Η αύξηση του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα

Γράφει ο Θανάσης Τσιούτσιας

Εισαγωγή

Η αναγκαιότητα θέσπισης ενός κατώτατου μισθού κατοχυρώθηκε με σκοπό τόσο την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, όσο και την εξάλειψη των κοινωνικών ανισοτήτων μεταξύ των  εργαζομένων. Ωστόσο, η αναπροσαρμογή του συνεπάγεται ευνοϊκές αλλά και δυσμενείς επιπτώσεις, αφού επηρεάζει την ανεργία, την νομισματική κυκλοφορία, τις τιμές των προϊόντων κ.α. Στην παρούσα μελέτη θα παρουσιαστούν δεδομένα τόσο της εγχώριας, όσο και της ευρωπαϊκής οικονομίας. Ακόμα, θα εξεταστούν οι αλληλεπιδράσεις της μεταβολής του κατώτατου μισθού, καθώς και τι μας επιφυλάσσει το άμεσο μέλλον.

Με τον όρο «Κατώτατο Μισθό» εννοούμε την ελάχιστη ημερήσια ή μηνιαία αμοιβή που ο εκάστοτε εργοδότης υποχρεούται να καταβάλει, βάσει νόμου, στους εργαζομένους του. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι στην Ελλάδα καταβάλλονται 14 μισθοί ετησίως, ενώ ο νομοθετημένος κατώτατος μισθός ορίζεται σε ετήσια βάση με απόφαση του Υπουργού Εργασίας, μετά από σύμφωνη γνώμη του Υπουργικού Συμβουλίου κατόπιν διαβούλευσης μεταξύ των κοινωνικών εταίρων.

Ιστορική Ανάδρομή – Χρονοδιάγραμμα

Αφετηρία εξέλιξης του κατώτατου μισθού στην Ελλάδα σηματοδοτεί το 1998 όταν αυτός κυμαινόταν στα 505 ευρώ(για 14 πληρωμές ετησίως). Υστέρα από συνεχείς συλλογικές διαπραγματεύσεις των κοινωνικών εταίρων, ο ελάχιστος κατώτατος μισθός σημείωνε ανοδική πορεία μέχρι και το 2012, όταν ανήλθε στα 876,82 ευρώ. Στις 14 Φεβρουαρίου του 2012 αποφασίστηκε το Ελληνικό Κοινοβούλιο να καθορίζει το ύψος του, με τον κατώτατο μισθό να μειώνεται κατά 22% για τους εργαζόμενους άνω των 25 ετών και κατά 32% για τους εργαζόμενους από 18 έως 25 ετών. Κατά τα επόμενα έτη, το επίπεδο του διατήρησε σχετικά σταθερή πορεία.

Στην αρχή του 2022 ο κατώτατος μισθός διαμορφώθηκε στα 773,5 ευρώ και στις 20 Απριλίου  ανακοινώθηκε επιπρόσθετη αύξηση που με την καταβολή 14 μισθών φτάνει τα 831,80 ευρώ. Αν συνυπολογιστούν και οι δύο αυτές αναπροσαρμογές του, προκύπτει συνολική αύξηση κατά 9,7% ή 63 ευρώ τον μήνα.

Η Διαβάθμιση του κατώτατου μισθού στην Ευρώπη.

Κάθε χώρα ορίζει τους δικούς της νόμους και κανονισμούς για τον κατώτατο μισθό, ενώ πολλές δεν έχουν θεσμοθετημένο κατώτατο μισθό. Από την άλλη, ορισμένες χώρες είναι πιο αποτελεσματικές από άλλες στην επιβολή των κανονισμών για τους κατώτατους μισθούς. Στην Ευρώπη 22 από τα κράτη-μέλη έχουν νομοθετημένο κατώτατο μισθό, ενώ το επίπεδο του έχει μεγάλη διαφορά από χώρα σε χώρα αφού κυμαίνεται μεταξύ €2202 στο Λουξεμβούργο και €332 στην Βουλγαρία, ενώ σε μόλις 8 χώρες ξεπερνάει τα €1000.

