Γράφει ο Κωνσταντίνος Λαμπράκης
Από ακίνδυνη γρίπη πανδημία και από την Ασία στη Δύση
Ο ιός εμφανίζεται επίσημα στην πόλη Γουχάν, πρωτεύουσα της επαρχίας Χουπέι, τον Δεκέμβριο του 2019, αν και οι κινεζικές αρχές αναζητώντας τον ασθενή 0 οριοθετούν το πρώτο κρούσμα και την αρχή της εξάπλωσης μέσα στον Νοέμβρη. Μέχρι τα τέλη Ιανουαρίου έχουν εκδηλωθεί ήδη 10 χιλιάδες κρούσματα και περίπου 200 θάνατοι. Όσο η Κίνα επιβάλλει γενικό lockdown στην επαρχία και προετοιμάζεται να ξαναζήσει μια νέα επιδημία, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και οι δυτικοί επιστήμονες συνιστούν ηρεμία και αποδομούν την κινεζική έκκληση κινδύνου για την μεταδοτικότητα και επικινδυνότητα του νέου Covid-19.
Στα τέλη Ιανουαρίου και κατά τη διάρκεια του Φεβρουαρίου, τα πρώτα κρούσματα κάνουν την εμφάνισή τους στη Δύση και στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας. Ο Φεβρουάριος είναι η τελευταία ευκαιρία του κόσμου να προετοιμαστεί, η οποία για τη Δύση, όμως, χάνεται ανεπιστρεπτί. Τα 14 χιλιάδες κρούσματα της Κίνας φτάνουν τις 78 χιλιάδες σε 27 ημέρες, ενώ η Δύση περιορίζεται στο να διακόψει τις πτήσεις από και προς την Κίνα και στο να εκδίδει οδηγίες καθαριότητας και αυτοπεριορισμού. Το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου, η Ιταλία αντιμετωπίζει το πρώτο κύμα του ιού και τις πρώτες εκατόμβες θυμάτων, η Ισπανία φτάνει τα 7 χιλιάδες κρούσματα, η Γερμανία και η Γαλλία θωρακίζονται απέναντι στην επερχόμενη επέλαση, ενώ ΗΠΑ και Ηνωμένο Βασίλειο όσο και αν προσπαθούν να κρύψουν το πρόβλημα κάτω από το χαλί, μετράνε τις πρώτες χιλιάδες κρούσματα. Ο μήνας Μάρτης οδηγεί τον ΠΟY να κηρύξει την πανδημία και τις ευρωπαϊκές χώρες να προχωρήσουν σε lockdown.
Μέτρα αντιμετώπισης
Η επικινδυνότητα του ιού εδράζεται κυρίως στην υψηλή μεταδοτικότητα σε συνδυασμό με την μακρά περίοδο επώασης και την απουσία συμπτωμάτων σε αρκετές περιπτώσεις. Στοιχεία ευνοϊκά για τη διασπορά του ιού είναι η μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα και οι καθημερινές διασυνοριακές-διηπειρωτικές διασυνδέσεις. Εάν ο γύρος του κόσμου κάποτε γινόταν σε 80 ημέρες, σήμερα σε 14 ημέρες (όσο και η περίοδος επώασης) μπορεί να πραγματοποιήσει κάποιος 3 ή 4 γύρους διασπείροντας τον ιό. Στοιχεία επιβοηθητικά είναι η φτώχεια, οι ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης στις μεγαλουπόλεις και η ανυπαρξία οργανωμένου συστήματος υγείας, πρόληψης και αντιμετώπισης. Το αξιοπρεπές σύστημα υγείας συνδέεται αναπόσπαστα και με το ποσοστό θνησιμότητας.
