Γράφει ο Γιώργος Κοτλίδας
Τον τελευταίο καιρό, στην περιοχή μας, αλλά και σε όλον τον κόσμο, παρατηρείται ένας διπλωματικός «πυρετός» που προκαλεί γεωπολιτικές εξελίξεις ευρύτατης κλίμακας με άνευ προηγουμένου ταχύτητες. Η μέχρι πρότινος αδιαμφισβήτητη παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ δείχνει να έχει πλέον αντικατασταθεί από ένα νέο πολυπολισμό, ο οποίος δημιουργεί κενά ισχύος σε πολλές περιοχές του πλανήτη. Τα κενά αυτά σπεύδουν να καλύψουν πολλές – σχετικά μεγάλες ή φιλόδοξες – δυνάμεις, με αποτέλεσμα οι ανακατατάξεις στη γεωστρατηγική σκακιέρα να είναι πλέον συνεχείς. Ωστόσο, η Ελλάδα, η Ευρώπη και γενικότερα η Δύση, οφείλουν να επιστήσουν την προσοχή τους ειδικά στην ανάδυση ενός νέου άξονα, που έρχεται να συγκρουστεί με τα συμφέροντά τους, αλλά και τις αρχές τους. Έναν άξονα που ακόμη μεν δεν έχει γεννηθεί, αλλά δοθείσης μίας έλλειψης προσεκτικής και μεγαλόπνοης διπλωματίας, μπορεί να αποτελέσει έναν πολύ πραγματικό και επικίνδυνο…ανταγωνιστή.
Προσφάτως, λοιπόν, υπεγράφη στην Τρίπολη μία συμφωνία για μόνιμη ναυτική παρουσία της Τουρκίας στα λιβυκά εδάφη που βρίσκονται υπό τον έλεγχο της διοίκησης Σάρατζ (γνωστής και ως Government of National Accord ή ‘GNA’). Η συμφωνία υπεγράφη στα πλαίσια μίας ευρύτερης τριμερούς συνεργασίας μεταξύ GNA – Τουρκίας – Κατάρ, που μεταφράζεται άμεσα σε εκτενή στρατιωτική υποστήριξη των δύο τελευταίων προς τη διοίκηση Σάρατζ, και έμμεσα σε πιθανή (περαιτέρω) οικονομική ενίσχυση GNA και Τουρκίας από τις ‘βαθιές τσέπες’ των Καταριανών. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η συνεργασία Τουρκίας – Κατάρ δεν είναι καινούργια, καθώς η Τουρκία διαθέτει στρατιωτική βάση στο Κατάρ από την οποία του παρέχει σχετικά ισχυρές δυνάμεις, ενώ υφίστανται μεταξύ των δύο και μεγάλα εξοπλιστικά συμβόλαια. Το Κατάρ ανταποδίδει την παραπάνω «προστασία», παρέχοντας γενναιόδωρη – και επιτακτικά αναγκαία – οικονομική ενίσχυση προς την Τουρκία, όποτε η τελευταία τη χρειάζεται.
Παράλληλα με τα παραπάνω, φαίνεται να προχωράει και να εμβαθύνεται η στρατιωτική συνεργασία Τουρκίας και Ρωσίας (πέραν από S-400, πυρηνικό εργοστάσιο κτλ.), κάτι που σχεδόν όλοι καταλαβαίνουν ότι οδηγεί την Τουρκία οριστικά μακριά από την Ευρώπη, και γενικότερα αυτό που ορίζουμε ως «Δύση» (στην οποία, εν τοις πράγμασι, ποτέ δεν ανήκε). Ας υπενθυμίσουμε, ότι Ταγίπ Ερντογάν και Βλαντίμιρ Πούτιν βρίσκονται σε τακτική επικοινωνία, έχουν οδηγήσει τις χώρες τους σε ανοικτή στρατιωτική συνεργασία στη Συρία, ενώ ενισχύουν διαρκώς τους στρατηγικούς δεσμούς μεταξύ τους.
Η αμφιλεγόμενη σύγκλιση Ρωσίας και Τουρκίας πλαισιώνεται, αργά αλλά σταθερά, και από άλλες, ανοιχτά «αντιδυτικές» χώρες. Αν και σε καμία περίπτωση δε μπορούμε να κάνουμε λόγω για «συμμαχία», παρατηρείται μία διαρκής βελτίωση και σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας – Ρωσίας – Ιράν. Με αφορμή την ανάγκη εξεύρεσης λύσης στη Συρία, αλλά και λόγω άλλων κοινών συμφερόντων (π.χ. κίνδυνος από κουρδική αυτονόμηση – εξέγερση, η στάση της κυβέρνησης των ΗΠΑ, η πιθανή αξιοποίηση κοινών εμπορικών διαδρόμων), οι τρεις συναντήθηκαν αρκετές φορές σε τριμερείς συνόδους. Οι δε ισλαμιστικές τάσεις της ερντογανικής Τουρκίας τη φέρνουν όλο και πιο κοντά στο θεοκρατικό του γείτονα (Ιράν). Συν αυτοίς, η Τουρκία διατηρεί εξαιρετική σχέση και με άλλη μία ισχυρή δύναμη του μουσουλμανικού κόσμου, το Πακιστάν, μία χώρα με πυρηνικό οπλοστάσιο και πληθυσμό μεγαλύτερο των 200 εκατομμυρίων! Οι δύο μουσουλμανικές χώρες ανταλλάζουν διαρκώς τεχνογνωσία και στρατιωτικούς εξοπλισμούς, συμμετέχουν σε κοινά ερευνητικά προγράμματα, έχουν πραγματοποιήσει πολλάκις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις, ενώ έχουν και ισχυρούς οικονομικούς δεσμούς. Το Πακιστάν, επίσης, διαθέτει πλέον φιλικότατες σχέσεις με τη Ρωσία, καθώς πέραν των μεταξύ τους εμπορικών – στρατηγικών συμφωνιών, και οι δύο επιδιώκουν την απομάκρυνση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους από τη Νότια Ασία (αν και τυπικά, το Πακιστάν παραμένει «σύμμαχος» του ΝΑΤΟ). Είναι φανερό ότι μία στενότερη σύγκλιση του Πακιστάν με τη Ρωσία και την Τουρκία δεν είναι καθόλου απίθανη.
