Γράφει ο Γιώργος Παπατζήκας
Η ζώνη του Σαχέλ και η πορεία προς την τρομοκρατία στο Μάλι.
Ξεκινώντας, διευκρινίζεται πως η Δημοκρατία του Μάλι βρίσκεται Δυτικά της Αφρικάνικης ηπείρου και πιο συγκεκριμένα εντός της πολυτάραχης ζώνης του Σαχέλ,στην οποία η πολιτική εξουσία των κρατών είναι αδύναμη και κατακερματισμένη και οι χώρες που βρίσκονται σε αυτή είναι υπό καθεστώς πολιτικής αστάθειας εξαιτίας των παράλληλων δομών που έχουν προκύψει. Σε ό,τι αφορά τη γεωγραφική ζώνη του Σαχέλ αυτή αποτελείται από την Μαυριτανία, τη βόρεια Σενεγάλη, το Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο, τον Νίγηρα, το Τσαντ, το βόρειο Σουδάν έως και την Ερυθρά Θάλασσα με τμήμα της Ερυθραίας. Αναλυτικότερα, οι χώρες που βρίσκονται εντός του Σαχέλ και ιδίως στην κεντρική Αφρική μαστίζονται από βίαιες ένοπλες συγκρούσεις εξαιτίας των φονταμενταλιστικών κινημάτων που πρόσκεινται στο Ισλαμικό Κράτος Ιράκ και Συρίας (ISIS) και την Al-Qaeda και έχουν δημιουργήσει κοινούς συνασπισμούς και δραστηριοποιούνται τόσο στις μεγάλες πόλεις όσο τις επαρχίες και την περιφέρεια των χωρών αυτών.
Αρχικά, στην περίπτωση του Μάλι, το εξτρεμιστικό κίνημα ξεκίνησε από την εθνοτική και Ισλαμική ομάδα Tuareg, με βαθιά θρησκευτικά ερείσματα,η οποία προσπαθεί να καλύψει την ανικανότητα και την απουσία της κρατικής εξουσίας στην εξασφάλιση των μέσων διαβίωσης για τους πολίτες της. Αναλυτικότερα, η δράση των φονταμενταλιστικών κινημάτων στην χώρα έλαβε δράση με το τέλος του Αλγερινού εμφύλιου πολέμου το 2003 που τα απομεινάρια της εξτρεμιστικής πτέρυγας της Αλγερίας, δηλαδή η «Ένοπλη Ισλαμική Ομάδα(GIA)», δημιούργησαν την «Οργάνωση Σαλαφιστών για το Κήρυγμα και την Μάχη(SGPC)», που ενστερνίστηκε την ρητορική της Al Qaeda με εφαρμογή της Σαρία, μετασχηματίστηκε σε «Al Qaeda στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ(AQIM)» το 2006 και συνεργάστηκε μετο «Κίνημα για Ενότητα και Τζιχάντ στην Δυτική Αφρική(MUJAO)». Το γεγονός αυτό προώθησε την σύσταση εξτρεμιστικών κινημάτων και εξεγέρσεων στις γειτονικές χώρες και βόρεια του Μάλι με την «Ansar Dine», υπό τον Lyad Ag Ghaly, και το «Απελευθερωτικό Κίνημα Μακινά(MLF)»,τα οποία εκτόπισαν την ομάδα των Tuareg.
Η Γαλλική επιχείρηση στο Μάλι και οι προσπάθειες εξάλειψης της κρίσης.
Αρχικά, η Γαλλία εισήλθε στο Μάλι το 2013 κατά την προεδρία του Francois Hollande και έπειτα από την συγκατάθεση των Ηνωμένων Εθνών, με το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας 2085. Ειδικότερα, αφενός τα Γαλλικά στρατεύματα εισήλθαν στο Μάλι προκειμένου να αποτρέψουν τις ένοπλες συγκρούσεις και τις εξεγέρσεις στο Bamakoκαι τις βάσεις των Ισλαμιστών στο Gao, την Timbuktu και την ευρύτερη περιοχή του Kidal, και αφετέρου γιατί οι τρομοκράτες απέκτησαν σημαντικές στρατηγικές θέσεις εντός του Σαχέλ καταλαμβάνοντας εδάφη πλούσια σε φυσικούς πόρους με ορυχεία ουρανίου και πετρελαίου γεγονός που ενίσχυσε περισσότερο την θέσητων Γάλλων για στρατιωτική επέμβαση. Κατά αυτό τον τρόπο ενεργοποιήθηκε στο Μάλι η επιχείρηση «Serval» με στόχο τον εξοβελισμό των εξτρεμιστών από το βόρειο τμήμα της χώρας που διατηρούσαν τις δομές τους, καιη οποία το 2014 αντικαταστάθηκε από την «Barkhane». Ομοίως, και η 28ετής επιχείρηση στο Τσάντ«Epevrier».