Τα στοιχεία αυτά επιβάλλουν και τα πρώτα άμεσα μέτρα που πρέπει να πάρει ένα κράτος για να καταπολεμήσει την εξάπλωση. Απαγόρευση πτήσεων, περιορισμός μετακινήσεων εντός των αστικών κέντρων και προς την επαρχία, το κλείσιμο καταστημάτων και υπηρεσιών, διατηρώντας σε λειτουργία τα απολύτως απαραίτητα και τον κοινωνικό αυτοπεριορισμό. Τα μέτρα αυτά έχουν ληφθεί, πλέον, σχεδόν από όλες τις χώρες της Ασίας και της Δύσης, με εξαιρέσεις τη Σουηδία που ακολουθεί μια επικίνδυνη πολιτική και την Νότια Κορέα που φαίνεται να έχει θέσει υπό τον έλεγχό της την εξάπλωση του ιού. Σε ανάλογα μέτρα, προχώρησαν και οι, μέχρι τελευταία στιγμή αρνητές του κινδύνου, Τραμπ και Τζόνσον, οι οποίοι παρουσίαζαν τον ιό ως το νέο Hoax των κινέζων ή ακόμα χειρότερα έθεταν στη βάση του προγράμματος αντιμετώπισης την εγκληματική ανοσία της αγέλης. Ποια είναι όμως η διαφορά ανάμεσα στις χώρες της Ασίας και της Δύσης, και κατ’ επέκταση πώς η Δύση, το κέντρο της επιστήμης και της τεχνολογίας επέτρεψε να γίνει το επίκεντρο της πανδημίας;
Πολιτικές αντιμετώπισης
Η Κίνα των 1,5 δις πολιτών και η Νοτιοανατολική Ασία των 655 εκ. πήρε άμεσα δραστικά μέτρα επιθετικού περιορισμού της διασποράς. Η αντιμετώπιση της Κίνας, της Σιγκαπούρης, της Ν. Κορέας και του Βιετνάμ αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα επιθετικών μέτρων. Η πολιτική τους ήταν ο περιορισμός των πολιτών και των μετακινήσεων, πραγματοποιώντας ταυτόχρονα μαζικά τεστ δωρεάν στον πληθυσμό σε συνδυασμό με καθημερινούς ελέγχους θερμοκρασίας σε δημόσιους χώρους. Τα κρούσματα απομονώνονταν σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους και ξεκινούσε η εξονυχιστική ιχνηλάτησή τους, ώστε να βρεθούν και να ελεγχθούν οι επαφές τους και οι επαφές των επαφών τους. Η τεχνολογία έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ανακάλυψη και επικοινωνία με τα κρούσματα και τον περίγυρό τους. Τα εντυπωσιακά νούμερα των τεστ που πραγματοποίησαν οι χώρες αυτές επιβεβαιώνει πως τα ασιατικά κράτη αποφάσισαν να κυνηγήσουν τον ιό, κρούσμα το κρούσμα, μέχρι που να τον ξεπεράσουν και να τον εμποδίσουν να μεταδοθεί περαιτέρω.
Η Δύση, αντιθέτως, παρά τα παραδείγματα της Ασίας και τις εκκλήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, ακολούθησε μια διαφορετική αντιμετώπιση και συνεχίζει να ακολουθεί. Από την «ανοσία της αγέλης» φτάσαμε στην «ελεγχόμενη διασπορά» και την «ισοπέδωση της καμπύλης» (flatten the curve). Η Δύση δεν κυνηγάει τον ιό, αλλά αντίθετα, περιμένει να έρθει ο ιός σε αυτήν, προσπαθώντας μέσω των μέτρων περιορισμού και της καραντίνας να μειώσει τον ρυθμό μετάδοσης και κατ’ επέκταση της νοσηλείας των νοσούντων, με στόχο να αντέξουν τα εθνικά συστήματα υγείας. Ωστόσο, η καθυστερημένη εφαρμογή μέτρων σε συνδυασμό με τα δημογραφικά (γερασμένος πληθυσμός) και περιβαλλοντικά (ατμοσφαιρική ρύπανση) χαρακτηριστικά της Ευρώπης και των ΗΠΑ δεν βοηθούν στη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας, με αποτέλεσμα, όπως αποδεικνύεται στην Ιταλία, οι άνθρωποι να πεθαίνουν όχι από τα αναπότρεπτα αποτελέσματα του ιού αλλά από την έλλειψη νοσηλείας και ιατρικής περίθαλψης. Χωρίς επιθετικά μέτρα, η Δύση «παραδίνεται» στο έλεος του ιού με την ελπίδα να υπάρχει εθνικό σύστημα υγείας όταν ο ιός αποφασίσει να υποχωρήσει.
