Γράφει η Σοφία Πιτυκάκη
Η ζήτηση σε σπάνιες γαίες στην παγκόσμια αγορά ορυκτών αυξάνεται συνεχώς, γεγονός που δικαιολογείται από τη βιομηχανική μοναδικότητα των εν λόγω ορυκτών σε εφαρμογές και χρήσεις προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (λέιζερ, κινητά τηλέφωνα, οθόνες υγρών κρυστάλλων κ.α.), καθώς και στις «πράσινες» τεχνολογίες. Οι επενδύσεις σε αυτόν τον τομέα έχουν αυξηθεί ραγδαία, καθιερώνοντας ένα πολλαπλό σύστημα εφοδιασμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Κίνα, έχοντας την πρωτοκαθεδρία στην παραγωγή σπάνιων γαιών, ελέγχοντας σχεδόν το 70% της παγκόσμιας παραγωγής και κατέχοντας το 1/3 των παγκόσμιων κοιτασμάτων, καθιστά τον υπόλοιπο κόσμο «όμηρο» της πολιτικής του Πεκίνου. Μέσα από το μονοπωλιακό της πλεονέκτημα και λαμβάνοντας υπόψιν τη θέση της ως η αμέσως επόμενη μεγαλύτερη δύναμη μετά τις ΗΠΑ, έχει απειλήσει επανειλημμένα για διακοπή των προμηθειών, χρησιμοποιώντας έτσι τις σπάνιες γαίες ως όπλο στον εμπορικό και οικονομικό πόλεμο μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, με την Αυστραλία να αναδύεται στο προσκήνιο ως ο μεγαλύτερος προμηθευτής σπάνιων γαιών μετά την Κίνα και μάλιστα με σχέδια περαιτέρω διεύρυνσης της παραγωγής της, προκύπτει μια διέξοδος στο ζήτημα μέσω αυτής της αύξησης στην παραγωγή. Συγκεκριμένα, η Αυστραλία, κατέχοντας το 2,8% των παγκόσμιων αποθεμάτων (μικρό ποσοστό συγκριτικά με τον κύριο ανταγωνιστή της), έχει σε εξέλιξη πάνω από τα μισά νέα επενδυτικά έργα σε παγκόσμιο επίπεδο.
Καθώς ο εμπορικός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ-Κίνας κλιμακώνεται, η Αυστραλία καλείται να διαδραματίσει καίριο ρόλο, όντας πλούσια σε κρίσιμα ορυκτά και παγκόσμιας κλάσης αποθέματα λιθίου και σπάνιων γαιών. Το υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, με κίνητρα αμιγώς γεωπολιτικά, εξετάζει με το αντίστοιχο της Αυστραλίας μια νέα εγκατάσταση εξόρυξης και επεξεργασίας σπάνιων γαιών, στοχεύοντας στη διαφοροποίηση και την απεξάρτηση από τα κινεζικά αποθέματα σπάνιων γαιών. Μια Στρατηγική Κρίσιμων Ορυκτών, που κυκλοφόρησε η ομοσπονδιακή κυβέρνηση της Αυστραλίας, τον Μάρτιο του τρέχοντος έτους, αφορά σε μία σειρά από πολιτικές που έχουν ως στόχο την ανάπτυξη αυτών των αναδυόμενων βιομηχανιών. Επιπρόσθετα, μέσω της δέσμευσής της σε διμερή συνεργασία με την Ιαπωνία, επρόκειτο να επωφεληθεί στο εμπόριο και τις επενδύσεις, ενώ παράλληλα, η Ιαπωνία εξασφαλίζει αξιόπιστες προμήθειες για τις τεχνολογίες της. Λαμβάνοντας υπόψιν τη συνεργασία των δύο χωρών στον κλάδο των πόρων, ήδη από τη δημιουργία της βιομηχανίας σιδηρομεταλλεύματος το 1960, γίνεται αντιληπτό πως η Ιαπωνία είναι ένας ιδανικός εταίρος στον τομέα των κρίσιμων ορυκτών. Η μακρά ιστορία της συνεργασίας και η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο χωρών, ώθησε τις κυβερνήσεις να εξελίξουν τη σχέση τους σε «ειδικά» στρατηγική εταιρική σχέση το 2014. Μέσα από συμφωνίες συνεργασίας αμοιβαίων οφελών, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Ιαπωνία ένωσαν τις δυνάμεις τους για να περιορίσουν την κυριαρχία της Κίνας στις σπάνιες γαίες.
