Γράφει η Ηλιάνα Καλλέργη

Ολόκληρη η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μία περίοδο καλπαζουσών αλλαγών. Οι κοινωνικοί θεσμοί, είτε αυτό είναι ένα νοικοκυριό, είτε μία επιχείρηση, είτε ακόμη και τα κράτη στο σύνολό τους, υπόκεινται σε αλλεπάλληλες αλλαγές, τόσο σε βραχυπρόθεσμο, όσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Ωστόσο, τη «μερίδα του λέοντος» φαίνεται να κατέχει ο πληθωρισμός, με χώρες και υπερεθνικές οργανώσεις να προσπαθούν να τον αντιμετωπίσουν με διάφορες πολιτικές. Μέσα σ’ αυτόν τον ασφυκτικό κλοιό και η ίδια η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προσπαθεί να επιμείνει στον στόχο του 2%, υιοθετώντας κυρίως την λογική της αύξησης των επιτοκίων.

Τα στατιστικά στοιχεία του Σεπτεμβρίου του 2022 που αφορούν την Ευρωζώνη δείχνουν ότι ο πληθωρισμός έφτασε τις 10 ποσοστιαίες μονάδες, ενώ πριν ένα χρόνο βρισκόταν περίπου στο 3%. Για το τι σημαίνει, όμως, πράγματι ο πληθωρισμός και γιατί επηρεάζει τόσο τις ζωές απλών καταναλωτών και επιχειρηματιών, θα πρέπει να δοθεί ένας ορισμός. Σύμφωνα με την ΕΚΤ, πληθωρισμό μία οικονομία εμφανίζει «όταν υπάρχει γενικευμένη αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, και όχι μόνο συγκεκριμένων πραγμάτων. Αυτό σημαίνει ότι με 1 ευρώ μπορείτε σήμερα να αγοράσετε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες από ό,τι χθες. Με άλλα λόγια, ο πληθωρισμός μειώνει την αξία του νομίσματος με την πάροδο του χρόνου». Βέβαια, επειδή δεν έχουν όλοι τις ίδιες καταναλωτικές ανάγκες, αυτός διαμορφώνεται από δείκτες τιμών, με την ΕΚΤ να χρησιμοποιεί τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ), αφού όλα τα κράτη-μέλη χρησιμοποιούν την ίδια μεθοδολογία.

Στόχος της ΕΚΤ, στην οποία όλα τα μέλη της Ευρωζώνης έχουν αποδώσει την νομισματική τους κυριαρχία, δηλαδή την δυνατότητα άσκησης της νομισματικής πολιτικής, συμφωνώντας στο ενιαίο νόμισμα, είναι να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού σε επίπεδα κοντά στο 2%, γεγονός που θα πρέπει να τηρείται μεσοπρόθεσμα. Το ιδανικό ποσοστό διαμορφώνεται πέριξ και όχι υπερβολικά λιγότερο απ’ αυτό, ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος του αποπληθωρισμού. Εργαλείο επιτυχίας αυτού του σκοπού αποτελούν τα επιτόκια. Ειδικότερα, μπροστά στην άνοδο των τιμών, ιδιαιτέρως μετά την επισιτιστική και ενεργειακή κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η ΕΚΤ άρχισε να ανακοινώνει ολοένα και περισσότερες αυξήσεις.