Το αδιέξοδο του δυτικού προτύπου
Τα δυτικά κράτη βαδίζοντας στα χνάρια του νεοφιλελευθερισμού, έχοντας αποβάλλει μεγάλο μέρος της εθνικής τους κυριαρχίας και της εξουσίας τους επί βασικών τομέων λειτουργίας, όπως είναι η υγεία, αποδείχτηκαν αδύναμα να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον ιό. Όχι επειδή δεν έχουν τα τεχνικά-τεχνολογικά μέσα και εργαλεία για να καταπολεμήσουν τη διασπορά, αλλά γιατί ο Covid-19 βρήκε τα κράτη αυτά ανέτοιμα και αποδιοργανωμένα, γκρεμίζοντας τα απομεινάρια των εθνικών συστημάτων υγείας. Μαζί με το σύστημα υγείας, ο ιός γκρέμισε και τα αφηγήματα της Δύσης και των Διεθνών Οργανισμών τόσο για την ετοιμότητα του δυτικού κόσμου να αντιμετωπίσει μια ανθρωπιστική κρίση όσο και την αλαζονική υπεροχή του απέναντι στις τριτοκοσμικές χώρες.
Ο ιός στην Ασία έπληξε τη Γουχάν, ενώ στη Δύση, Λομβαρδία, Μαδρίτη, Καταλονία, Λονδίνο και Νέα Υόρκη ανταγωνίζονταν για μια τραγική πρωτιά κρουσμάτων. Ο ιός στην Ασία αντιμετώπισε μια κοινωνία έτοιμη και έμπειρη σε επιδημίες, ενώ στη Δύση σάρωσε όσα η λιτότητα και οι ακραίες νεοφιλελεύθερες πολιτικές άφησαν όρθιο. Το ασιατικό μοντέλο ισχυρού κράτους έθεσε όλα τα μέσα, δημόσια και ιδιωτικά, στον στόχο καταπολέμησης του ιού και αντεπεξήλθε με επιτυχία. Το δυτικό μοντέλο κράτους κατέφυγε σαν τελευταία λύση στην επίταξη του ιδιωτικού τομέα υγείας και εξευτέλισε και τις τελευταίες διακηρύξεις για αλληλεγγύη και συνεργασία και κλείστηκε στο εσωτερικό του για να μετρήσει τις πληγές του.
Ο βασιλιάς είναι γυμνός. Μόνος του πέταξε τα ιμάτια του.
Πηγές:
Amy Searight and Brian Harding, Southeast Asian Responses to COVID-19: Diversity in the Face of Adversity, Center for Strategic and International Studies, March 27, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.csis.org/analysis/southeast-asian-responses-covid-19-diversity-face-adversity?fbclid=IwAR3dRY1oihZKFXeZ-nGDRahIeKeKNAJjWbZXANN3qFiM1i0JrKfSbsD70TA
Sean Fleming, South Korea’s Foreign Minister explains how the country contained COVID-19, World Economic Forum, March 31, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.weforum.org/agenda/2020/03/south-korea-covid-19-containment-testing/
Coronavirus tracked: the latest figures as the pandemic spreads, Financial Times, March 5, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.ft.com/coronavirus-latest
Jonathan Lambert and Tina Hesman Saey, Social distancing, not travel bans, is crucial to limiting coronavirus’ spread, Science News, March 13, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.sciencenews.org/article/coronavirus-pandemic-limit-spread-social-distancing-travel-bans
Γρίβας Κώστας, Το τέλος μιας αυταπάτης – Ο κορονοϊός γκρεμίζει την παγκοσμιοποίηση, SLPress.gr, Μάρτιος 27, 2020. Διαθέσιμο σε: https://slpress.gr/diethni/to-telos-mias-aytapatis-o-koronoios-gkremizei-tin-pagkosmiopoiisi/ Πηγή εικόνας: John Lee, How deadly is the coronavirus? It’s still far from clear, The Spectator, March 28, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.spectator.co.uk/article/The-evidence-on-Covid-19-is-not-as-clear-as-we-think