Γράφει ο Γεώργιος Τσιάλας
Η πανδημία του Covid-19 ως φύσει υγειονομικό πρόβλημα, δεν περιορίζεται από συμβατικά σύνορα και επηρεάζει συνολικά το κόσμο. Δοκιμάζονται οι δυνατότητες προσαρμογής κρατών, οργανισμών και θεσμών όπως της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο στη διαχείριση της υγειονομικής κρίσης όσο και από την σταδιακή επιβράδυνση της ανάπτυξης, που αγγίζει τα όρια της ύφεσης. Προκύπτει, λοιπόν, το ζήτημα της επιλογής μεταξύ μίας συντονισμένης κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής ή των εθνικών πολιτικών.
Κατ΄ αρχάς εξετάζοντας το θεσμικό πλαίσιο των αρμοδιοτήτων και λειτουργιών που απορρέουν από τη Συνθήκη Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Ε.Ε. μπορεί να νομοθετήσει και να εγκρίνει νομικά δεσμευτικές πράξεις. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 6 της εν λόγω συνθήκης, η ΕΕ μπορεί να παρέμβει «για την υποστήριξη, τον συντονισμό ή να συμπληρώσει τις δράσεις των κρατών-μελών» σε διάφορους τομείς όπως «η προστασία και η βελτίωση της ανθρώπινης υγείας». Οπότε, υπάρχει το κοινό ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασίας για την αντιμετώπιση κρίσεων, όπως της υφιστάμενης πανδημίας. Μάλιστα, πρόσφατο παράδειγμα του συντονισμού που μπορεί να διευθύνει η Ε.Ε., είναι η συνεργασία των κρατών-μελών στην επίσπευση εξασφάλισης ενός αποτελεσματικού εμβολίου.
Η υγειονομική κρίση, που αναμφίβολα συγκλονίζει την ανθρωπότητα, επηρεάζει τόσο την οικονομία όσο και κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Όμως, μία συντονισμένη Ευρωπαϊκή δημοσιονομική πολιτική θα επέτρεπε τον περιορισμό των σοβαρών συνεπειών. Κατά την περασμένη δεκαετία της δημοσιονομικής κρίσης των κρατών μελών του νότου, η ΕΕ στήριξε τις χώρες με δημοσιονομικό πρόβλημα μέσω προγραμμάτων δανεισμού με όρους ευνοϊκότερους από τους αντίστοιχους της διεθνούς αγοράς δανεισμού. Παρομοίως, αλλά με διαφορετική δυναμική, και στην υγειονομική κρίση του 2020, αντίστοιχοι μηχανισμοί της Ένωσης ενίσχυσαν όλες τις χώρες της αδιακρίτως με πακέτα οικονομικής βοήθεια. Ακόμη και οι πιο αυτάρκεις χώρες, όταν λαμβάνουν μονομερώς μέτρα, έχουν περιορισμένη δυναμική και αποτελεσματικότητα. Επομένως, όπως στο παρελθόν, έτσι και τώρα, η ΕΕ με την υιοθέτηση μέτρων στήριξης των κρατών μελών για τον περιορισμό των συνεπειών της πανδημίας, επιδιώκει να διασφαλίσει την σταθερότητα και να εμποδίσει την ανάσχεση της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Παράλληλα, στην εφαρμογή ενός κοινοτικού ευρωπαϊκού πλαισίου πολιτικών αντιμετώπισης των κρίσεων, συνηγορεί το γεγονός ότι για την καταπολέμηση των παγκόσμιων κρίσεων, οι εθνικές δράσεις είναι απαραίτητες αλλά όχι επαρκείς. Συνήθως τα όρια των κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων καθορίζονται από τις εθνικές κυβερνήσεις κατά την διάρκεια μιας κρίσης, όπως εν προκειμένω της πανδημίας. Οι εθνικές πολιτικές έχουν και διεθνείς επιπτώσεις, όμως οι μεμονωμένες αυτές πολιτικές διαφέρουν από κράτος σε κράτος και ορισμένες φορές αποκλίνουν. Υπό αυτές τις υπαρκτές συνθήκες, δεν θα ήταν άλογο να προωθηθεί από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς ένα πλαίσιο συντονισμού μεταξύ των κρατών μελών, έτσι ώστε να περιοριστεί αποτελεσματικότερα και ταχύτερα η επέκταση της κρίσης.
