Γράφει η Κωνσταντίνα Σανιδά
Ένα από τα θεμελιώδη συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα είναι αυτό της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας ή αλλιώς της προσωπικής ελευθερίας σύμφωνα με το άρθρο 5 του Συντάγματος. Ως προσωπικότητα δεν νοείται απλώς η ικανότητα του να είναι κανείς φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, αλλά και το σύνολο των ιδιοτήτων που εξατομικεύουν και ξεχωρίζουν ένα πρόσωπο. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα δικαίωμα με «πρωταγωνιστή» τον άνθρωπο και τις διαστάσεις αυτού όχι μόνο σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά και σε επαγγελματικό και οικονομικό.
Η ελευθερία ανάπτυξης της προσωπικότητας θεμελιώνεται και στην ευρωπαϊκή πέρα από την εθνική νομοθεσία με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των θεμελιωδών ελευθεριών, καθώς επίσης και στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συγκεκριμένα, στα άρθρα 10 και 11 τυποποιούνται η ελευθερία της σκέψης και της έκφρασης του ανθρώπου. Πως μπορεί, όμως, η Ευρωπαϊκή Ένωση, πέρα από την από την δημιουργία ενός νομικού πλαισίου να συμβάλει άμεσα στην θεμελίωση της οικονομικής ελευθερίας των πολιτών, καθώς και στην πραγμάτωση όλων των ανωτέρω η Ευρωπαϊκή Ένωση;
Στο άρθρο 16 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης θεμελιώνεται η επιχειρηματική ελευθερία ή αλλιώς το «επιχειρείν». Πρόκειται για μια από τις επιμέρους εκδηλώσεις της προσωπικότητας και μια από τις διαστάσεις της οικονομικής ελευθερίας μαζί με την ελευθερία των συμβάσεων.
Όσον αφορά την ελευθερία των συμβάσεων, αυτή πρόκειται για την ελευθερία σύναψης ή μη μιας σύμβασης. Κανείς, δηλαδή, δεν μπορεί να υποχρεωθεί να συνάψει μια σύμβαση εις βάρος του με την οποία δεν είναι σύμφωνος και αντίκειται στα δικαιώματα της καλής πίστης και των χρηστών ηθών ή μια σύμβαση μεταξύ τρίτων κατά την σύναψη της οποίας δεν ήταν παρών. Αυτό, όμως, δεν δίνει το δικαίωμα στους συμβαλλομένους να καταγγέλλουν άκριτα συμβάσεις χωρίς να υπάρχει πρόβλεψη επ’αυτού.
Η ελευθερία της επιχειρηματικής δραστηριότητας από την άλλη, έγκειται στο δικαίωμα να ιδρύει κανείς ιδιωτικές επιχειρήσεις. Η δυνατότητα, δηλαδή, κανείς να μπορεί επενδύοντας δικό του κεφάλαιο να δημιουργεί από το μηδέν μια επιχειρηματική οντότητα με οποιονδήποτε σκοπό. Δηλαδή, να μπορεί να υλοποιήσει τις ιδέες του και το όραμα του.
Η ελευθερία του ανταγωνισμού, επίσης, συνδέεται άρρηκτα με το «επιχειρείν». Νοείται ως η ελευθερία εισόδου στην αγορά του καθενός και η απαγόρευση του αθέμιτου ανταγωνισμού, η υιοθέτηση, δηλαδή, πρακτικών που δεν είναι σύμφωνες με τους κανόνες της οικονομίας και της αγοράς, αλλά και η αποτροπή δημιουργίας μονοπωλιακών αγορών. Άλλωστε αυτό «επιβάλλει» και η ελευθερία οικονομία.
Η έννοια του «επιχειρείν», λοιπόν, φαίνεται ιδιαίτερα σύνθετη, καθώς πρέπει να συνδυαστούν τόσο οι κανόνες και οι αρχές της οικονομίας, όσο και οι θεμελιώδεις ελευθερίες του ανθρώπου. Η δυνατότητα του, δηλαδή, να δημιουργεί ελεύθερα πάντα εντός νομίμων πλαισίων, χωρίς να παραβιάζονται τα δικαιώματα του και να έχει την ευκαιρία να αναδείξει τις επιχειρηματικές του δυνατότητες.
