Γράφει η Ιφιγένεια Τσακαλογιάννη
H Βασίλισσα Όλγα, σύζυγος του βασιλιά Γεωργίου Α’, ήταν μία, από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της περιόδου της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας στην Ελλάδα. Μέλος της Δυναστείας των Ρομανώφ, γεννήθηκε στο Παλάτι του Παβλόφσκ στην Αγία Πετρούπολη, το 1851, ως Όλγα Κωνσταντίνοβα της Ρωσίας, κόρη της Μεγάλης Δούκισσας Αλεξάνδρας της Σαξονίας-Άλτενμπουργκ και του Μεγάλου Δούκα Κωνσταντίνου Νικολάγιεβιτς της Ρωσίας, δευτερότοκου του τσάρου της Ρωσίας Νικολάου Α΄. Από μικρή ηλικία η Όλγα επέδειξε οξυδέρκεια και υψηλές μαθητικές επιδόσεις, έφεση στις ξένες γλώσσες και διάθεση για προσφορά, φροντίζοντας τις μικρότερες αδελφές της.
Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στη Ρωσία, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ της Ελλάδας γνώρισε την Όλγα και την παντρεύτηκε το 1867, όταν αυτή ήταν δεκαέξι ετών. Η ένωση αυτή λειτούργησε ευεργετικά για τις σχέσεις των δύο χωρών, με τη Ρωσική Αυτοκρατορία να παίρνει από τότε τη θέση οικονομικού και πολιτικού συμμάχου της Ελλάδας. Από την πρώτη στιγμή που έφτασε στην Αθήνα η νεαρή βασίλισσα έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από το λαό, ο οποίος εντάθηκε με τη γέννηση του διαδόχου Κωνσταντίνου Α’.
Σε σύντομο χρονικό διάστημα η βασίλισσα Όλγα προχώρησε στο συντονισμό φιλανθρωπικών δράσεων ζητώντας την οικονομική συνεισφορά εύπορων οικογενειών, αλλά και προσφέροντας πολύ μεγάλο μέρος της προσωπικής της περιουσίας για τη στήριξη των αδυνάμων.
Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός»
Η ανέγερση του νοσοκομείου Ευαγγελισμός θεωρείται το μεγαλύτερο επίτευγμα της βασίλισσας. Για τις ανάγκες αυτού, προσέφερε από το προσωπικό της ταμείο 3000 δραχμές για την δημιουργία μιας Σχολής Νοσοκόμων, καλώντας, ταυτόχρονα, τόσο την τσαρική οικογένεια της Ρωσίας, όσο και τους εύπορους, Έλληνες και Ελληνίδες, εντός και εκτός συνόρων, να συνεισφέρουν οικονομικά στην οικοδόμησή του. Το επισκεπτόταν, για να περιποιηθεί η ίδια τους αρρώστους και για να συμπαρασταθεί στο ιατρικό προσωπικό. Σύντομα, ο Ευαγγελισμός, το μεγαλύτερο νοσοκομείο στα Βαλκάνια, θεωρήθηκε πρότυπο νοσοκομείου, εγκαινιάζοντας για τη νοσοκομειακή περίθαλψη στην Ελλάδα μια νέα εποχή.
Δράσεις υπέρ των γυναικών
Η βασίλισσα έγινε χορηγός του Αμάλειου Οικοτροφείου Θηλέων και του Αρσάκειου Θηλέων και εγκαινίασε μια δημόσια κουζίνα στον Πειραιά, ώστε να μάθουν τα άπορα κορίτσια να μαγειρεύουν, ενώ έχτισε και έναν παιδικό σταθμό μαζί με ένα κυριακάτικο σχολείο για τις εργάτριες των εργοστασίων, όπως και μια σχολή υφαντουργίας για νέες και ηλικιωμένες γυναίκες. Παράλληλα με δική της πρωτοβουλία κατασκευάστηκαν γυναικείες φυλακές για πρώτη φορά στην Ελλάδα.