Βέβαια, προκειμένου να κατανοήσει κανείς την περιπλοκότητα της επιλογής μεταξύ μιας ευρωπαϊκής κοινής πολιτικής και ποικίλων εθνικών πολιτικών, πρέπει να ληφθεί υπόψη πως η οποιαδήποτε μορφή κρίσης μπορεί να παρουσιάσει διαφορετική έκταση και δυναμική ανά κράτος μέλος της ΕΕ. Με άλλα λόγια, κάθε κράτος μέλος της ΕΕ έχει διαφορετική δυναμική και μέσα για την αντιμετώπισή μιας κρίσης όπως η πανδημία, η οποία ενδέχεται να εκδηλώνεται και με διαφορετικό αριθμό R0 (ο διαφορετικός αριθμός επιπλέον ατόμων που θα νοσήσουν κατά τη διάρκεια της νόσησης ενός κρούσματος). Επομένως, σε μία κοινή ευρωπαϊκή πολιτική, η οποία θα έχει εξ ορισμού γενικότερο χαρακτήρα, μπορεί να μην γίνει αντιληπτή η ιδιαιτερότητα της κρίσης όπως αυτή παρουσιάζεται σε κάθε κράτος της Ένωσης, με απότοκο να μην αντιμετωπιστεί σε ικανοποιητικό βαθμό.
Εν κατακλείδι, η πανδημία Covid-19 δημιούργησε προβληματισμούς σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίζονται μελλοντικά, διαφόρων ειδών κρίσεις στην Ένωση. Η πολυπλοκότητα του ζητήματος έχει διάφορες μεταβλητές, κι εύλογα θα θεωρούσε κανείς ως καλύτερο τρόπο διαχείρισης μιας κρίσης, όπως η πανδημία του Covid-19, μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική, όμως, το όλο ζήτημα της επιλογής είναι επίφοβο. Θα υπάρξουν εστίες που στο άκουσμα μιας κοινής συντονισμένης προσπάθειας αντιμετώπισης κρίσεων, θα θεωρήσουν ότι τα κυριαρχικά τους δικαιώματα και η αυτονομία τους ως εθνικά κράτη, θίγονται. Παρ’ όλ’ αυτά, οι παγκόσμιες κρίσεις χρήζουν συντονισμένης πολιτικής, η οποία για να επιτύχει το μέγιστο δυνατό του στόχου της θα πρέπει να χαρακτηρίζεται και από μια ευελιξία κατά την εφαρμογή της σε κάθε χώρα μέλος της ένωσης. Οι κοινές πολιτικές πρέπει να είναι μονόδρομος για την ένωση χωρίς όμως να στερούνται χαρακτηριστικά ελαστικότητας στην εφαρμογή τους.
Βιβλιογραφία:
- Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Σχέδιο ανάκαμψης για την Ευρώπη, consilium.europa, 28 Ιουλίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.consilium.europa.eu/el/policies/eu-recovery-plan/
- Θάνος Δημόπουλος, Μεταδοτικότητα και σοβαρότητα του νέου κορωνοϊού, Alfavita, Αθήνα, 17 Φεβρουαρίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.alfavita.gr/epistimi/312658_metadotikotita-kai-sobarotita-toy-neoy-koronoioy
- Κουρούπης Κωνσταντίνος, Η υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο, Syntagma Watch, Κύπρος, 24 Απριλίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.syntagmawatch.gr/trending-issues/i-ypoxreotikotita-tou-smvoliasmou-se-diethnes-kai-evropaiko-epipedo/
- Dimiter Toshkov, Kutsal Yesilkagit, Brendan Carroll, Government Capacity, Societal Trust or Party Preferences? What Accounts for the Variety of National Policy Responses to the COVID-19 Pandemic in Europe?, Institute of Public Administration, Faculty of Governance and Global Affairs, Leiden University, The Netherlands, 29 April 2020. Διαθέσιμο σε: https://osf.io/7chpu/
- Fréderique Berrod, Pierrick Bruyas-The Conservation(Paris), Can borders stop the outbreak?, VoxEurop, 18 April 2020. Διαθέσιμο σε: https://voxeurop.eu/en/can-borders-stop-the-outbreak/?r=RSS-all
- Geert Bouckaert, Davide Galli, Sabine Kuhlmann, Renate Reiter, Steven Van Hecke, European Coronationalism? A Hot Spot Governing a Pandemic Crisis, Public Administration Review, American Society for Public Administration, 22 May 2020. Διαθέσιμο σε: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/puar.13242
- Lucrezia Reichlin, Covid-19 is an opportunity for Europe, Social Europe, 17 March 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.socialeurope.eu/covid-19-is-an-opportunity-for-europe
- Strategic Communications, EU action against Coronavirus, European External Action Service (EEAS), eeas.europa ,6 April 2020. Διαθέσιμο σε: https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/75968/eu-action-against-covid-19_en
- Thorsten Beck and Wolf Wagner, National containment policies and internationalcooperation, 27 April 2020. Διαθέσιμο σε: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3586638
Πηγή εικόνας : indicator.gr, Κλείνουν και επίσημα τα σύνορα της Ευρώπης, 17 Μαρτίου 2020. Διαθέσιμο σε: https://indicator.gr/kleinoyn-kai-episima-ta-synora-tis-eyropis