Αν και μεταξύ των παραπάνω αναλυθέντων περιπτώσεων δεν υπάρχει κάποια ενιαία και άμεση σύνδεση, ένα γεγονός δε μπορεί να αμφισβητηθεί: ότι οι παραπάνω «παίκτες» έχουν – επί του παρόντος – κοινά συμφέροντα. Και οι συμμαχίες, όπως και οι έχθρες, από τα συμφέροντα δημιουργούνται. Με μία Τουρκία να κάνει διαρκώς βήματα μακριά από τη Δύση και να προχωρά ακατάπαυστα τη φιλοδοξία της να μετατραπεί σε περιφερειακή δύναμη, με μία Ρωσία να έχει εδραιώσει τη θέση της στη Μέση Ανατολή, με τάσεις επέκτασης, και με τις ΗΠΑ και Ευρώπη να είναι πλέον «κουρασμένοι» και δυσκίνητοι σε περιοχές όπως η Μέση Ανατολή, η Αφρική και η Νότια Ασία, το μέλλον του κόσμου μας δε φαντάζει καθόλου βέβαιο. Ρωσία, Τουρκία και Ιράν μπορεί να έχουν πολλά να χωρίσουν, αλλά έχουν και πολλά κοινά, εκ των οποίων ξεχωρίζουν η ανοικτή τους εναντίωση σε κάθε τί «δυτικό» και η ολοκληρωτική κατεύθυνση που έχουν ανεπιστρεπτί λάβει οι πολιτείες τους. Δε θα είναι η πρώτη φορά που ετερόκλητες δυνάμεις σχηματίζουν…άξονες. Πλαισιώνοντας τους παραπάνω με τα δυσθεώρητα κεφάλαια των Καταριανών και την ισχύ του Πακιστάν, μπορούμε να πούμε ότι όχι μόνο η σταθερότητα, αλλά πλέον και πολλές από τις αξίες που ο μεταπολεμικός κόσμος πάλεψε να καταστήσει δεδομένες, κινδυνεύουν. Σίγουρα θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην εξάλειψη της διαφαινόμενης αντιπαλότητας, και όχι στην εμβάθυνσή της. Αλλά συνάμα, ήρθε και η ώρα ο Δυτικός κόσμος να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων και να ξεπεράσει τα συμπλέγματά του, γινόμενος και πάλι ο φάρος Ανθρωπισμού και Ελευθερίας που θα φωτίσει το δρόμο απέναντι στις αυξανόμενες δυνάμεις των εχθρών τους…
Πηγές:
ViaDiplomacy Newsroom, Με χρήματα από το Κατάρ μόνιμη Τουρκική ναυτική βάση στη Λιβύη, 18 Αυγούστου 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.viadiplomacy.gr/me-chrimata-apo-to-katar-monimi-toyrkiki-naytiki-vasi-stin-livyi/ .
i24News – AFP, Libya’s GNA signs military agreement with Qatar, Turkey, 18 Αυγούστου 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.i24news.tv/en/news/international/middle-east/1597752068-libya-s-gna-signs-military-agreement-with-qatar-turkey .
Stasa Salacanin, Turkey expands its military base and influence in Qatar, The New Arab, 10 Σεπτεμβρίου 2019.
Burak Bekdil, Turkey and Qatar: Love in bloom, The Begin-Sadat Center for Strategic Studies, 1 Ιουλίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://besacenter.org/perspectives-papers/turkey-qatar-alliance/ .
Infognomon Politics, Στην τελική ευθεία η κοινοπραξία Ρωσίας – Τουρκίας για την κατασκευή μαχητικών Su-57 Stealth;, 18 Αυγούστου 2020. Διαθέσιμο σε: https://infognomonpolitics.gr/2020/08/stin-teliki-eftheia-i-koinopraxia-rosias-tourkias-gia-tin-kataskevi-machitikon-su-57-stealth/ .
Galip Dalay, After the S-400 purchase: Where are Turkish-Russian relations heading?, Stiftung Wissenschaft und Politik, 09 Απριλίου 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.swp-berlin.org/en/publication/after-the-s-400-purchase-where-are-turkish-russian-relations-heading/ .
Sinem Cengiz, Turkey, Russia, Iran: Unlikely “allies” united by a common threat, Arab News, 20 Σεπτεμβρίου 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.arabnews.com/node/1557336 .
Dilara Aslan, Turkey, Pakistan relations peak with defense industry cooperation, Daily Sabah, 13 Φεβρουαρίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.dailysabah.com/defense/2020/02/13/turkey-pakistan-relations-peak-with-defense-industry-cooperation .
Samuel Ramani, Russia and Pakistan: A durable anti-american alliance in South Asia, The Diplomat, 21 Απριλίου 2018. Διαθέσιμο σε: https://thediplomat.com/2018/04/russia-and-pakistan-a-durable-anti-american-alliance-in-south-asia/ .