Γράφει ο Θανάσης Τσιούτσιας
Οι κεντρικές τράπεζες έχουν ως αδιαμφισβήτητο στόχο όχι μόνο την σταθερότητα των τιμών αλλά και ολόκληρου του χρηματοοικονομικού συστήματος. Στην ζώνη του ευρώ η ποιο σημαντική απόφαση που καλείται να πάρει η κεντρική τράπεζα αφορά το ύψος των βασικών επιτοκίων. Τα βασικά επιτόκια όμως είναι ένα μόνο από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η νομισματική πολιτική, η οποία καλείται να αντιμετωπίσει και τις παρενέργειες από τις αποφάσεις άλλων οικονομικών παραγόντων, όπως γίνεται στην περίπτωση διατηρήσεως της συναλλαγματικής σταθερότητας ή για την καταπολέμηση της υψηλής ανεργίας.
Όπως διαπιστώνεται, η άσκηση της νομισματικής πολιτικής είναι ένα συναρπαστικό αντικείμενο μελέτης, το οποίο και απασχολεί τον ευρύτερο χρηματοοικονομικό τομέα. Στην παρούσα μελέτη θα εξετάσουμε τις πολιτικές που έχει χαράξει η ΕΚΤ, με σκοπό την οικονομική ανάπτυξη της ευρωζώνης. Είναι γεγονός, ότι τον Ιούλιο του 2022 τα βασικά επιτόκια σημείωσαν αύξηση για πρώτη φορά από το 2011, γεγονός που δίχασε τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ.
Προκειμένου η ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα να εξασφαλίζει την σταθερότητα των τιμών, θα πρέπει και η αγοραστική δύναμη του ευρώ να μην διαβρώνεται από τον πληθωρισμό. Στη συνεδρίαση της 13ης Οκτωβρίου 1998 κλήθηκε να διασφαλίζει ότι ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τιμών του καταναλωτή θα είναι μεσοπρόθεσμα χαμηλότερος του 2%, ενώ από το 2003 ορίστηκε ότι πρέπει να βρίσκεται και κοντά στο 2%.
Η ποιο γνωστή δραστηριότητά της, είναι ο έλεγχος της προσφοράς χρήματος. Αν η προσφορά́ χρήματος είναι συγκριτικά πολύ μεγάλη σε σχέση με αυτή των αγαθών και υπηρεσιών, τότε αναμένεται πληθωρισμός. Τις πολιτικές που θα χαράξει, καθορίζει το διοικητικό συμβούλιο, το οποίο περιλαμβάνει και την εκτελεστική επιτροπή της ΕΚΤ.
Πράξεις Ανοιχτής Αγοράς
Με τα βασικά επιτόκιά χρηματοδότησης (main refinancing rates) η ΕΚΤ καταφέρνει να προσφέρει ρευστότητα στην αγορά και να διατηρεί τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα. Τα βασικό επιτόκια στην συνέχεια καθορίζουν τα επιτόκια με τα οποία οι καταναλωτές δανείζονται από τις εμπορικές τράπεζες, με αποτέλεσμα, τόσο οι επενδύσεις όσο και οι καταναλωτικές δαπάνες να επηρεάζονται από την απόφαση αυτή.
Επιτόκια νομισματικής πολιτικής (iD)
Είναι το επιτόκιο δανεισμού από την ΕΚΤ, το επιτόκιο στόχος της διατραπεζικής αγοράς και το επιτόκιο καταθέσεων των εμπορικών τραπεζών στην κεντρική τράπεζα. Αν και ανεξάρτητα και τα τρία αυτά επιτόκια μεταβάλλονται προς την ίδια κατεύθυνση, κάνοντας ξεκάθαρη την στρατηγική της νομισματικής πολιτικής.
Σε ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού
Αύξηση της παραπάνω μεταβλητής σηματοδοτεί περισσότερο συσταλτική(περιοριστική) νομισματική πολιτική.