Η λογική, με απλά λόγια, είναι ότι αυξάνοντας τα επιτόκια της η ΕΚΤ, συμπαρασύρει ανοδικά και τα επιτόκια των εμπορικών τραπεζών σε όλο το φάσμα της Ευρωζώνης. Από τη στιγμή που αυτά διακρίνονται τόσο σε επιτόκια καταθέσεων, όσο και δανεισμού, επιτυγχάνεται με αυτό τον τρόπο η αποθάρρυνση της λήψης δανείων, ενισχύοντας την αποταμίευση. Ως εκ τούτου, μειώνεται η ζήτηση, άρα και ο ρυθμός αύξησης του πληθωρισμού. Ωστόσο, εκτός των παραπάνω, με την συγκεκριμένη  πολιτική η ΕΚΤ επιδιώκει να θέσει υπ’ έλεγχο και τις προσδοκίες για τον πληθωρισμό. Σε διαφορετική περίπτωση, αν οι μισθωτοί ανέμεναν μακροχρόνια και συνεχή αύξηση του, θα διεκδικούσαν μεγαλύτερες απολαβές, γεγονός που θα έκανε τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τις τιμές για να ανταπεξέλθουν, διατηρώντας με αυτό τον τρόπο έναν «αέναο» φαύλο κύκλο.

Βέβαια, η πληθωριστική τάση εμφανίστηκε, αυτή τη φορά, τόσο ισχυρή με την ΕΚΤ να ανακοινώνει ότι παρά τις αυξήσεις των επιτοκίων, ο πληθωρισμός ίσως να φτάσει πάνω από τον στόχο, δηλαδή να ξεπεράσει το 2%. Πιο συγκεκριμένα, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία για την πορεία των επιτοκίων, ήδη από τον Ιούλιο του 2022, αυτά (σταθερά επιτόκια) έφθασαν τις 0.5 ποσοστιαίες μονάδες, από τις μηδενικές τιμές που παρουσίαζαν το 2019. Μάλιστα, τον Σεπτέμβριο του 2022 τα επιτόκια αυξήθηκαν περαιτέρω, αγγίζοντας το 1.25%, μία άνοδος των 75 μονάδων βάσης. Εξάλλου, η επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, ανακοίνωσε ότι αυτή η πληθωριστική τάση θα συνεχιστεί και θα καθυστερήσει την ανάπτυξη στην Ευρωζώνη έως και το πρώτο τρίμηνο του επόμενου έτους (2023). Πιο συγκεκριμένα, όπως δήλωσε η ίδια: «Οι κίνδυνοι για τον πληθωρισμό είναι υψηλοί και επηρεάζονται βραχυπρόθεσμα από την ενεργειακή κρίση. Μεσοπρόθεσμα ο πληθωρισμός θα είναι υψηλότερος από το αναμενόμενο».

Προφανώς, η τακτική της ανόδου των επιτοκίων πρόκειται να βοηθήσει αρκετά την ατζέντα της Ένωσης για την οικονομική κατάσταση στην Ευρωζώνη έστω και μακροπρόθεσμα. Ωστόσο, για κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, αυτή η στάση θα επιβραδύνει την δική τους ανάπτυξη, καθώς αυτή οφειλόταν και στο γεγονός ότι μέχρι σήμερα λειτουργούσαν με χαμηλό επίπεδο επιτοκίων δανεισμού. Μάλιστα, δεν είναι απίθανο σε μερικές περιπτώσεις, όχι μόνο να εξασθενήσει η ανάπτυξη, αλλά να προκληθεί και ύφεση. Από την ομπρέλα των αλλαγών δεν λείπει και η Ελλάδα, αφού και αυτή επηρεάζεται, αλλά για έναν άλλο λόγο. Συγκεκριμένα, δεδομένου ότι η ΕΕ είναι ο κύριος εμπορικός της εταίρος, αγοράζοντας περίπου το 75% της ελληνικής εξαγωγικής δραστηριότητας της, η πολιτική αυτή θα μειώσει τον ρυθμό ανόδου των εξαγωγών της.