Αναφορικά με την επιχείρηση «Barkhane», το κέντρο των επιχειρήσεων βρίσκεται στην πρωτεύουσα του Τσάντ, την N’Djamena, και όταν ξεκίνησε αποτελούταν από δύναμη 3,500 γάλλων στρατιωτών, 200 θωρακισμένων οχημάτων, 6 πολεμικών αεροσκαφών και άλλων μέσων μεταφοράς με σκοπό την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας στην ζώνη του Σαχέλ. Σήμερα, ο αριθμός των ενόπλων ανέρχεται στους 4,500, ενώ σε ό,τι αφορά το Μάλι, περίπου 1,500 Γάλλοι στρατιώτες παραμένουν στην ενδοχώρα. Ως προς την χρονική διάρκεια της επιχείρησης, επιθυμία των Γάλλων ήταν η σύντομη παρουσία τους στην περιοχή καθώς το κόστος των επιχειρήσεων είναι υψηλό ενώ προσπάθησε να εμπλέξει στην επιχειρησιακή δράση και την Ευρωπαϊκή Ένωση με την δημιουργία προγράμματος εκπαίδευσης των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι με σύσταση της Ευρωπαϊκής αποστολής εκπαίδευσης(EUTM-Mali). Κατά συνέπεια, προσπάθησε να αποσύρει τα στρατεύματα τις με συντονισμένες προσπάθειες προς την εξάλειψη της κρίσης στο Σαχέλ.
Επομένως, οι προσπάθειες για την εξάληψη των εξεγέρσεων και των τρομοκρατών δεν περιορίστηκαν μόνο στην στρατιωτική συνδρομή των Γάλλων, αλλά επεκτάθηκαν και σε περιφερειακό επίπεδο με την σύσταση ενός δικτύου συνεργασίας και κοινής δράσης, μεταξύ του Μάλι και των γειτονικών χωρών, για ανθρωπιστικές και αναπτυξιακές επιχειρήσεις καιγια την αποκατάσταση της πολιτικής κατάστασης, το οποίο ονομάστηκε «SahelG5» και αποτελείται από την Μπουρκίνα Φάσο, τον Νίγηρα, το Τσάντ, το Μάλι και την Μαυριτανία. Συμπληρωματικά, αξιοσημείωτο βήμα προς την κατεύθυνση της αντι-τρομοκρατίας αποτελεί η τροποποίηση της υπάρχουσας συμφωνίας Aποστολής Yποστήριξης στο Μάλι υπό Αφρικάνικη ηγεσία(AFISMA) σε μια πιο συγκροτημένη και δομημένη προσπάθεια με στενή συνεργασία των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι με τις Γαλλικές, την «Πολυδιάστατη Ολοκληρωμένη Αποστολή Σταθεροποίησης στο Μάλι(MINUSMA)». Με άλλα λόγια, είναι μια διαδικασία ειρηνικής επιλύσης των προβλημάτων και συμβιβασμού. Εντούτοις, η αποχώρηση των Γάλλων από την περιοχή δεν έχει πραγματοποιήθει.
Οι δυσκολίες της απόσυρσης του προσωπικού από το Αφρικάνικο έδαφος και το πολιτικό κόστος.
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η στρατηγική του Γαλλικού επιτελείου για σύντομη έξοδο από το Μάλι και την ευρύτερη περιοχή δεν είχε το αναμενόμενο αποτέλεσμα καθώς οι εξτρεμιστές μπορεί να υποχώρησαν στο βόρειο τμήμα του Μάλι ωστόσο δέχθηκαν ενισχύσεις από την Αλγερία και την Λιβύη. Επιπλέον, μια πιθανή αποχώρηση των γαλλικών στρατευμάτων γέννησε ερωτηματικά για την πολιτική κατάσταση του Μάλι λόγω της ανεπάρκειας των κρατικών του στρατευμάτωννα φέρουν εις πέρας την εγκαθίδρυση ενός σταθερού πολιτικού καθεστώτος. Επιπρόσθετα, η αποχώρηση της Γαλλίας από το Σαχέλ καθίσταται ακόμα πιο δύσκολη, διότι έχει μεγάλο πολιτικό και στρατηγικό κόστος για τα Ηνωμένα Έθνη, καθώς δεν διαθέτουν τα μέσαγια να εκτελέσουν και να οργανώσουν στον ίδιο βαθμό αντιτρομοκρατική επιχείρηση στην Αφρική – όμοια με την Γαλλία – με αποτέλεσμα οι δυνάμεις της τελευταίας να είναι η βασική προέκταση του ΟΗΕ για την σταθερότητα και τον έλεγχοστην ευρύτερη γεωγραφική ζώνη.
