Γράφει ο Κωνσταντίνος Βαγιανός
Τι θα έλεγε ένας Ευρωπαίος πολιτικός, ένας βιομήχανος ακόμα και ένα μέσο νοικοκυριό κάπου στην νότια Ευρώπη, για μια Ευρώπη που είναι σθεναρή και ενωμένη; Νομίζω ότι η απάντηση είναι θετική καθώς όπως καταφάνηκε από τις τελευταίες Ευρωεκλογές, τα αντιευρωπαϊκά κόμματα ηττήθηκαν1. Τι θα έλεγαν όμως, σε μια ενεργή και ισχυρή, Γερμανικά συντονιζόμενη Ευρώπη; Εδώ ίσως να προκύπτουν κάποιοι προβληματισμοί. Και όμως, είναι δυνατόν να υπάρξει Ευρώπη τόσο ισχυρή όσο την θέλουμε, και η κύρια πηγή αυτής της δύναμης, τουτέστιν η Γερμανία να μείνει αποκομμένη; Η Γερμανία, η οποία αποτελεί μια από τις ισχυρότερες χώρες σε οικονομικό επίπεδο αλλά και σε πολιτικό, ίσως αποτελεί στην τελική ανάλυση, το όχημα για μια δυναμική Ευρώπη που όλοι επιθυμούν. Γιατί όμως ο Γερμανικός παράγων προκαλεί φόβο και ανησυχία;
Η Ευρωπαϊκή ήπειρος αυτή την περίοδο αντιμετωπίζει πλήθος προβλημάτων τόσο εξωτερικού αλλά και εσωτερικού χαρακτήρα. Δεν γίνεται να παραλείψουμε το Brexit, το οποίο προκαλεί δομικές και ουσιαστικές μεταβολές στην Ένωση. Εννοείται ότι επιπτώσεις και αλλαγές, κάποιες από τις οποίες ίσως δεν έχουν εκδηλωθεί ακόμη έχει να αντιμετωπίσει και το Ηνωμένο Βασίλειο, με εσωτερικά προβλήματα όπως το αποσχιστικό Σκωτσέζικό κίνημα να ενισχύεται πιθανότατα μετά από την υλοποίηση του Brexit. Ακόμα, το μείζον ζήτημα που έχει αλλάξει όλα τα πολιτικά δεδομένα προς το δυσχερέστερο, είναι το μεταναστευτικό. Τα γεγονότα τόσο στο Ευρωπαϊκό έδαφος, με Σαλβίνι στην Ιταλία, με τις ατέρμονες εισροές μεταναστών και προσφύγων που καταφθάνουν στον νότο αλλά και όσα συμβαίνουν στην Μέση Ανατολή, μετατρέπουν το περιθώριο κινήσεων των Ευρωπαϊκών κρατών σε πιο μικρές και δύσκαμπτο. Ξεχωριστή αναφορά πρέπει να γίνει στην Τουρκία οπού η κρίση που έχει προκαλέσει μεταξύ της ίδιας με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε μεταναστευτικό και πολιτικό έχει πολυεπίπεδες επιπτώσεις. Όλα αυτά τα γεγονότα, με την τόσο απρόβλεπτη δυναμική τους, τα οποία επιτελούν και συγχρόνως ένα καθοριστικό ρόλο για την ίδια την πορεία της Ένωσης και της ηπείρου, ωθούν τους Ευρωπαίους να επανεξετάσουν το χαρτί που λέγεται Γερμανική Ηγεσία.