*Να σημειωθεί ότι με την αύξηση του λόγου των ρευστών διαθέσιμων προς τις καταθέσεις ( re = ), ο πολλαπλασιαστής χρήματος ή αλλιώς money multiplier (mm) μειώνεται. Συνεπώς, και η νομισματική κυκλοφορία (Μ = mm * H) μειώνεται.
Η μείωση της νομισματικής κυκλοφορίας με την σειρά της συμβάλει στην μείωση των πληθωριστικών πιέσεων, στην οπισθοδρόμηση της παραγωγής και της απασχόλησης.
Όπως ειπώθηκε και προηγουμένως, η άσκηση της νομισματικής πολιτικής δεν σταματά να εκπλήσσει την διεθνή κοινότητα και αυτό γιατί είναι πολλαπλές οι ανισορροπίες που δημιουργούνται. Στα παρακάτω σχήματα γίνεται αντιληπτό ότι τόσο η αύξηση του κόστους δανεισμού των τραπεζών όσο και οι ευνοϊκές προσδοκίες για τον πληθωρισμό προηγούνται της μείωσής του.
Ιστορική Αναδρομή
Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζεται η διαγραμματική απεικόνιση της πορείας του επιτοκίου καταθέσεων στην ΕΚΤ (deposit facility). Όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως και τα τρία επιτόκια της νομισματικής πολιτικής τείνουν να μεταβάλλονται ταυτόχρονα προς την ίδια κατεύθυνση. Από την έναρξη της ΟΝΕ το 1999, οι μεταβολές του επιτοκίου είναι σταθερές και μικρού μεγέθους. Οι συνεχείς και μεγάλες μειώσεις του το 2008, όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση απειλούσε την οικονομία της ευρωζώνης, φανερώνει ότι η ΕΚΤ καθυστέρησε να προβεί σε μειώσεις των επιτοκίων για την καταπολέμηση του πληθωρισμού. Έτσι μέχρι και τις 13 Μαΐου 2009 τα επιτόκια μειώθηκαν κατά περίπου 3,25% σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα. Από το 2014 και μετά, τα επιτόκια νομισματικής πολιτικής της ευρωζώνης έχουν φτάσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα με το επιτόκιο καταθέσεων να γίνεται ακόμα και αρνητικό, σε μια προσπάθεια της ΕΚΤ να αυξήσει τις χορηγήσεις δανείων και να αποφευχθεί ο κίνδυνος του αρνητικού πληθωρισμού.
Πηγή : Bank of Greece
Φτάνοντας στο 2022
Τον Ιούλιο του 2022 σηματοδοτήθηκε το τέλος των αρνητικών επιτοκίων, όταν η ΕΚΤ ανακοίνωσε αύξηση από -0,5% σε 0,0%. Επιπρόσθετη αύξηση σημειώθηκε τον Σεπτέμβριο όταν αυτό διαμορφώθηκε στο 0,75%. Η περιοριστική νομισματική πολιτική δείχνει να αντικατέστησε την επεκτατική, κάτι το αναμενόμενο άλλωστε δεδομένου των πληθωριστικών πιέσεων που επικρατούν. Η χάραξη όμως περιοριστικής πολιτικής είναι άκρως αντίθετη με αυτή που ακολούθησε εν καιρό πανδημίας όταν με την αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας προέτρεπε τον καταναλωτή να ξοδέψει και τις τράπεζες να συνεχίσουν να δανείζουν. Ακόμα, μεγάλες χώρες όπως η Γερμανία δείχνουν να κρίνουν απαραίτητες περαιτέρω αυξήσεις στα επιτόκια. Η Isabel Schnabelβ, (μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου της ΕΚΤ) σε δήλωσή της έκρινε αναγκαία την άσκηση περιοριστικής νομισματικής πολιτικής, ακόμα και αν αυτό πρόκειται να βυθίσει τις οικονομίες της Ευρώπης σε ύφεση. Αντίθετα, ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Γιάννης Στουρνάρας, τόνισε σε συνέντευξή του πως το ουδέτερο επιτόκιο θα πρέπει να επιτευχθεί προτού υπάρξει επιβράδυνση της οικονομίας.