Σε σχέση με τον παράγοντα διεκδίκησης των φυσικών πόρων της περιοχής και των οικονομικών συμφερόντων της Γαλλίας, θα μπορούσαμε να πούμε πως τα κοιτάσματα ουρανίου που βρίσκονται στο Μάλι και την περιοχή του Kidal έχουν νευραλγική σημασία για την πυρηνική ενέργειατης χώρας και την εταιρία OranoCycle – την άλλοτε ArevaNC – διότι το ουράνιο είναι απαραίτητο για τα πυρηνικά εργοστάσια της χώρας και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας γεγονός που αποδίδεται και στους αριθμούς αφού το 75% του ηλεκτρισμού της χώρας προέρχεται από την πυρηνική ενέργεια. Συμπληρωματικά, το πετρέλαιο έχει εξίσου μεγάλη σημασία για την Γαλλία και την ικανοποίηση των ενεργειακών της αναγκών και συνεπώς η παρουσία των στρατευμάτων είναι ζωτικής σημασίας για τα εξόρυξη πετρελαίου από τον Γαλλικό όμιλο πετρελαίου Total.
Συνοψίζοντας, δεν θα αποτελούσε υπερβολή το να πούμε πως επρόκειτο για μια μεταποικιακή περίοδο στην υπο Σαχάρια Αφρική καθώς η Γαλλία έχει ανακτήσει τον έλεγχο των χωρών με τις ένοπλες δυνάμεις, οι οποίες ενισχύθηκαν τον περασμένο Φεβρουάριο κατά 600 άτομα, και ικανοποιεί με έμμεσο τρόπο, υπο το πρόσχημα της ασφάλειας, τις οικονομικές και τις ενεργειακές της ανάγκες, εκμεταλλευόμενη τους φυσικούς πόρους των χωρών του Σαχέλ. Με άλλα λόγια, μιλάμε για έναν σύγχρονο Γαλλικό ιμπεριαλισμό στην Αφρική.
Ιστοσελίδες:
Κωσταράς Γ.(2018), Σαχέλ: Μια ζώνη κλειδωνισμών ασφαλείας στην Αφρικάνικη Ήπειρο, ΚΕΔΙΣΑ διαθέσιμο στο https://kedisa.gr/%cf%83%ce%b1%cf%87%ce%ad%ce%bb-%ce%bc%ce%b9%ce%b1-%ce%b6%cf%8e%ce%bd%ce%b7-%ce%ba%ce%bb%cf%85%ce%b4%cf%89%ce%bd%ce%b9%cf%83%ce%bc%cf%8e%ce%bd-%ce%b1%cf%83%cf%86%ce%b1%ce%bb%ce%b5%ce%af%ce%b1%cf%82/
Nuclear Power in France(2020), World Nuclear διαθέσιμο στοhttps://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx
La France va deployer 600 soldats supplementaire au Sahel(2020), Le Monde, διαθέσιμο στο
https://www.lemonde.fr/international/article/2020/02/02/la-france-va-deployer-600-soldats-supplementaires-au-sahel_6028132_3210.html
Βιβλιογραφία:
French Military Strategy in the Sahel(2016), MENA Analysis Network
Gasinska K., BohmanE.(2017), Joint Force of the Group of Five: A review of multiple challenges, FOI
A tenuous solution in Mali: between internal constraints and external pressures(2013), ECOWAS Peace and Security Report
GriffinC.(2016), Operation Barkhane and Boko Haram: French Counterterrorism and Military Cooperation in Sahel, Small Wars & Insurgencies
Maps &Facts(2018), The G5 Sahel and its Joint Force, Sahel and West Africa Club
LounnasD.(2013), The Regional Fallouts of the French Intervention in Mali, Mediterranean Politics
ZimmererM.(2019), Terror in West Africa: a threat assessment of the new Al Qaeda affiliate in Mali, Critical Studies on Terrorism