Ιστορικά, από την δημιουργία της Οικονομικής Κοινότητας έως και σήμερα, μπορούμε να δούμε ότι η πορεία της Γερμανίας στην οικονομία, στην χάραξη πολιτικής και σε άλλους τομείς έχει αλλάξει σημαντικά και κατά συνέπεια έχει κληθεί να πάρει ορισμένες αποφάσεις που επηρέασαν κατά πολύ το σύνολο της Ευρώπης. Αρχικά, υποστηρίζεται ότι η ευρωζώνη χτίστηκε πάνω στο καλούπι της Γερμανικής οικονομίας πράγμα που σημαίνει ότι άλλες οικονομίες της Ευρώπης, ισχυρές αλλά και μικρομεσαίες, επηρεάστηκαν αρνητικά. Το ευρώ φάνηκε να εξυπηρετεί τους λίγους και η αυστηρότητα του θύμιζε Γερμανία. Μετά, μπορούμε να πούμε πως η Γερμανία ως η 4η μεγαλύτερη οικονομία σε παγκόσμια κλίμακα, αντιμετώπισε με σχετική ευκολία την κρίση του 2008 που συμπαρέσυρε όλη την Ευρώπη και δη τον Νότο. Πορτογαλία, Ελλάδα με την υπόθεση Grexit, Ιρλανδία και κάποιες ακόμα αποτελούν τα κλασικά παραδείγματα στα οποία εφαρμόστηκε η γερμανική λιτότητα. Μια τέτοια επιλογή στρατηγικής ευνόησε μεν την Γερμανική οικονομία φτάνοντας να μιλάμε για συνεχή αρνητικά επιτόκια σε Γερμανικές τράπεζες δείχνοντας έτσι την ασφάλεια και την σταθερότητα της εν λόγω χώρας αλλά προκάλεσε τρομερά προβλήματα στις προαναφερθείσες χώρες. Έχουμε λοιπόν αποφάσεις που δεν συνάδουν με μια χώρα που έχει τα μέσα να υιοθετήσει τον ηγετικό ρόλο. Συνεπώς το ιστορικό δείγμα αυτό δεν προμηνύει μια Ευρωπαϊκή Γερμανική ηγεσία.
Δεν συνυπολογίσαμε όμως σε αυτήν την Ευρωπαϊκή εξίσωση το εξής: Η Ευρώπη βλέπει και αναρωτιέται για μια Ένωση με την Γερμανία στο επίκεντρο. Η ίδια η Γερμανία τι πιστεύει για αυτό; Τι επιθυμεί η ίδια για εκείνη και την Ένωση; Υπάρχουν ποικίλα πρίσματα μέσα από τα οποία μπορεί κάποιος να το εξετάσει αυτό. Κάποιοι αναλυτές μιλούν για έναν απρόθυμο ηγέτη που πρέπει να αναλάβει τα ηνία αλλά διστάζει να το κάνει. Όλοι βλέπουν ότι η Γερμανία είναι η μόνη πλέον δύναμη στην Ευρώπη που μπορεί να ανταπεξέλθει στον ρόλο του Ευρωπαϊκού ηγεμόνα ή τον συντονιστή στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Για να μην μιλάμε απρόσωπα, μπορούμε να διακρίνουμε στην Γερμανίδα Καγκελάριο την όλη Γερμανική πολιτική που εφαρμόζεται τα τελευταία 15 χρόνια. Πιο συγκεκριμένα, η Άγκελα Μέρκελ, χαρακτηρίζεται ως μια από τους πιο επιτυχημένους ηγέτες παγκοσμίως. Έχοντας θριαμβεύσει εσωτερικώς στην γερμανική πολιτική σκηνή, ασκεί μια ιδιαίτερη πολιτική που χαρακτηρίζεται από σταθερότητα. Αυτή η πολιτικός, όταν βρίσκεται αντιμέτωπη με κρίσιμα ζητήματα, αναλύει όλη την κατάσταση χωρίς να κάνει καμία σπασμωδική κίνηση και έπειτα με σιγουριά και σθένος έχοντας πάρει την απόφαση, την εφαρμόζει με όλα τα διαθέσιμα μέσα. Ιστορικά, η αντιμετώπιση των πραγμάτων με τέτοιο τρόπο φαίνεται καθαρά. Η απουσία αυτών των χαρακτηριστικών σε ηγέτες (βλέπε D. Trump) υπονομεύει την όποια εμπιστοσύνη προς τους ίδιους και τις χώρες τους. Βέβαια, η Γερμανίδα καγκελάριος, έχοντας συνειδητοποιήσει τον ρόλο της στην Ευρώπη, δεν δέχεται, σύμφωνα με ορισμένους, το Ευρωπαϊκό σύνολο ως κάτι που πρέπει να υπηρετήσει, δηλαδή να είναι μέσα στα βασικά μεν, άτυπα δε καθήκοντα της.