Περαιτέρω φιλανθρωπική δράση
Με ενέργειές της προχώρησε η κατασκευή ενός κέντρου στέγασης για πάσχοντες από ανίατες ασθένειες, ενός θεραπευτικού ιδρύματος για ηλικιωμένους, που υπέφεραν από παράλυση, και του σανατορίου για όσους είχαν πνευμονική φυματίωση. Παράλληλα αφοσιώθηκε στην ανέγερση μιας πρότυπης φυλακής αποκλειστικά για ανηλίκους, καθώς μέχρι τότε συνωστίζονταν μαζί με τους ενήλικες με αποτέλεσμα να μειώνονται οι πιθανότητες σωφρονισμού τους. Η κατασκευή της ολοκληρώθηκε με χορηγία του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Τέλος, με κεφάλαια από την προσωπική της περιουσία η βασίλισσα Όλγα συνέβαλε στη δημιουργία του Ρωσικού Νοσοκομείου στον Πειραιά, ενώ με πρωτοβουλία της ιδρύθηκε ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός στις 10 Ιουνίου 1877, όπου βοηθούσε και η ίδια ως νοσοκόμα.
Η κρίση των Ευαγγελικών
Κατά τη διάρκεια επισκέψεων της στο μέτωπο του Ελληνοτουρκικού Πολέμου του 1897 η βασίλισσα Όλγα διαπίστωσε, πως οι στρατιώτες δεν μπορούσαν να καταλάβουν την Βίβλο, που τους διάβαζε, καθώς ήταν γραμμένη στην καθαρεύουσα. Έτσι, για να τονώσει την πίστη του λαού, ανέλαβε την χρηματοδότηση της μετάφρασης των Ιερών Ευαγγελίων, χωρίς την άδεια της Ιεράς Συνόδου. Μετά από την έκδοση και δημοσίευση της μετάφρασης του συγγραφέα Αλέξανδρου Πάλλη στην αθηναϊκή εφημερίδα «Ακρόπολις», με τη σύμφωνη γνώμη του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Προκοπίου, ακολούθησαν μεγάλες αναταραχές στην Αθήνα, τα λεγόμενα Ευαγγελικά. Η μετάφραση θεωρήθηκε ιεροσυλία, εθνικό έγκλημα και «αποποίηση της ιερής κληρονομιάς των Ελλήνων» και εκατοντάδες φοιτητές διαδήλωναν καθημερινά ζητώντας τον αφορισμό του Αλέξανδρου Πάλλη και εισβάλλοντας στην εφημερίδα «Ακρόπολις». Πολλοί από αυτούς υποστήριζαν, πως η μετάφραση ήταν έργο των «σλάβων εχθρών της Ελλάδας», υπενθυμίζοντας τη ρωσική καταγωγή της βασίλισσας Όλγας. Σε συνέχεια αιματηρών επεισοδίων, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και η κυβέρνηση του Γεωργίου Θεοτόκη παραιτήθηκαν, ενώ η μετάφραση τελικώς αποσύρθηκε.
Η δολοφονία του Γεωργίου Α’ και ο θάνατος της Όλγας
Κατά τους Βαλκανικούς πολέμους η Όλγα μαζί με τις νύφες της βρίσκονταν συνεχώς στο μέτωπο, ιδρύοντας στρατιωτικά νοσοκομεία και φροντίζοντας τους τραυματισμένους. Όμως, στις 5 Μαρτίου 1913 ο βασιλιάς Γεώργιος Α’, πυροβολήθηκε θανάσιμα στη Θεσσαλονίκη.
Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η Όλγα επέστρεψε στη Ρωσία, όπου ίδρυσε ένα στρατιωτικό νοσοκομείο στο παλάτι του Παβλόφσκ, όπου γεννήθηκε. Κατά την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 εγκατέλειψε ξανά τη Ρωσία. Πέθανε το 1926 στην Ιταλία, ενώ μετά την παλινόρθωση της βασιλείας έγινε η μετακομιδή των οστών της, στις 17 Νοεμβρίου του 1936, στο βασιλικό κοιμητήριο του Τατοΐου, δίπλα στον σύζυγό της.
Τελικώς, η Όλγα ήταν αναμφισβήτητα μια εξέχουσα προσωπικότητα και επιβλητική παρουσία. Χαρακτηριστικό είναι, πως αναλάμβανε τα καθήκοντα της αντιβασιλείας, όποτε αναχωρούσε ο σύζυγός της για το εξωτερικό, ενώ ο δυναμισμός της ήταν πρόδηλος: είναι γνωστό πως απαίτησε ο γιος της πρίγκιπας Ανδρέας να παραστεί στον τοκετό του πρώτου παιδιού του λέγοντας «Πρέπει να αντιλαμβάνονται οι άνδρες, πόσο υποφέρουν οι γυναίκες τους, για να φέρουν στον κόσμο τα παιδιά τους, πόνο από τον οποίο οι ίδιοι είναι εντελώς απαλλαγμένοι». ενώ ακόμα και οι Μπολσεβίκοι, όταν εισέβαλαν στο παλάτι της, κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, αποχώρησαν χωρίς να την πειράξουν, από σεβασμό στο πρόσωπό της.