Στον παρακάτω πίνακα, το επίπεδο του κατώτατου μισθού για τις χώρες με περισσότερες από 12 πληρωμές μισθών ετησίως (Ελλάδα, Πορτογαλία, Σλοβενία ​​και Ισπανία) προέκυψε διαιρώντας το ετήσιο άθροισμα του κατώτατου μισθού με 12 ημερολογιακούς μήνες. Ακόμα για τις χώρες εκτός ευρωζώνης (Βουλγαρία, Κροατία, Τσεχία, Ουγγαρία, Πολωνία και Ρουμανία) μετατράπηκε σε ευρώ με την εφαρμογή της συναλλαγματικής ισοτιμίας που ίσχυε στο τέλος του προηγούμενου μήνα αναφοράς.

Πίνακας 1.Μηνιαίως Κατώτατος Μισθός ανά χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ιανουάριος 2021-Ιανουάριος 2022)
ΧΩΡΑ	Ιανουάριος 2021	Ιανουάριος 2022	Ετήσια Μεταβολή
Λουξεμβούργο	2202 €	2257 €	2,5%
Ιρλανδία	1724 €	1775 €	2,9%
Ολλανδία	1685 €	1725 €	2,4%
Βέλγιο	1626 €	1691 €	4,0%
Γερμανία	161 €	1664 €	3,4%
Γαλλία	155 €	1603 €	3,1%
Ισπανία	1108 €	1167 €	5,3%
Σλοβενία	1110€	1164 €	4,9%
Πορτογαλία	776 €	823 €	6,0%
Μάλτα	785 €	792 €	1,0%
Ελλάδα	758 €	774 €	2,0%
Λιθουανία	642 €	730 €	13,7%
Πολωνία	614 €	655 €	6,6%
Εσθονία	584 €	654 €	12,0%
Τσεχία	579 €	652 €	12,5%
Σλοβακία	623 €	646 €	3,7%
Κροατία	563 €	624 €	10,8%
Ουγγαρία*	467 €	542 €	16,0%
Ρουμανία	472 €	515 €	9,1%
Λετονία	500 €	500 €	0%
Βουλγαρία*	332 €	363 €	9,2%

Η Ελλάδα βρίσκεται περίπου στη μέση της κατάταξης όσον αφορά το ύψος του κατώτατου μισθού (11^η), χωρίς να υπολογίζονται οι προσαυξήσεις λόγω προϋπηρεσίας. Στα δεδομένα δεν έχει ληφθεί υπόψιν η επιπρόσθετη αύξηση που χορηγήθηκε από την 1η Μαΐου 2022 (+7,5%) ως απάντηση στον αυξανόμενο πληθωρισμό.

Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της ΕΕ, όπου ο κατώτατος μισθός είναι μειωμένος το 2022 σε σχέση με το 2012 και η μοναδική με αρνητικό μέσο ρυθμό ανάπτυξης σε αυτήν την περίοδο, λόγω της κρίσης χρέους.

Αλληλεπιδράσεις

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι οι μεταβολές του κατώτατου μισθού θέτουν σε λειτουργία πολλαπλούς αποσταθεροποιητικούς μηχανισμούς. Μάλιστα, ενώ η μία αλλαγή φέρνει την άλλη, ολόκληρη η δομή μιας οικονομίας  μπορεί να αλλάξει όταν η μεταβολή αυτή πραγματοποιείται. Οι εξελίξεις που σημειώνονται στο θέμα της αύξησης ή της μείωσης του κατώτατου μισθού είναι τόσο αρνητικές, όσο και θετικές ενώ οι προσδοκίες που δημιουργούνται προϊδεάζουν για περεταίρω επιφυλάξεις.

Κατώτατος Μισθός και Ανεργία

Σύμφωνα με το μοντέλο προσφοράς και ζήτησης της αγοράς εργασίας που παρουσιάζεται σε πολλά εγχειρίδια οικονομικών, όταν μία αύξηση του κατώτατου μισθού τον ωθεί πάνω από τα επίπεδα του μισθού ισορροπίας, ο αριθμός των ανειδίκευτων εργατών μειώνεται. Συγκεκριμένα, το κόστος μιας επιχείρησης είναι μία αυξανόμενη συνάρτηση του μισθολογικού συντελεστή, αφού όσο υψηλότερος είναι ο μισθός, τόσο λιγότερες ώρες θα απαιτήσει ένας εργοδότης από τους εργαζόμενους. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, καθώς αυξάνεται ο μισθός, γίνεται ακριβότερο για τις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν εργαζόμενους και συνεπώς είτε θα μετατρέψουν τις συμβάσεις πλήρους απασχόλησης σε μερικής, είτε θα  ανακοινώσουν πρόσθετες απολύσεις. Αυτομάτως, δημιουργείται πλεονάζουσα εργασία και δεδομένου ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να την καλύψει, παίρνει την μορφή ανεργίας.

