Γράφει ο Ιωάννης Πιτένης
Η συμφωνία που επιτεύχθηκε στο Παρίσι στις 12 Δεκεμβρίου 2015[1] για την κλιματική αλλαγή αποδέχεται και αναγνωρίζει την ανάγκη για αλλαγή πλεύσης και υιοθέτηση συγκεκριμένων πολιτικών και μέτρων των κρατών προκειμένου να μην φτάσουμε στο σημείο «μηδέν» όσον αφορά την επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος. Περιλαμβάνει ένα συγκροτημένο και συμφωνημένο σχέδιο δράσης πολλών κρατών της υφηλίου με στόχο τη διατήρηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη κάτω από τους 2°C σε σχέση με την προβιομηχανική περίοδο. Γι’ αυτό υιοθετήθηκε ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα που ξεκινά το 2020 και θα ολοκληρωθεί το 2050. Η προετοιμασία και εφαρμογή του ξεκίνησε στις 4 Νοεμβρίου του 2016 με τις υπογραφές 195 χωρών, μεταξύ των οποίων και οι Η.Π.Α, που όμως αποχώρησαν με απόφαση του Προέδρου Ντόναλντ Τράμπ στις 4 Νοεμβρίου 2019[2], θεωρώντας την συμφωνία ζημιογόνο για τα οικονομικά και πολιτικά τους συμφέροντα.
Για την Ελλάδα, η αρχική δέσμευση για «απολιγνιτοποίηση» είχε ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2028, στο οποίο δεσμεύθηκε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με την ομιλία του από το βήμα του Ο.Η.Ε, που αφορούσε το πλαίσιο για την περιβαλλοντική πολιτική της χώρας. Χρονοδιάγραμμα που δεν έμελλε να διατηρηθεί καθώς η ελληνική κυβέρνηση έθεσε, εκ νέου, ως στόχο το 2023. Το νέο σχέδιο προβλέπει το κλείσιμο όλων των λιγνιτικών μονάδων ως το 2023, εκτός από τη νέα μονάδα, την Πτολεμαΐδα 5, που θα λειτουργήσει από το 2022 μέχρι και το 2028.
Οι λόγοι για τους οποίους η ελληνική κυβέρνηση επισπεύδει τις διαδικασίες για την απολιγνιτοποίηση της Δ. Μακεδονίας, σχετίζονται με την εκπλήρωση του στόχου που τέθηκε προεκλογικά για στροφή στη βασισμένη σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, για την αποτροπή της εξάπλωσης του φαινόμενου του θερμοκηπίου[3] που συντελεί καταστροφικά στην κλιματική αλλαγή. Αυτός είναι ο «ρομαντικός» λόγος για τον οποίο η κυβέρνηση προχωρά με γοργά βήματα τις συγκεκριμένες διαδικασίες.
Ο πρακτικός, όμως, λόγος είναι τα τεράστια πρόστιμα που καλείται να πληρώσει η Δ.Ε.Η, και κατά συνέπεια το ελληνικό κράτος καθώς του ανήκει το 51% της εταιρείας, λόγω των εκπομπών ρύπων του διοξειδίου του άνθρακα(CO2) που παράγονται κάθε χρόνο από τις μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κωστής Χατζηδάκης, η Ελλάδα, κλήθηκε να πληρώσει πρόστιμα ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ μόνο για το 2018 και αναμένεται να ξεπεράσουν τα 300 εκατομμύρια το 2019, επειδή η Ελλάδα παραβιάζει το Πρωτόκολλο του Κιότο (1997) που αφορά στο σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου.
Υπάρχουν, όμως, και σημαντικοί κίνδυνοι που προκύπτουν όχι μόνο από την ίδια τη διαδικασία της απολιγνιτοποίησης της Δ. Μακεδονίας, αλλά και από την επίσπευση της. Η περιοχή της Δ. Μακεδονίας, δυστυχώς, στηρίζει την οικονομική της βιωσιμότητα στη λειτουργία των λιγνιτικών μονάδων, που παρέχουν χιλιάδες θέσεις εργασίας σε κατοίκους της περιοχής και αποτελούν τον βασικό κινητήριο μοχλό της τοπικής οικονομίας. Το κλείσιμο των μονάδων χωρίς συγκροτημένο και οργανωμένο εναλλακτικό σχέδιο ανάπτυξης που θα επιτρέψει την αλλαγή κατεύθυνσης της τοπικής οικονομίας και θα οδηγήσει σ’ ένα εύλογο χρονικό διάστημα στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, είναι λογικό και επόμενο να επιφέρει την οικονομική κατάρρευση ολόκληρης της περιοχής. Οι τοπικές κοινωνίες της Κοζάνης, της Πτολεμαΐδας, του Αμύνταιου και της Φλώρινας, αλλά και της Μεγαλόπολης στην Αρκαδία, θα στερηθούν, σχεδόν από την μία στιγμή στην άλλη, την εισροή σημαντικότατων πόρων, καθώς θα εκλείψουν οι μισθοί που σήμερα λαμβάνουν οι 4.500, περίπου, εργαζόμενοι της ΔΕΗ και οι 2.500, περίπου, εργαζόμενοι που απασχολούνται στις διάφορες ιδιωτικές εργολαβίες στα ορυχεία. Από τα παραπάνω είναι προφανές και ξεκάθαρο πως χωρίς σχέδιο για την επόμενη μέρα η Δυτική Μακεδονία θα βρεθεί σε πολύ δύσκολη θέση.