Επιβράδυνση, βέβαια, δεν θα έχουν μόνο οι αναπτυξιακές πορείες των εθνικών οικονομιών, αλλά και ο ρυθμός της ιδιωτικής κατανάλωσης. Η άνοδος στην αγορά ακινήτων αναμένεται να παρουσιάσει μία καθίζηση, αφού πλέον η αποδοχή ενός μακροπρόθεσμου δανείου με επιτόκιο αυξημένο κατά 3 και πλέον ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με πέρσι, είναι πλήρως αποθαρρυντική για τους επίδοξους αγοραστές. Παράλληλα, στις λιανικές πωλήσεις δεν θα πρέπει να ξενίσει μία περαιτέρω επιβράδυνση, αφού αναμένεται μεγαλύτερη αύξηση των τιμών, ενώ ταυτοχρόνως το πλαστικό χρήμα -αναφορικά με τις πιστωτικές και όχι χρεωστικές κάρτες- θα μειωθεί, εξαιτίας της ανόδου των επιτοκίων. 

Ωστόσο, παρ’ όλες τις δυσκολίες, μία τέτοια κατάσταση θα πρέπει να γίνει αφορμή για μία νέα αλλαγή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αντιμετωπίσει, πέραν από τις συνέπειες μιας τέτοιας κρίσης, και την ίδια την κατάσταση ως κίνητρο, προκειμένου να απεξαρτοποιηθεί από τρίτες χώρες και να εκμεταλλευτεί περισσότερο τους δικούς της πόρους. Άλλωστε, η πληθωριστική κρίση με την οποία ήρθε και συνεχίζει να έρχεται αντιμέτωπη είναι απόρροια, μεταξύ άλλων, και των παθογενειών της. Η απεξάρτηση από ξένους εταίρους θα την εξοπλίσει με τα καλύτερα εφόδια ώστε να φέρει εις πέρας αυτή, αλλά και άλλες μελλοντικές κρίσεις.

Βιβλιογραφία

ECB. (2022). Key ECB interest rates. Διαθέσιμο σε: https://www.ecb.europa.eu/stats/policy_and_exchange_rates/key_ecb_interest_rates/html/index.en.html.

Eurostat (2022). Annual inflation up to 9.1% in the euro area. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/14698150/2-16092022-AP-EN.pdf/741bf6b2-1643-6ff0-34e7-31522ce1e252?t=1663250111863.

Mankiw G., Taylor M. (2018). Οικονομική. Εκδόσεις Τζιόλα.

Naftemporiki. (2022). Λαγκάρντ: Η πορεία της οικονομίας στην Ευρωζώνη θα εξαρτηθεί από την ενεργειακή επάρκεια. Διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1902023/lagkarnt-i-poreia-tis-oikonomias-stin-eurozoni-tha-eksartithei-apo-tin-energeiaki-eparkeia.

The Guardian. (2022). ECB raises interest rates across eurozone by record margin. Διαθέσιμο σε: https://www.theguardian.com/business/2022/sep/08/ecb-european-central-bank-interest-rates-eurozone.

Trading Economics. (2022). Inflation Rate | Europe. Διαθέσιμο σε: https://tradingeconomics.com/country-list/inflation-rate?continent=europe.

Βαβούρας Σ., Βαβούρα Χ. (2019). Οικονομική Πολιτική. Εκδόσεις Παπαζήση.

ΕΚΤ. (2022). Τι είναι πληθωρισμός;. Διαθέσιμο σε: https://www.ecb.europa.eu/ecb/educational/explainers/tell-me-more/html/what_is_inflation.el.html.

ΕΚΤ. (2022). Αυξήσαμε τα επιτόκια. Τι σημαίνει αυτό για εσάς; Διαθέσιμο σε: https://www.ecb.europa.eu/ecb/educational/explainers/tell-me-more/html/interest_rates.el.html.

ΕΡΤ. (2022). Μαζική αύξηση επιτοκίων: «Φρένο» στην άνοδο του πληθωρισμού – Εντείνονται οι φόβοι για ύφεση. Διαθέσιμο σε: https://www.ertnews.gr/eidiseis/oikonomia/maziki-ayxisi-epitokion-freno-stin-anodo-toy-plithorismoy-enteinontai-oi-fovoi-gia-yfesi/.