γράφει η Βίκυ Νιάρχου
Μία λύση κατά τα πρότυπα της συμφωνίας Βελγίου-Ολλανδίας είναι θεμιτό να δοθεί και στο ζήτημα του Κοσόβου, προκειμένου να κλείσει και αυτή η εκκρεμότητα συνόρων που ταλανίζει και αποσταθεροποιεί τα Βαλκάνια. Αν και οι δύο περιπτώσεις παραμένουν εντελώς ανόμοιες, αφού το Βέλγιο και η Ολλανδία αποτελούν δύο πολύ συμβιβαστικούς και συγκαταβατικούς γείτονες, το μοντέλο της συμφωνίας επαναχάραξης συνόρων θεωρείται από τους διεθνείς δρώντες ως η μόνη πιθανή λύση για συμφωνία ανάμεσα σε Πρίστινα και Βελιγράδι.
Παράλληλα, Σερβία και Κόσοβο φαίνεται να βρίσκουν κοινό τόπο και συνεννόηση για συμφωνημένη μέσω διαπραγματεύσεων ανταλλαγή εδαφών και αλλαγή των σημερινών συνόρων.
Εκ πρώτης όψεως πρόκειται για μία νέα ισορροπία με δύο κερδισμένους. Μιλώντας όμως για επαναχάραξη συνόρων ενός κράτους, αναπόφευκτα αναφερόμαστε σε μία από τις κορυφαίες στιγμές για την ίδια την υπόστασή του μαζί με τη στιγμή της γέννησής του.
Τα προς ανταλλαγή εδάφη είναι η βόρεια Μιτρόβιτσα από την πλευρά του Κοσόβου και η νότια Σερβία. Δεδομένου ότι πολλοί Σέρβοι διαμένουν στη Μιτρόβιτσα που αποτελεί κοσοβαρικό έδαφος και πολλοί Αλβανοί βρίσκονται στη νότια Σερβία, πιστεύεται ότι η ανταλλαγή αυτή θα ευοδώσει, προσφέροντας μακρυχρόνια και οριστική λύση στο πρόβλημα. Ουάσιγκτον και Βερολίνο στηρίζουν δια μέσου των εκπροσώπων τους την απόφαση και θεωρούν την ανταλλαγή ως τη μόνη δυνατή λύση στο ζήτημα.
Το Κόσοβο, η γεωγραφική περιοχή που εκτείνεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Αλβανίας και στο βόρειο τμήμα της ΠΓΔΜ, αποτελούσε για χρόνια αντικείμενο διαμάχης. Στις 24 Μαρτίου1999 ο Μιλόσεβιτς απέρριψε το τότε σχέδιο του ΟΗΕ λύσης στο ζήτημα αυτονομίας του Κοσόβου, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα το βομβαρδισμό γιουγκοσλαβικών περιοχών από το ΝΑΤΟ. Η νομιμότητα επέμβασης του Βορειοατλαντικής Συμμαχίας χωρίς πρότερη έγκριση του Συμβουλίου Ασφαλείας αμφισβητείται, ωστόσο οδήγησε στην άμεση υποχώρηση του Μιλόσεβιτς αφήνοντας τον ΟΗΕ μεταβατικό διοικητή της περιοχής.
Ύστερα από τη μονομερή κήρυξη ανεξαρτησίας του Κοσόβου το 2008, το πρωταρχικό ερώτημα που τέθηκε ήταν κατά πόσο αυτό ήταν δυνατό να συμβεί. Η επιτροπή του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης σκεπτόμενη το ερώτημα που της τέθηκε, απάντησε ότι από νομική σκοπιά η μονομερής κήρυξη ανεξαρτησίας είναι νόμιμη και το Κόσοβο δύναται να προβεί σε αυτή. Ωστόσο, τόνισε πως η γνωμοδότηση αφορά μόνο(!) το ερώτημα που της τέθηκε περί δυνατότητας κήρυξης μονομερούς ανεξαρτησίας. Το Κόσοβο έχει αναγνωριστεί από 108 μέλη του ΟΗΕ έχοντας αναπτύξει μαζί τους διπλωματικές σχέσεις.
Σε ότι αφορά τη Σερβία, ούσα υποψήφια προς ένταξη χώρα, καλείται να δώσει λύσεις σε διάφορα ζητήματα που ενδεχομένως θα αποτελούσαν προσκόμματα στην επικείμενη είσοδό της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Έτσι, οι σταδιακές υποχωρήσεις και από τις δύο πλευρές οδήγησαν στην υπογραφή διμερούς Συμφωνίας το 2013 υπό την αιγίδα της Ένωσης και στην οποία υπάρχει ειδική μέριμνα για την απουσία δικαιώματος άσκησης βέτο και για τις δύο χώρες σε περίπτωση που η μία επιθυμεί την ένταξή της σε Διεθνή Οργανισμό.