Η έντονη φιλανθρωπική δράση της, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής της, άλλαξε άρδην τη φυσιογνωμία της Αθήνας και το, μέχρι τότε, σχεδόν ανύπαρκτο σύστημα πρόνοιας. Μπροστά στις κακουχίες των στρατιωτών και του απλού λαού δε δίστασε ποτέ να βοηθήσει, τόσο οικονομικά, όσο και έμπρακτα, ενώ προσπάθησε να βελτιώσει τη θέση της γυναίκας σε μια εποχή, κατά την οποία οι Ελληνίδες είχαν εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων.
Η προσφορά της βασίλισσας Όλγας στον ελληνικό λαό διαιωνίστηκε στις ονομασίες κεντρικών λεωφόρων στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη και στη φιλοτέχνηση διαφόρων αγαλμάτων της, ενώ δόθηκε το όνομά της και σε πλοίο του ελληνικού πολεμικού ναυτικού.
Πηγές:
- Ιουλία Καρόλου, Όλγα η Βασίλισσα των Ελλήνων, 22 Αυγούστου 1851 – 19 Ιουνίου 1926, Εκδόσεις Στέμμα, Μάρτιος 2017
- Walter Christmas, King George of Greece, New York: McBride, Nast & company, 1914. Διαθέσιμο σε: https://archive.org/details/kinggeorgeofgree00chri/mode/2up
- Όλγα, η 15χρονη Ρωσίδα που έγινε βασίλισσα στην Ελλάδα, iefimerida, Ιανούαριος 20, 2016. Διαθέσιμο σε: https://www.iefimerida.gr/news/246598/olga-i-15hroni-rosida-poy-egine-vasilissa-stin-ellada-eikones
- Βασίλισσα Όλγα των Ελλήνων: η ξεχασμένη πριγκίπισσα, Δεκέμβριος 7, 2011.Διαθέσιμο σε: https://navi-patra.blogspot.com/2011/12/blog-post_07.html
- Όλγα, η αγαπημένη βασίλισσα των Ελλήνων, The Royal Chronicles,Ιούνιος 18, 2016. Διαθέσιμο σε: http://www.royalchronicles.gr/olgagreece/
- Ιστορία του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός. Διαθέσιμο σε: http://www.redcross.gr/default.asp?pid=7&la=1
- Philip Carabott, Politics, Orthodoxy and the Language Question in Greece: The Gospel Riots of November 1901, Journal of Mediterranean Studies, 1993. Διαθέσιμο σε: https://web.archive.org/web/20120207054728/http://www.arts.yorku.ca/hist/tgallant/documents/carabottgospelriot_000.pdf
- Ευαγγελικά. Οι αιματηρές διαδηλώσεις των φοιτητών κατά μετάφρασης των Ευαγγελίων στη δημοτική γλώσσα. Έριξαν την κυβέρνηση και ανάγκασαν τον Αρχιεπίσκοπο σε παραίτηση, Μηχανή του Χρόνου. Διαθέσιμο σε: https://www.mixanitouxronou.gr/i-ematires-diadilosis-ton-fititon-kata-metafrasis-ton-evangelion-sti-dimotiki-glossa-erixan-tin-kivernisi-ke-anagkasan-ton-archiepiskopo-se-paretisi/
- Αγαθάγγελος Γκιουρτζίδης, Αποκαλυπτήρια μνημείο υπέρ της Όλγας Βασίλισσας των Ελλήνων, Καθημερινή, Σεπτέμβριος 9, 2016. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/874112/article/epikairothta/ellada/apokalypthria-mnhmeio-yper-ths-olgas-vasilissas-twn-ellhnwn
- Πηγή Εικόνας: Walter Christmas, King George of Greece, New York: McBride, Nast & company, 1914. Διαθέσιμο σε: https://archive.org/details/kinggeorgeofgree00chri/page/368/mode/2up