γράφει η Ελένη Ντώνη
O όρος ευθανασία έρχεται ξανά στο προσκήνιο με την προσφυγή πολλών ατόμων στα διεθνή δικαστήρια προκειμένου να ασκήσουν το δικαίωμα τους στον τερματισμό της ζωής τους. Ήδη από την αρχαιότητα συναντούμε τον όρο της ευθανασίας, με την ρήξη των παιδιών με δυσμορφίες στον Καιάδα, ως μια μορφή κοινωνικής υποχρεώσης. Υπάρχουν πολλές μορφές ευθανασίας, η ενεργητική, όπου η ιατρική ομάδα ή κάποιο άλλο πρόσωπο, ενεργεί εσκεμμένα προκειμένου να προκαλέσει το θάνατο ενός ασθενούς και η παθητική όπου ο ασθενής πεθαίνει γιατί η ιατρική ομάδα είτε δεν προβαίνει σε καμιά απαραίτητη προσπάθεια να διατηρήσει τους ασθενείς ζωντανούς ή σταματάει να προσφέρει κάποια συγκεκριμένη φροντίδα, η οποία διατηρεί τον ασθενή στη ζωή. Η ευθανασία μπορεί να είναι εκούσια ήτοι ο πάσχων αποφασίζει συνειδητά να θέσει τέλος στη ζωή του και επιζητά τη βοήθεια τρίτων αλλά και η ακούσια όπου ο ασθενής βρίσκεται σε κώμα. Ως εκ τούτου ένα άλλο συγγενικό άτομο αποφασίζει τον τερματισμό της ζωής του λόγω του ότι υποφέρει χωρίς να ζητηθεί η συναίνεση του. Όλα αυτα τα γεγονότα εγείρουν μια σειρά από ηθικά ερωτήματα σχετικά με την αποδοχή της ευθανασίας. Εχει κάποιος το δικαίωμα να τερματίσει τη ζωή του και ποια είναι τα κριτήρια αυτα ?
Από νομικής άποψης, ο άνθρωπος είναι ένα ελεύθερο ον, αυτοπροσδιορίζεται και αυτοκαθορίζεται με αποτέλεσμα να έχει το δικαίωμα επιλογής του θανάτου, όταν η κατάστασή του δεν επιδέχεται βελτίωση. Άλλωστε, το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ κατοχυρώνει το δικαίωμα στην ιδιωτική και κοινωνική ζωή του ατόμου. Σε πολλές περιπτώσεις, ο πάσχων δεν μπορεί να βοηθήσει τον εαυτό του ο ίδιος αλλά ούτε μπορεί να δράσει αυτόνομα, χάνοντας την αξιοπρέπεια του. Το άτομο υποβάλλεται σε αβάσταχτους πόνους, γεγονός που έρχεται σε αντίφαση με το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ για την απαγόρευση των βασανιστηρίων και της εξευτελεστικής μεταχείρησης του. Οι υπέρμαχοι της ευθανασίας υποστηρίζουν ότι δεν ταυτίζεται με την ανθρωποκτονία καθώς υπάρχει σύμφωνη η γνώμη του ασθενούς. Στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η νομιμοποίηση της ευθανασίας δεν έχει επικυρωθεί από όλα τα μέλη της, 28 στο σύνολο τους, με τα περισσότερα εξ αυτών να τάσσονται κατά της ευθανασίας και να την θεωρούν έγκλημα. Η Ολλανδία αποτελεί την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που προέβη το 2002 στην νομιμοποίηση της ευθανασίας, θέτοντας κρίτηρια για το πότε το άτομο μπορεί να τερματίσει την ζωή του. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την νομοθεσία της χώρας για την αποδοχή της ευθανασίας απαραίτητο κριτήριο είναι ο χαρακτηρισμος της ασθένιας ως ανίατης ώστε το άτομο να βιώνει φρικτούς πόνους και να έχει πλήρη γνώση κι βούληση για την επιθυμία του αυτή. Επιτρέπει, μάλιστα, σε άτομα που στην χώρα τους απογορεύεται η ευθανασία να έχουν την δυνατότητα να προσφύγουν στην Ολλανδία. Ακολουθώντας το παράδειγμα της Ολλανδίας, το 2002 το Βέλγιο με τον νόμο ”Act on Euthanasia”, νομιμοποιεί την ευθανασία με τα ίδια κριτηρία και αποτελεί επίσης, η μόνη χώρα, η οποία έχει θεσπίσει το νόμο (επικυρώθηκε το Φεβρουάριο του 2014) και για παιδιά κάτω των 12 ετών. Στην Γαλλία για το ζήτημα της ευθανασίας διεξήχθησαν έντονες συζητήσεις με αποτέλεσμα να κατοχυρώνεται μόνο το δικαίωμα άρνησης του ασθενή στην θεραπεία.
