Γράφει η Αθηνά Φατσέα
διάστημα από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου 2024, θα διεξαχθούν οι ευρωεκλογές σε κάθε κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι ευρωεκλογές έχουν ιδιαίτερη σημασία, καθώς η Ευρωβουλή διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία νομικών πράξεων που ενσωματώνονται στην εθνική νομοθεσία κάθε κράτους μέλους, καθώς και στη διαμόρφωση των ενωσιακών προϋπολογισμών. Επιπλέον, με βάση τη Συνθήκη της Λισαβόνας, από την Ευρωβουλή εξαρτάται και η εκλογή του/της προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ωστόσο, παρά την κρισιμότητά τους, η προσέλευση στις κάλπες είναι παραδοσιακά ιδιαίτερα χαμηλή.
Πιο συγκεκριμένα, από το 1979, όταν και διεξήχθησαν οι πρώτες εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έως το 2014, το ποσοστό συμμετοχής κυμαινόταν σε χαμηλά επίπεδα σε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις. Μάλιστα, από το 1999 έως το 2014, το ποσοστό ήταν κάτω από το 50%. Στις τελευταίες ευρωεκλογές του 2019, η συμμετοχή αυξήθηκε στο υψηλότερο επίπεδο από το 1994, φτάνοντας το 50,6%, ποσοστό που συνεπάγεται αύξηση κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες συγκριτικά με το 2014 (42,6%).
Η συνολική αύξηση της συμμετοχής εντοπίζεται σε 19 κράτη μέλη. Σε σύγκριση με το 2014, στις ευρωεκλογές του 2019, σημειώθηκε μεγάλη αύξηση στην Πολωνία, τη Ρουμανία, την Ισπανία, την Αυστρία, την Ουγγαρία και τη Γερμανία. Σημαντική ήταν, επίσης, η αύξηση της προσέλευσης στις κάλπες και στις χώρες με το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής, όπως η Σλοβακία και η Τσεχία. Σε οκτώ χώρες υπήρξε μείωση, η οποία όμως δεν ξεπέρασε τις 3 ποσοστιαίες μονάδες. Ωστόσο, εντοπίζονται μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ των κρατών μελών, από 88% στο Βέλγιο έως 23% στη Σλοβακία. Ακόμα, σε πέντε κράτη μέλη της ΕΕ η ψήφος είναι υποχρεωτική (Βέλγιο, Βουλγαρία, Λουξεμβούργο, Κύπρο και Ελλάδα). Η συμμετοχή αυξήθηκε σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού, με τη νεότερη γενιά να προηγείται και τη σημαντικότερη αύξηση να σημειώνεται στα άτομα ηλικίας κάτω των 25 ετών, κατά 14 ποσοστιαίες μονάδες, και στα άτομα 25 έως 39 ετών, κατά 12 ποσοστιαίες μονάδες.
Παρά την ανοδική αυτή τάση, το ποσοστό της αποχής παραμένει υψηλό. Στο φαινόμενο της αποχής συντελούν διάφοροι λόγοι. Η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού τα τελευταία χρόνια έχει συμβάλει σημαντικά σε αυτό το φαινόμενο. Ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας είναι η απόσταση που συχνά νιώθουν οι πολίτες από τα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, η αίσθηση της εθνικής ταυτότητας κυριαρχεί έναντι της ευρωπαϊκής, με αποτέλεσμα ορισμένα άτομα να θεωρούν τις εκλογές της ΕΕ ως λιγότερο σημαντικές. Η απογοήτευση από τις παραδοσιακές πολιτικές δομές και η πεποίθηση ότι οι μεμονωμένες ψήφοι μπορεί να μην επηρεάζουν τις ευρύτερες πολιτικές της ΕΕ παίζουν, επίσης, ρόλο στην αποχή. Για κάποιους πολίτες, η αποχή από τις εκλογές αποτελεί μέσο έκφρασης της δυσαρέσκειάς τους και απαξίωσης του πολιτικού συστήματος.
Τα αποτελέσματα της πρόσφατης έρευνας του ευρωβαρομέτρου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου «Parlemeter 2023» είναι ενθαρρυντικά. Πιο συγκεκριμένα, φαίνεται να υπάρχει συνεχής στήριξη των πολιτών στην ΕΕ και έντονο ενδιαφέρον για τις επερχόμενες ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου. Επιπρόσθετα, το 72% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η χώρα τους έχει ωφεληθεί από τη συμμετοχή της στην ΕΕ και το 70% πιστεύει ότι η δράση της ΕΕ έχει αντίκτυπο στην καθημερινή τους ζωή. Μάλιστα, το 57% των πολιτών ενδιαφέρεται ήδη για τις επερχόμενες ευρωπαϊκές εκλογές. Σε εθνικό επίπεδο, με βάση το ευρωβαρόμετρο, προτεραιότητα των Ελλήνων πολιτών είναι η καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού (59%), η στήριξη της οικονομίας και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (54%) και η δημόσια υγεία (50%). Παράλληλα, το 75% δηλώνει ότι θα ψήφιζε στις ευρωπαϊκές εκλογές εάν πραγματοποιούνταν άμεσα.