Καταληκτικά, οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι Γερμανοί πρέπει να συνυπολογίσουν όλες τις παραπάνω παραμέτρους και μεταβλητές και να αποφασίσουν τι πραγματικά θέλουν (ή και πιο εγωιστικά ίσως τι τους συμφέρει). Τα γεγονότα τρέχουν με ρυθμούς ραγδαίους που κανένας μόνος του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει. Εξωτερικοί παράγοντες αλλά και εσωτερικοί χρήζουν αλλαγών και σθεναρής πολιτικής βούλησης. Το θέμα είναι κατά πόσο οι Γερμανοί μπορούν οδηγήσουν όλη την Ευρώπη με το ευρωπαϊκό όχημα που λέγεται Ευρωπαϊκή Ένωση και να την μετεξελίξουν και κατά πόσο οι υπόλοιποι μπορούν να ακολουθήσουν και να μην πέσουν στους ενδοιασμούς του παρελθόντος που μόνο δυσχεραίνουν την κατάσταση και την οδηγούν σε ένα αδιέξοδο.
1: Αν και ίσως, όχι ολοκληρωτικά.
Πηγές:
–Jack Ewing, Germany Has Powered Europe’s Economy. What Happens When Its Engine Stalls?, New York Times, 16 /8/ 2019, Vol 2 (1).
-Christian Dustmann, Bernd Fitzenberger, Uta Schönberg, and Alexandra Spitz-Oener, From Sick Man of Europe to Economic Superstar: Germany’s Resurgent Economy, Journal of Economic Perspectives, 2014, σελίδες 167–188, Τεύχος 28, Σειρά 1.
-Ignacio Ramirez Cisneros, German Economic Dominance within the Eurozone and Minsky’s Proposal for a Shared Burden between the Hegemon and Core Economic Powers, The Levy Economics Institute, Αύγουστος 2018.
-Carlo Bastasin, Germany: A Global Miracle And A European Challenge, Global Economy and Development at Brookings, Μάιος 2013,
-Ιστότοπος Ευρωπαϊκή Ένωση, Πληροφορίες για τις Χώρες ΕΕ: Γερμανία. Διαθέσιμο σε: https://europa.eu/european-union/about-eu/countries/member-countries/germany_el
-Μαυροζαχαράκης Μανόλης, «Γερμανία: ηγεμονική δύναμη ή ιδιοτελές κράτος», Academia.edu, Διαθέσιμο σε: https://www.academia.edu/2503830/_Γερμανία_ηγεμονική_δύναμη_ή_ιδιοτελές_κράτος?fbclid=IwAR2f5uKqIZxmzG3JAK8gcKPFEv8qoADzgCzOwsAn2uSZq0TPpswZkN6yxFQ
–Δρ. Σωτήριος Κ. Μπέλλος, Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και η Γερμανία: Οι γεωπολιτικές προεκτάσεις μέσα από το πρίσμα της θεωρίας του Halford Mackinder, Foreign Affairs the hellenic edition, 22/05/2018. Διαθέσιμο σε: https://foreignaffairs.gr/articles/71787/dr-sotirios-k-mpellos/i-eyropaiki-oikonomiki-krisi-kai-i-germania?page=show&fbclid=IwAR36BFH2286NtFdFwWwNIgt9Ag-t13IRwUb0vKQsG7TXaX8uT_l8rz_cUcI
-George Friedman, The State of the World: Germany’s Strategy, Stratfor, 12/03/2012. Διαθέσιμο σε: https://worldview.stratfor.com/article/state-world-germanys-strategy
-Mackinder, H., J., “The Geographical Pivot of History”, The Geographical Journal, 1904, σελίδες 421-437, Vol 23 (4)