Στο σημείο αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Σερβία παρά το ότι αρνείται σθεναρά και διαχρονικά την αναγνώριση της κρατικής κυριαρχίας του Κοσόβου και την συνεπαγόμενη κρατική του υπόσταση, διαπραγματεύεται με αυτό, υπογράφει διεθνείς συμφωνίες και συνομιλεί οσάν το τελευταίο να ήτοκυρίαρχο κράτος. Ως εκ τούτου, οδηγείται στην de facto αναγνώριση του Κοσόβου παρά τη μη ρητά διατυπωμένη αποδοχή του και την απουσία διπλωματικής αντιπροσωπείας.
Στη λύση που προτείνεται όμως, υπάρχουν και πολλοί κίνδυνοι αποσταθεροποίησης. Ο πρώτος, είναι το ξύπνημα των αλυτρωτικών διεκδικήσεων της Σερβίας, για τις οποίες ήδη έκανε νύξη ο Υπουργός Εξωτερικών της τονίζοντας πως «η πιθανή ανταλλαγή με το Κόσοβο, θα εξασφαλίζει την ένωση με τη Σερβία όχι μόνο του βορείου Κοσσόβου αλλά, εάν καταστεί δυνατό, και άλλων περιοχών όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελεί πλειοψηφία».
Σημαντικό στοιχείο της διαπραγμάτευσης είναι η αποφυγή δημιουργίας μιας κατάστασης ντόμινο, που σταδιακά θα οδηγούσε και άλλες περιοχές να αναζητήσουν την αυτονόμησή τους ή να διεκδικήσουν την απόσχισή τους από τις χώρες με τις οποίες αυτή τη στιγμή συνδέονται. Πρόκειται για εξελίξεις που ανέκαθες φόβιζαν την Ευρώπη. Χρήσιμο είναι να επισημανθεί και το ότι οποιαδήποτε διμερής λύση για εδαφικά προβλήματα που ανακύπτουν μεταξύ των κρατών, αφορά τη συγκεκριμένη και δεδομένη περίσταση και δε δύναται να χρησιμοποιηθεί ως λύση πασπαρτού για άλλες περιπτώσεις εδαφικών διαφορών, ενώ τέλος είναι αναγκαίο η ερμηνεία της συμφωνίας να είναι κοινή και ενιαία από τα δύο μέρη.
Ωστόσο, και οι δύο πλευρές παρουσιάζουν ένα είδος σκεπτικισμού και φοβίας με αποτέλεσμα κάθε προσπάθεια που καταβάλλεται από τη Δύση να καταλήγει στο κενό. Η απουσία στέρεου εδάφους και αμοιβαίας εμπιστοσύνης είναι ορατή σε οποιονδήποτε παρακολουθεί τα τεκτενόμενα και υπό αυτή την οπτική, είναι αμφίβολο αν θα μπορέσει να υπάρξει βιώσιμη λύση στο ζήτημα. Η επιβεβαίωση ήρθε μετά την ακύρωση των διμερών συναντήσεων στις Βρυξέλλες, όπου είχε προγραμματιστεί η συνέχεια των συζητήσεων και αποδεικνύει ότι, το διαχρονικά εχθρικό και επιφυλακτικό κλίμα μεταξύ των δύο κρατών, προϊδεάζει για επανάληψη της αποτυχίας.
Πηγές: 1.https://powerpolitics.eu/%CE%B6%CE%B1%CE%B2%CE%B1%CE%BB%CE%AC%CE%BD%CE%B7-%CE%B2%CE%B1%CE%BB-3-06-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B1%CE%B9%CE%BA%CE%B1-%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B5%CE%BD/ 2. http://www.tovima.gr/world/article/?aid=109639
3. https://thebalkanforum.org/file/repository/NB45.pdf 4.https://www.protothema.gr/world/article/746482/i-ollandia-kai-to-velgio-allaxan-ta-sunora-tous/ 5.https://www.dw.com/el/o-bo%CF%8D%CF%84%CF%83%CE%B9%CF%84%CF%82-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%BF-%CE%B3%CF%8C%CF%81%CE%B4%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B4%CE%B5%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%BA%CE%BF%CF%83%CF%83%CF%85%CF%86%CE%BF%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF%CF%85/a-44883035