Ένα άλλο, επίσης, σημαντικό θέμα που προκύπτει με το επικείμενο κλείσιμο των μονάδων αφορά την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών. Το κενό που θα αφήσουν θα πρέπει να καλυφθεί με διαφορετικούς τρόπους προκειμένου να συνεχίσουν να εξυπηρετούνται οι ανάγκες της χώρας. Ένα θετικό μήνυμα προς αυτή την κατεύθυνση δίνουν οι μελέτες του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης (ΙΕΝΕ)[4], σύμφωνα με τις οποίες κατά το χρονικό διάστημα από τις 4 Μάϊου μέχρι και τις 10 Μάϊου 2020, υπήρξε για πρώτη φορά μηδενική συνεισφορά λιγνίτη στην παραγωγή ηλεκτρική ενέργειας στη χώρα, η οποία καλύφθηκε κατά 40% από φυσικό αέριο, κατά 33% από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, κατά 5% από υδροηλεκτρικές μονάδες και κατά 22% από εισαγωγή ηλεκτρικού ρεύματος από τις γειτονικές χώρες. Αυτό αποδεικνύει πως υπάρχουν νέοι τρόποι για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών που μπορούν να είναι και βιώσιμοι, αλλά και φιλικοί προς το περιβάλλον. Εξάλλου και η ίδια η Δ.Ε.Η, έχει ξεκινήσει από το 2018 την μείωση της χρήσης του λιγνίτη από τα επίπεδα του 30-40% που ήταν στο μείγμα της ηλεκτροπαραγωγής τα προηγούμενα χρόνια, στο επίπεδο του 6%!
Ίσως σε κάποιους να φανεί ως ουτοπικό, αλλά η αλήθεια είναι πως η απολιγνιτοποίηση στη Δ. Μακεδονία, παρά τις αρνητικές επιπτώσεις που σίγουρα θα έχει, μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα για τη δημιουργία πολλών και διαφορετικών μορφών ενέργειας, βασισμένων σε πιο «πράσινες» επιλογές. Τα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, η χρήση του φυσικού αερίου, είναι ορισμένες από τις επιλογές που μπορούν να υιοθετηθούν και να υλοποιηθούν. Είναι ο δρόμος που, εφόσον τον ακολουθήσει η χώρα μας, αφενός θα εναρμονιστεί με τις παγκόσμιες και ευρωπαϊκές οδηγίες και αφετέρου θα καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της, έχοντας αντικαταστήσει τον ρυπογόνο λιγνίτη με πηγές φιλικές προς το περιβάλλον. Κάτι που πέραν των άλλων θα τη βοηθήσει να ελαχιστοποιήσει, ακόμα και να εκμηδενίσει, τις οικονομικές επιπτώσεις που σίγουρα θα υπάρξουν απ’ αυτή την εσπευσμένη απολιγνιτοποίηση.
Η προστασία του περιβάλλοντος και η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη μείωση των ρύπων που το απειλούν είναι πρωταρχικό και καθοριστικό ζήτημα σήμερα για όλο τον πλανήτη. Η λήψη μέτρων είναι απολύτως απαραίτητη, αλλά με βάση κάποιο συγκεκριμένο και καλά οργανωμένο σχέδιο που εκτός από την αναζήτηση εναλλακτικών πηγών ενέργειας θα προβλέπει, ως βασική και απαραίτητη προϋπόθεση, και την προστασία των εργαζομένων. Με τους οικονομικούς δείκτες να χειροτερεύουν και την ύφεση να βαθαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, όχι μόνο η Δυτική Μακεδονία αλλά και η χώρα μας συνολικά δεν θα αντέξουν μια βίαιη απολιγνιτοποίηση χωρίς να υπάρχει αυτό το έγκυρο και ολοκληρωμένο σχέδιο που θα καλύψει το κενό που αναπόφευκτα θα δημιουργηθεί. Οι χιλιάδες των εργαζομένων που μοιραία θα χάσουν τις δουλειές τους δεν είναι δυνατόν να επιβιώσουν με την πολιτική των επιδομάτων, γι’ αυτό είναι εξαιρετικά κρίσιμο όποιο σχέδιο προκριθεί να ετοιμαστεί άμεσα, έτσι ώστε το κενό που αναπόφευκτα θα δημιουργηθεί κατά την μετάβαση από την παλιά εποχή στη νέα να είναι το μικρότερο δυνατόν και η οικονομία της Δυτ. Μακεδονίας να ξαναπάρει γρήγορα μπροστά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 19 Οκτωβρίου 2016,Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:22016A1019(01)&from=EL
- Πηγή: Reuters και Euronews, 4 Νοεμβρίου 2019, Διαθέσιμο σε : https://gr.euronews.com/2019/11/04/hpa-apoxoroyn-epishma-apo-th-symfonia-toy-parisiou-gia-to-klima
- Επίσημος Ιστότοπος Ευρωπαϊκής Ένωσης, 29 Αυγούστου 2020.Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/change/causes_el
- Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Μάϊος 2020.Διαθέσιμο σε: https://www.iene.gr/
[1] Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διαθέσιμο σε: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/PDF/?uri=CELEX:22016A1019(01)&from=EL
[2] Πηγή: Reuters και Euronews Διαθέσιμο σε : https://gr.euronews.com/2019/11/04/hpa-apoxoroyn-epishma-apo-th-symfonia-toy-parisiou-gia-to-klima
[3]Επίσημος Ιστότοπος Ευρωπαϊκής Ένωσης Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/clima/change/causes_el
[4] Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης Διαθέσιμο σε : https://www.iene.gr/