Σε αυτό το πλαίσιο, ένα μέτρο που ενδεχομένως να επιδράσει θετικά στη συμμετοχικότητα είναι ότι στις ευρωεκλογές του Ιουνίου θα εφαρμοστεί για πρώτη φορά η επιστολική ψήφος. Το συγκεκριμένο μέτρο εκτιμάται πως μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό των ποσοστών της αποχής, ενώ αναμένεται αργότερα να ξεκινήσει η συζήτηση για την εφαρμογή του και στις εθνικές εκλογές. Η εν λόγω ρύθμιση θα αφορά πολίτες που είναι εγγεγραμμένοι στους εκλογικούς καταλόγους και επιθυμούν στις ευρωεκλογές να ψηφίσουν με επιστολική ψήφο. Για τους Έλληνες πολίτες που ζουν εκτός Ελλάδας, αυτός θα είναι ο μόνος τρόπος άσκησης του εκλογικού τους δικαιώματος από τον τόπο κατοικίας τους στις επερχόμενες ευρωεκλογές, μιας και δεν θα λειτουργήσουν εκλογικά κέντρα στο εξωτερικό.
Συνοψίζοντας, είναι σημαντικό να συνεχιστεί η θετική ανοδική τάση των τελευταίων ευρωεκλογών του 2019. Βέβαια, το φαινόμενο της αποχής απαντάται και στις εθνικές εκλογές, σε μικρότερη συνήθως κλίμακα. Μελέτες αναφέρουν ότι η αποχή από τις εθνικές εκλογές συχνά συνεπάγεται και αποχή στις ευρωπαϊκές εκλογές. Επομένως, είναι σημαντικό να υπάρξει μια στρατηγική προσέλκυσης των πολιτών, και δη των νέων, σε εθνικό επίπεδο. Το ζητούμενο είναι οι πολίτες να αντιληφθούν τη δύναμη της ψήφου τους για τη διαμόρφωση της επόμενης ημέρας. Προς αυτόν τον σκοπό, τόσο οι θεσμοί όσο και οι υποψήφιοι βουλευτές θα πρέπει να βρουν τρόπους να μειώσουν την απόσταση, ώστε και οι ίδιοι οι πολίτες να νιώθουν ότι έχουν βήμα και ότι αντιπροσωπεύονται επαρκώς. Στην προσπάθεια προσέγγισης των νέων, σημαντικό ρόλο δύνανται να διαδραματίσουν και τα μέσα κοινωνική δικτύωσης. Όπως είδαμε στις πρόσφατες εθνικές εκλογές, η διαδραστικότητα και η αμεσότητά τους έχουν μεγάλη απήχηση στη νέα γενιά.
Πηγές
Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. (2023). Ευρωβαρόμετρο: οι πολίτες εκτιμούν τη συμμετοχή στην ΕΕ, ενδιαφέρονται για τις εκλογές. Διαθέσιμο στο: https://www.europarl.europa.eu/news/el/press-room/20231204IPR15637/oi-polites-ektimoun-ti-summetochi-stin-ee-endiaferontai-gia-tis-ekloges (Ημερομηνία πρόσβασης: 17 Δεκεμβρίου 2023).
Η Ναυτεμπορική. Επιστολική ψήφος: Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουν οι ψηφοφόροι – Αναλυτικός οδηγός. Διαθέσιμο στο: https://www.naftemporiki.gr/politics/1543280/epistoliki-psifos-ola-osa-prepei-na-gnorizoyn-oi-psifoforoi-analytikos-odigos/ (Ημερομηνία πρόσβασης: 17 Δεκεμβρίου 2023).
Bertoncini, Y. (2014). European elections: the abstention trap. Jacques Delors Institute. Διαθέσιμο στο: https://institutdelors.eu/wp-content/uploads/2020/08/electionsabstentiontrap-bertoncini-ne-jdi-may14-1.pdf (Ημερομηνία πρόσβασης: 15 Δεκεμβρίου 2023).
Deželan, T. (2023). Young people’s participation in European democratic processes. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Διαθέσιμο στο: https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2023/745820/IPOL_STU(2023)745820_EN.pdf (Ημερομηνία πρόσβασης: 20 Δεκεμβρίου 2023).
Zalc, J., Becuwe, N., Buruian, A. (2019). The 2019 Post-Electoral Survey Have European Elections Entered a New Dimension?. Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Διαθέσιμο στο https://www.europarl.europa.eu/at-your-service/files/be-heard/eurobarometer/2019/post-election-survey-2019-complete-results/report/en-post-election-survey-2019-report.pdf (Ημερομηνία πρόσβασης: 15 Δεκεμβρίου 2023).
Zerka, P. (2019). Europe’s underestimated young voters. European Council on Foreign Relations. Διαθέσιμο στο: https://ecfr.eu/article/commentary_europes_underestimated_young_voters_elections/ (Ημερομηνία πρόσβασης: 15 Δεκεμβρίου 2023).
Πηγή εικόνας: Freudenstein, R. & Desmedt S. (2023). Claiming a rightful place at the table – Central and Eastern Europe’s prospects for an EU top job after 2024. GLOBSEC. Διαθέσιμο στο: https://www.globsec.org/what-we-do/commentaries/claiming-rightful-place-table-central-and-eastern-europes-prospects-eu-top (Ημερομηνία πρόσβασης: 20 Δεκεμβρίου 2023).