Οι εταιρίες από την πλευρά τους θα γίνουν πιο επιλεκτικές με εκείνους που πρόκειται να απασχολήσουν, προσλαμβάνοντας έτσι τους περισσότερο έμπειρους και ποιο ειδικευμένους. Το συμπέρασμα είναι ότι η επιβολή ενός κατώτατου μισθού θα επηρεάσει γενικά μόνο την απασχόληση στην αγορά εργασίας χαμηλής ειδίκευσης, αφού στις αγορές εργασίας υψηλότερης ειδίκευσης ο μισθός ισορροπίας είναι πολύ πιο υψηλός, με αποτέλεσμα η μεταβολή του κατώτατου μισθού να μην μπορεί να επηρεάσει την απασχόληση.

Επιπλέον,η αύξηση του κατώτατου μισθού, μπορεί να προκαλέσει τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα μία αύξηση της μέσης κατανάλωσης των νοικοκυριών, η οποία όμως μπορεί να πυροδοτήσει μία αύξηση στον δείκτη τιμών καταναλωτή, δημιουργώντας πληθωρισμό που σταδιακά μειώνει το πραγματικό εισόδημα των πολιτών.

Ως εκ τούτου, τόσο η αύξηση της ανεργίας, όσο και η μείωση των εσόδων των επιχειρήσεων με το αυξημένο εργατικό κόστος, θα προκαλέσει καθίζηση των φορολογικών εσόδων, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο και το πρωτογενές πλεόνασμα στον προϋπολογισμό, με αποτέλεσμα το ίδιο το κράτος στο τέλος να ζημιωθεί.

Μία Άλλη Οπτική

Οι υψηλότερες αποδοχές που θα προκύψουν από την αύξηση του κατώτατου μισθού θα βελτιώσουν το συνολικό βιοτικό επίπεδο για τους εργαζόμενους με κατώτατο μισθό, παρέχοντάς τους ένα καταλληλότερο επίπεδο εισοδήματος για να αντιμετωπίσουν τις αυξήσεις του κόστους ζωής. Ακόμα υποστηρίζεται ότι με την αύξηση του κατώτατου μισθού ένας πολύ μεγαλύτερος αριθμός ατόμων και οικογενειών θα βγει από τη φτώχεια. Συνεπώς, ένα πιθανό όφελος είναι η προβλεπόμενη μείωση της ανάγκης για ομοσπονδιακές και πολιτειακές κυβερνητικές δαπάνες για οικονομική βοήθεια σε φτωχά και χαμηλού εισοδήματος άτομα.

Τέλος, ένα ακόμη «άυλο» όφελος τόσο για τις εταιρείες, όσο και για τους εργαζομένους είναι η βελτίωση του ηθικού των εργαζομένων που προκύπτει από τους υψηλότερους μισθούς. Οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων συχνά σημειώνουν την πρόκληση της παροχής επαρκούς ενθάρρυνσης για να παρακινήσουν τους εργαζόμενους να καταβάλουν τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια στα εργασιακά τους καθήκοντα και ότι αυτό είναι ιδιαίτερα προβληματικό για τους χαμηλόμισθους εργαζόμενους που αισθάνονται ότι οι προσπάθειες τους για δουλειά δεν τους κρατούν μακριά από τη φτώχεια.

Αυτό-επιβεβαιωμένες προσδοκίες

Τι γίνεται όμως όταν τα μέλη μιας κοινωνίας προσδοκούν ή αναμένουν αυτή την μεταβολή; Πολύ πιθανό είναι οι παραπάνω αλληλεπιδράσεις να συμβούν πριν καν ανακοινωθούν τα επίπεδα του κατώτατου μισθού και να προεξοφληθούν οι επιπτώσεις της μεταβολής αυτής. Η λειτουργία αυτή εντείνεται όταν δεν υπάρχει αξιοπιστία για τις αρχές και η οποιοδήποτε ανακοίνωση της πολιτείας δεν λαμβάνεται υπόψιν από τα μέλη της κοινωνίας.