Παράλληλα, η Αυστραλία φιλοξενεί πολλές από τις νέες εταιρείες που εισέρχονται στον παγκόσμιο κλάδο, με κυριότερη την Lynas Corporation, μια πρωτοποριακή εταιρία στον κλάδο, που αποτελεί τον μεγαλύτερο παραγωγό σπάνιων γαιών εκτός της Κίνας και αναδεικνύει τις δυνατότητες της Αυστραλίας ως προμηθευτή σπάνιων γαιών. Συγκεκριμένα, η Lynas Corporation κατέχει ένα εξαιρετικά ασυνήθιστο απόθεμα, καθώς περιέχει πολύ χαμηλά επίπεδα θορίου (ένα ραδιενεργό μολυσματικό παράγοντα που βρίσκεται συνήθως μαζί με στοιχεία σπάνιων γαιών). Ο συνδυασμός μεγάλων πόρων, χαμηλής μόλυνσης θορίου και υψηλών προδιαγραφών, την καθιστούν μια ιδιαίτερα ελκυστική εμπορική πρόταση, ωθώντας την κινεζική κρατική εταιρεία China Nonferrous Metal Mining (Group) Corporation, τον Μάιο του 2009, να προσφέρει στη Lynas χρηματοδότηση ύψους 252 εκατ. δολαρίων για την εξαγορά μεριδίου ύψους 51,6% στην εταιρεία. Ωστόσο, η συμφωνία καταργήθηκε από το Συμβούλιο Επανεξέτασης Ξένων Επενδύσεων της Αυστραλίας, καθώς θα απειλούσε την προσφορά σε μη κινέζους αγοραστές. Η Lynas, ως η μόνη μη κινεζική εταιρεία που ευδοκιμεί στον τομέα των σπάνιων γαιών, έχει αυξήσει τις μετοχές της, μόνο κατά το τρέχον έτος σε ποσοστό 53%. Καθώς η Αυστραλία προσπαθεί να επεκτείνει την εμπορική της δραστηριότητα μέσω της συνεργασίας σε διεθνές επίπεδο, η Lynas συμμετέχει σε δύο διαγωνισμούς της κυβέρνησης των ΗΠΑ για την κατασκευή εγκαταστάσεων σπάνιων γαιών στην πολιτεία του Τέξας. Το εργοστάσιο της Lynas στο Τέξας θα εγκαινιάσει την λειτουργία του από το 2021 και έπειτα, πράγμα που σημαίνει ότι η Κίνα θα χρησιμοποιήσει την κυριαρχία της στον τομέα για να επιτεθεί στα τιμολόγια των ΗΠΑ και να διακόψει την ομαλή διαδικασία για την Αυστραλία.
Η Lynas συνεχίζοντας τη διεθνή της πορεία, προχώρησε σε επιτυχή συμφωνία με την πολιτεία Pahang της Μαλαισίας για την κατασκευή μονάδας επεξεργασίας αποβλήτων, η οποία πληροί μία από τις πολλές προϋποθέσεις που επέβαλε η κυβέρνηση της Μαλαισίας για να συνεχίσει τις δραστηριότητές της στη χώρα. Οι πρόσφατες εξελίξεις με την παγκόσμια διάδοση του covid-19, αποτέλεσαν τροχοπέδη στην εν λόγω συνεργασία. Η Lynas προειδοποίησε ότι η παρατεταμένη διακοπή λειτουργίας της μονάδας επεξεργασίας στη Μαλαισία θα υπονόμευε την ασφάλεια του εφοδιασμού για κρίσιμες βιομηχανίες, ζητώντας από την κυβέρνηση μια εξαίρεση για να ανοίξει εκ νέου την εγκατάστασή της, την οποία η Κουάλα Λουμπούρ έκλεισε λόγω των κοινωνικών αποστάσεων που αποσκοπούσαν στην επιβράδυνση της εξάπλωσης του ιού. Η απάντηση που έλαβε η Lynas από την κυβέρνηση της Μαλαισίας αφορούσε στην κατασκευή μιας εγκατάστασης στο εξωτερικό έως το 2023 για να χειριστεί τα ραδιενεργά απόβλητα που παράγονται κατά την επεξεργασία σπάνιων γαιών στο εργοστάσιό της στη Μαλαισία, ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη διατήρηση της άδειας λειτουργίας. Εκτός των άλλων, η διαταραχή που προκλήθηκε από την πανδημία του κορονοϊού υπογράμμισε και πάλι την ανάγκη διαφοροποίησης της αλυσίδας εφοδιασμού μακριά από την Κίνα. Επίσης, στο εργοστάσιο της Μαλαισίας υπήρξαν διαμαρτυρίες από περιβαλλοντικές ομάδες που αφορούσαν την απόρριψη ραδιενεργών υπολειμμάτων χαμηλού επιπέδου λόγω των ανησυχητικών κοινωνικό-περιβαλλοντικών επιπτώσεων της επεξεργασίας σπάνιων γαιών στον τομέα της υγείας.