Αντίθετα, οι πολέμιοι της ευθανασίας υποστηρίζουν ότι μια τέτοια νομιμοποίηση εγείρει πολλά ηθικά ζητηματα. Το πιο σημαντικό ηθικό ζήτημα αποτελεί η καταπάτηση του δικαιώματος της ζωής , ένα δικαίωμα απαραβίαστο ( Αρθρο 2 της ΕΣΔΑ ). Οι θρησκευτικές αντιλήψεις συντελούν σε μεγάλο βαθμό στην αντίληψη αυτή αφού η εκκλησία τάσσεται κατά της ευθανασίας με το επιχειρήμα οτι η ζωή είναι δώρο του Θεού και μόνο εκείνος μπορεί να σου την αφαιρέσει. Η ευθανασία, κι άλλες περιπτώσεις αφαίρεσης ζωής όπως η αυτοκτονία και η ανθρωποκτονία, δεν είναι αποδεκτές από τη χριστιανική θρησκεία. Η ευθανασία αντίκειται στην υποχρέωση των γιατρών να προστατεύουν την ανθρώπινη ζωή αλλα και στον σεβασμό στον επαγγελματικό τους όρκο. Παράλληλα, η υποχρέωση του ιατρού να σώζει ζωές έρχεται σε αντιδιαστολή με την
ευθανασία. Η Ελλάδα αποτελεί μία χώρα η οποία δεν έχει νομιμοποιήσει το δικαίωμα στην ευθανασία, άρα το αξιόποινο της πράξης κρίνεται με βάση τους νόμους για ανθρωποκτονία με δόλο και τη συμμετοχή σε αυτοκτονία. Ακόμα και η πραγματοποίηση της πράξης μετά την επίπονη απαίτηση του ασθενούς επισύρει ποινή φυλάκισης. Βέβαια, η Ελλάδα είναι έντονα επηρεασμένη απο τις χριστιανικές νόρμες και είναι φανερό ότι το ζήτημα της ευθανασίας να συνδέεται με τις ηθικές ενοχές.
Καταληκτικά, η ευθανασία συνδέεται με νομικούς και ηθικούς ακόμα και με κοινωνικούς παράγοντες, γεγονός που το καθιστά ένα ζήτημα αμφιλεγόμενο και ανευ ομοιόμορφης εφαρμογής από τα κράτη. Αναμφισβήτητα, άμεσος στόχος της Πολιτείας είναι να διαμορφώσει ένα νομοθετικό πλαίσιο στο οποίο να λαμβάνονται υπόψη όχι μονο οι δεοντολογικές αυτές αποψεις αλλά και οι αδυναμίες του ασθενούς στην πιο κρίσιμη απόφαση και λαμβάνεται η εξειδικευμένη φροντίδα στο τελικό στάδιο της ζωής του. Για να πάψει το ζήτημα της ευθανασίας να αποτελει ένα υπαρξιακό δίλημμα το νομικό πλαίσιο δεν θα πρέπει να αφήνει περιθώρια αμφισβήτησης, και να έχει ως γνώμονα τον σεβασμό στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΠΗΓΕΣ
• Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Διαθέσιμο στο : http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_ELL.pdf
• Euthanasia Research & Guidance Organization(2015)-Law Reform. Διαθέσιμο στο : http://www.assistedsuicide.org/suicide_laws.html
• Αβραμίδης Α. Ευθανασία. Εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 1995 •
• “Ορισμός και ιστορική εξέλιξη”, Αρχές ιατρικής ηθικής – Όρκος Ιπποκράτη,
Εμμανουήλ Παναγόπουλου. Διαθέσιμο στο: http://www.bioethics.org.gr/03_dPanag.html