Συμπεράσματα και Προοπτικές

Το συγκεκριμένο σύστημα που ακολουθεί, μεταξύ άλλων χωρών και η Ελλάδα, έναντι του ορισμού του κατώτατου μισθού μέσω διαπραγματεύσεων εργατικών οργανώσεων διασφαλίζει ότι ο κατώτατος μισθός καθορίζεται με οικονομικά ορθολογικό τρόπο, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέρονται των εχόντων εργασία αλλά και των ανέργων. Επιπλέον, η όλη διαδικασία είναι διαφανής και αντικειμενική καθώς τα πορίσματα δημοσιεύονται και μπορούν να αξιολογηθούν από τους πολίτες και την επιστημονική κοινότητα.

Όπως είδαμε το μοντέλο προσφοράς και ζήτησης υπονοεί ότι επιβάλλοντας ένα κατώτατο όριο τιμών πάνω από τον μισθό ισορροπίας, οι νόμοι για τον κατώτατο μισθό θα προκαλέσουν ανεργία. Βέβαια τόσο το βιοτικό επίπεδο, όσο και το ηθικό των εργαζομένων αναμένεται βραχυπρόθεσμα να βελτιωθεί.  

Το μέλλον του κατώτατου μισθού

Για το άμεσο μέλλον, οι προσδοκίες της πορείας που θα ακολουθήσει το επίπεδο του κατώτατου μισθού στην ελληνική οικονομία είναι αμφιλεγόμενες. Δεδομένου των αυξήσεων που ακολούθησαν το τρέχον έτος, αναμένεται ότι οι εργοδότες στο μέλλον θα αναζητήσουν φθηνότερες επιλογές προκειμένου να αντικαταστήσουν τους εργαζόμενους με κατώτατο μισθό. Την ανησυχία αυτή εντείνει η καλπάζουσα τεχνολογική πρόοδος και η εκθετική ανάπτυξη της επιστήμης της ρομποτικής, η οποία εγκυμονεί την αντικατάσταση χιλιάδων θέσεων εργασίας σε διάφορα επαγγέλματα από τα ρομπότ.

Τέλος, πολλές εταιρείες ίσως αναγκαστούν να αναζητήσουν ευκαιρίες offshoring με εξωτερική ανάθεση σε ελεύθερους επαγγελματίες και χρήση ανεξάρτητων εργολάβων στο εξωτερικό, αν ο εγχώριος κατώτατος μισθός συνεχίσει να ακολουθεί ανοδική πορεία.

Βιβλιογραφία:

Άγγελος Α. Αντζουλάτος Α. (2019). Κυβερνήσεις, Χρηματαγορές & Μακροοικονομία. Εκδόσεις Διπλογραφία.

Έθνος. (2021). Κατώτατος μισθός: 10 ερωτήσεις και απαντήσεις για την αύξηση που ανακοίνωσε η κυβέρνηση. Διαθέσιμο σε: https://www.ethnos.gr/Economy/article/167760/katotatosmisthos10erothseiskaiapanthseisgiathnayxhshpoyanakoinosehkybernhsh

Ρεντούμης Μ. (2019). Οι συνέπειες της αύξησης του κατώτατου μισθού. Capital. Διαθέσιμο σε: https://www.capital.gr/me-apopsi/3342231/oi-sunepeies-tis-auxisis-tou-katotatou-misthou

Χτύπος. (2021). Αύξηση κατώτατου μισθού: Όσα πρέπει να ξέρετε – 10 ερωτήσεις-απαντήσεις. Διαθέσιμο σε: https://www.xtypos.gr/κεντρικό-θέμα/αύξηση-κατώτατου-μισθού-όσα-πρέπει-να/

Eurofound (2022). Statutory minimum wages, 2022. Διαθέσιμο σε: https://www.eurofound.europa.eu/data/statutory-minimum-wages-2022

Gaille L. (2018). 15 Advantages and Disadvantages of Minimum Wage for Workers. Vittana. Διαθέσιμο σε: https://vittana.org/15-advantages-and-disadvantages-of-minimum-wage-for-workers

Wikipedia. Minimum wage. Διαθέσιμο σε: https://en.wikipedia.org/wiki/Minimum_wage#cite_note-Card&Krueger-11