Καθίσταται σαφές από τα παραπάνω πως οι προκλήσεις για την Αυστραλία, παρά τη ραγδαία ανάπτυξή της στον κλάδο των σπάνιων γαιών, παραμένουν. Στον οικονομικό τομέα, η Κίνα έχει αυξήσει την παραγωγή τους τελευταίους μήνες, ενώ η παράλληλη μείωση της παγκόσμιας ζήτησης από κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων έχει οδηγήσει σε πτώση των τιμών. Αυτό θα πιέσει αφενός τη Lynas προκειμένου να συμβαδίσει με τα νέα δεδομένα και αφετέρου θα δοκιμάσει την αποφασιστικότητα των ΗΠΑ να δαπανήσουν για την ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών. Στον περιβαλλοντικό τομέα, η κοινωνική αντίσταση στην εξόρυξη σπάνιων γαιών βασίζεται σε επιχειρήματα σχετικά με την περιβαλλοντική δικαιοσύνη και με το γεγονός πως οι χώροι επεξεργασίας συχνά δεν επιτρέπονται στις ανεπτυγμένες χώρες, κάτι που συνεπάγεται την κατασκευή τους σε αναπτυσσόμενες χώρες. Από την άλλη πλευρά, η συμβολή των σπάνιων γαιών στην ανάπτυξη μιας «πράσινης οικονομίας» μπορεί να αναφερθεί ως πιθανός θετικός αντίκτυπος.
Συμπερασματικά, η Αυστραλία αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή σπάνιων γαιών μετά την Κίνα και σχεδιάζει να διευρύνει σημαντικά την παραγωγή της, μέσα στα επόμενα τέσσερα χρόνια. Αυτό θα σημάνει τον τερματισμό του κινεζικού μονοπωλίου στην παγκόσμια αγορά, γεγονός που θα της στερήσει οικονομική ισχύ, μέσω της σταδιακής απεξάρτησης των προμηθευόμενών της, αλλά και ένα μεγάλο ενεργειακό πλεονέκτημα, ή αλλιώς ένα εργαλείο άσκησης ισχύος και επιρροής της διεθνούς τάξης.
Πηγές:
- Fumi Matsumoto, US and Australia form scrum to break China’s rare-earth grip, Nikkei Asia Review, November 26, 2019. Διαθέσιμο σε: https://asia.nikkei.com/Business/Markets/Commodities/US-and-Australia-form-scrum-to-break-China-s-rare-earth-grip
- Roniza Ismail, Cristiana L. Ciobanu, Nigel J. Cook, Graham S. Teale, David Giles, Andreas Schmidt Mumm, BenjaminWaded, Rare earths and other trace elements in minerals from skarn assemblages, Hillside iron oxide–copper–gold deposit, Yorke Peninsula, South Australia, Lithos Publication, 2014.
- Jeffery Wilson, An Australia-Japan partnership could be crucial for minerals security, The Sydney Morning Herald, February 7, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.smh.com.au/world/asia/an-australia-japan-partnership-could-be-crucial-for-minerals-security-20200204-p53xlz.html
- Πηγή εικόνας: Critical Raw Materials Alliance (CRM Alliance). Διαθέσιμο σε: https://www.crmalliance.eu/lrees