ECB Interest Rates (2013-2022)
14/9/22 0,75%
27/7/22 0,00%
18/9/19 -0,50%
16/3/16 -0,40%
9/12/15 -0,30%
10/9/14 -0,20%
11/6/14 -0,10%
13/11/13 0,00%
Πηγή : Bank of Greece
Όσο οι ανησυχίες για υψηλό πληθωρισμό γίνονται εντονότερες, τα επιτόκια αναμένεται να συνεχίσουν να αυξάνονται, παρά τις διαφωνίες που επικρατούν για το ποιο είναι το κατάλληλο επίπεδο που πρέπει να φτάσουν. Με την απόφαση που έλαβε το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ να αυξήσει και τα τρία βασικά επιτόκια νομισματικής πολιτικής κατά 75 μονάδες βάσης, τονίστηκε ότι περαιτέρω αυξήσεις αναμένεται να πραγματοποιηθούν σε επόμενες συνεδριάσεις. Μερικοί οικονομολόγοι μάλιστα εκτιμούν πως μέχρι και το τέλος του έτους το βασικό επιτόκιο θα αγγίξει το 2%, κάτι που προβληματίζει εκείνους που θεωρούν ότι τα επιτόκια πολιτικής οφείλουν να αναπροσαρμόζονται με ‘ομαλότητα’.
Η ενεργειακή κρίση σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος δανεισμού φαίνεται ότι οδηγούν σε ύφεση την ευρωζώνη. Παράλληλα η σύσφιγξη των χρηματοοικονομικών συνθηκών και η έλλειψη εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών περιορίζουν την οικονομική ανάπτυξη και προεξοφλούν στασιμοπληθωρισμό.
Πηγές:
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Άγγελος Α. Αντζουλάτος ( Αθήνα 2019 ) «Κυβερνήσεις, Χρηματαγορές & Μακροοικονομία» Εκδόσεις Διπλογραφία
WEB
- Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.(25 Αυγούστου 2021).‘Τι είναι η νομισματική πολιτική’. Διαθέσιμο σε https://www.ecb.europa.eu/ecb/educational/explainers/tell-me/html/what-is-monetary-policy.el.html
- Bank of Greece. ‘ECB interest rates’. Διαθέσιμο σε https://www.bankofgreece.gr/en/statistics/financial-markets-and-interest-rates/ecb-interest-rates
- Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ.(02 Οκτωβρίου 2022).‘Πώς εξηγείται η αύξηση των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα’. Διαθέσιμο σε https://simerini.sigmalive.com/article/2022/10/2/pos-exegeitai-e-auxese-ton-epitokion-apo-ten-europaike-kentrike-trapeza/
- ΣοφοκλέουςIn.( 08 Οκτωβρίου 2022).’Bundesbank: «Τα επιτόκια πρέπει να συνεχίσουν να αυξάνονται – και μάλιστα σημαντικά»’. Διαθέσιμο σε https://www.sofokleousin.gr/bundesbank-ta-epitokia-prepei-na-synexisoun-na-ayksanontai-kai-ma
- Οικονομικός Ταχυδρόμος.(06 Οκτωβρίου 2022).’ ΕΚΤ: Έντονη ανησυχία για τον πληθωρισμό – Έρχονται κι άλλες αυξήσεις επιτοκίων. Διαθέσιμο σε https://www.ot.gr/2022/10/06/diethni/ekt-entoni-anisyxia-gia-ton-plithorismo-erxontai-ki-alles-ayksiseis-epitokion/
- Οικονομικός Ταχυδρόμος.( 05 Σεπτέμβρη 2022).’Κεντρικές τράπεζες: Ο «γερακίσιος» Σεπτέμβριος τους’. Διαθέσιμο σε https://www.ot.gr/2022/09/05/diethni/kentrikes-trapezes-o-gerakisios-septemvrios-tous/
Πηγή εικόνας: