : Many of the children suffer from malnutrition and diseases-some even have worms. They live in tents built from stones and other rubble. None of the children laughed- they had no more energy. Christian Werner. Διαθέσιμο σε : https://www.lensculture.com/articles/christian-werner-74-the-yazidis-plight.