Σε αυτό κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικός ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η συμβολή της μέσα από προγράμματα διάφορων φορέων. Ένα από αυτά είναι και το τμήμα της ενιαίας αγοράς παραγωγής και κατανάλωσης (ΙΝΤ) υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής. Η βιομηχανία, ο ανταγωνισμός και οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν τους κύριους τομείς ενασχόλησης του τμήματος. Μέσω αυτού ανταλλάσσονται απόψεις και καινοτόμες προτάσεις για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Διοργανώνονται, επίσης, δημόσιες ακροάσεις για ζητήματα που χρήζουν συζήτησης και διαβούλευσης. Μια από τις χαρακτηστικότερες πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής είναι και η «Ευρωπαϊκή Ημέρα του Καταναλωτή». Επιπλέον το τμήμα (ΙΝΤ) διαθέτει «Παρατηρητήριο της Ψηφιακής Μετάβασης και της ενιαίας αγοράς», μέσω αυτού παρακολουθούνται οι εξελίξεις και η ανάπτυξη της Ψηφιακής Ενιαίας αγοράς και προτείνονται λύσεις για την εξάλειψη των δυσκολιών και των εμποδίων, καθώς και τρόποι βελτίωσης της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, επίσης, ούσα μια από τις μεγαλύτερες αγορές στον κόσμο χρηματοδοτεί και στηρίζει περισσότερες από 200.000 επιχειρήσεις και ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 99% του συνόλου των επιχειρήσεων στην Ε.Ε. Μέσω των δικτύων πληροφόρησης και υποστήριξης των επιχειρήσεων, όπως το «δίκτυο SOLVIT», πολίτες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά εκτός Ε.Ε μπορούν να προστατευθούν σε περίπτωση που κάποια δημόσια αρχή δεν εφαρμόζει το Ενωσιακό δίκαιο.
Τα δίκτυα πληροφόρησης «Η Ευρώπη σου-Επιχειρήσεις» και «Η Ευρώπη σου- Συμβουλές» παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τους φορολογικούς κανόνες και διαδικασίες, τις απαιτήσεις των προϊόντων και τις οικονομικές και χρηματοδοτικές ευκαιρίες. Δίνονται επίσης, συμβουλές από ένα δίκτυο ανεξάρτητων δικηγόρων σχετικά με την ενωσιακή και την εθνική νομοθεσία και την εφαρμογή αυτών. Η δημιουργία, επίσης, της πύλης «Access2Markets» βοηθά στην παροχή όλου του φάσματος πληροφοριών που αφορούν τις συναλλαγές με τρίτες χώρες, τη λειτουργία των τελωνείων και την επιβολή δασμών. Παράλληλα, με τα δίκτυα πληροφόρησης η Ευρωπαϊκή Ένωση διοργανώνει και προγράμματα όπως το «Εrasmus»: νέοι επιχειρηματίες» μέσω του οποίου δίνεται η δυνατότητα σε νέους επίδοξους επιχειρηματίες να μάθουν σχετικά με τη σύσταση και την διαχείριση μιας επιχείρησης.
Συμπερασματικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας πάντα ως αρχές της την αλληλεγγύη και την οικονομική στήριξη των μελών της, είναι πάντα αρωγός σε τέτοιες προσπάθειες, οι οποίες εξελίσσουν αυτούς που παίρνουν την πρωτοβουλία και κάνουν ακόμα πιο ανταγωνιστική την οικονομία μεταξύ των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Άλλωστε, η ελευθερία του «επιχειρείν» αποτελεί μια από τις βασικές εκφάνσεις της οικονομικής ελευθερίας και του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, η διαφύλαξη της οποίας μέσω των ενωσιακών νομοθετημάτων κρίνεται ακόμα πιο σημαντική.
ΠΗΓΕΣ:
• Βλαχόπουλος (2022), «Θεμελιώδη Δικαιώματα», Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα (σελ.71-82)
• Χρυσόγονος, Βλαχόπουλος (2017), «Ατομικά και Κοινωνικά Δικαιώματα», Νομική Βιβλιοθήκη, Αθήνα (σελ.211-238)
• Ιστοσελίδα: Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, «Τμήμα Ενιαία Παραγωγή και Κατανάλωση (ΙΝΤ)», https://www.eesc.europa.eu/el/sections-other-bodies/sections-commission/single-market-production-and-consumption-int
• Ιστοσελίδα: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, «Επιχειρηματικότητα στην Ε.Ε», https://greece.representation.ec.europa.eu/epiheiriseis-kai-hrimatodotisi/epiheirimatikotita-stin-ee_el
• Ιστοσελίδα: Ευρωπαϊκή Ένωση, «Επιχειρηματική δραστηριότητα στην Ευρωπαϊκή Ένωση», https://european-union.europa.eu/live-work-study/doing-business-eu_el
Πηγή φωτογραφίας:
Ιστοσελίδα: Social Policy, Χαβαλεδάκη Έλενα (2017), « Η επιχειρηματικότητα είναι τελικά το αντίδοτο για την οικονομική κρίση; »https://socialpolicy.gr/2017/10/%ce%b7-%ce%b5%cf%80%ce%b9%cf%87%ce%b5%ce%b9%cf%81%ce%b7%ce%bc%ce%b1%cf%84%ce%b9%ce%ba%cf%8c%cf%84%ce%b7%cf%84%ce%b1-%ce%b5%ce%af%ce%bd%ce%b1%ce%b9-%cf%84%ce%b5%ce%bb%ce%b9%ce%ba%ce%ac-%cf%84%ce%bf.html