Γράφει ο Στέφανος Χαρακίδης
Ολοένα και περισσότερο τους τελευταίους μήνες πληθαίνουν τα δημοσιεύματα που αφορούν την επενδυτική βαθμίδα και την αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου από τους οίκους αξιολόγησης. Έννοιες οι οποίες είναι άμεσα συνυφασμένες με την ικανότητα του ελληνικού κράτους να δανείζεται από τις χρηματοπιστωτικές αγορές με χαμηλότερο κόστος. Η πιστοληπτική, δηλαδή, αυτή δυνατότητα του κράτους ορίζεται από διεθνής οίκους αξιολόγησης σε βαθμίδες, με τους οίκους αυτούς να υπολογίζουν και να εκτιμούν ανά τακτικά χρονικά διαστήματα την πορεία της εκάστοτε οικονομίας.
Η περίπτωση της Ελλάδας, μιας χώρας που «ξυλοκοπήθηκε» οικονομικά την περίοδο της παγκόσμιας ύφεσης του 2007, είναι ιδιαίτερη διότι η επανάκτηση της εμπιστοσύνης προς τους πιστωτές της άργησε να έρθει και όχι με τον πιο ανώδυνο τρόπο…
Παρόλο που η χώρα αντιμετώπισε δύσκολες στιγμές με την εφαρμογή αυστηρών μεταρρυθμίσεων και οικονομικών μέτρων, τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών την έφεραν στην επανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. Αυτή η εξέλιξη, αποφέρει σημαντικά οφέλη τόσο για την οικονομική αειφορία της χώρας όσο και για την αύξηση του διαθέσιμου εισοδήματος των Ελλήνων πολιτών.
Ο κεντρικός στόχος του παρόντος άρθρου εστιάζει στην εμπεριστατωμένη ανάλυση της εξέλιξης του ελληνικού αξιόχρεου από την εποχή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2007 και μετέπειτα διατυπώνοντας ταυτόχρονα μια λεπτομερή εξήγηση σχετικά με τη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης. Επιπρόσθετα, επιδιώκει να αναδείξει τα αίτια που οδήγησαν στην αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας, καθώς και να αναλύσει τα πολυποίκιλα οφέλη που αυτή επιφέρει στην ελληνική κοινωνία.
Ποιοί είναι οι οίκοι αξιολόγησης και ποιος ο ρόλος τους;
Οι “Big Three” όπως αλλιώς λέγονται οι τρεις μεγαλύτεροι οίκοι αξιολόγησης στον κόσμο είναι οι Moody’s Investors Service (Moody’s), Standard & Poor’s (S&P) και οι Fitch Ratings (Fitch) με μικρότερους οίκους όπως οι: Dunn and Bradstreet και Dominion Bond Rating Service (DBRS). Οι ιδιωτικές εταιρείες αυτές χρησιμοποιούν μοντέλα και μηχανισμούς αξιολόγησης επιχειρήσεων, πιστωτικών ιδρυμάτων αλλά και κρατών. Διαθέτουν στον έλεγχο τους περίπου το 95% των αξιολογήσεων της παγκόσμιας αγοράς. Αναβαθμίζουν ή υποβαθμίζουν με βάση τα μοντέλα τους τα κράτη ως προς την ικανότητα τους να αποπληρώσουν τις οφειλές που έχουν σε ιδιωτικούς και δημόσιους θεσμούς.
Η ρύθμιση και εποπτεία του νομικού πλαισίου που διέπει τη λειτουργία των οίκων αξιολόγησης στην Ευρώπη διαχειρίζονται από την Ευρωπαϊκή Αρχή Κινητών Αξιών και Αγορών καθώς και από τις επιτροπές κεφαλαιαγορών. Η πρόσβαση σε προγράμματα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), όπως αυτό της ποσοτικής χαλάρωσης, γίνεται εφικτή μόνο με την αναβάθμιση της εκάστοτε χωράς στην επενδυτική βαθμίδα. Συγκεκριμένα, η ΕΚΤ αναγνωρίζει τέσσερις οίκους αξιολόγησης, οι οποίοι είναι οι: Moody’s, S&P, Fitch και DBRS.
Οι αναλυτές των οίκων αξιολόγησης συγκεντρώνουν πληροφορίες σχετικά με τις βραχυπρόθεσμες προοπτικές της πορείας του αξιόχρεου των κρατών όπως είναι οι δείκτες πληθωρισμού, του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (ΑΕΠ) και τα έσοδα-έξοδα του κρατικού προϋπολογισμού. Ακόμη, αξιολογείται και η μακροοικονομική βιωσιμότητα των κρατών με κριτήρια τα αποθεματικά της χώρας, την ωρίμανση του χρέους τα περιουσιακά στοιχεία των τράπεζων, ασφαλιστικών ταμείων και των λοιπών πιστωτικών ιδρυμάτων. Έχοντας ως γνώμονα τα αποτελέσματα της ανάλυσης αυτής, οι οίκοι τοποθετούν τα κράτη σε βαθμίδες συνήθως με αλφαβητική σειρά, με ΑΑΑ να είναι η υψηλότερη βαθμίδα και D η χαμηλότερη, όπως υποδεικνύεται από τον Πίνακα 1.1.
Ποια είναι η πορεία του ελληνικού αξιόχρεου μέχρι σήμερα;
Στον απόηχο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2007 η Ελλάδα είχε ξεκινήσει τον «πιστοληπτικό κατήφορο» με πρώτο τον S&P να υποβαθμίζει την Ελλάδα από Α σε Α- τον Ιανουάριο του 2019. Στην συνέχεια ακολούθησε ο Fitch από Α+ σε Α- τον Οκτώβριο του 2009 και μετά ο Moody’s από Α1 σε Α2. Οι αναταράξεις που επήλθαν με τα μέτρα λιτότητας, αποδυνάμωσαν την εμπιστοσύνη των οίκων αξιολόγησης στην ελληνική οικονομία. Η χώρα βρισκόταν σε απόσταση αναπνοής από την επίσημη κήρυξη χρεοκοπίας και την στάση πληρωμών στους δημόσιους υπαλλήλους.
Το τέλμα των υποβαθμίσεων ήρθε τον Ιούλιο του 2015 όταν ακολούθησαν τα γεγονότα των Capital Controls και του τρίτου προγράμματος στήριξης σε μια περίοδο δύσκολων οικονομικών προκλήσεων όπως αποτυπώνεται και στο γράφημα 1.
Ακολούθως, η ελληνική οικονομία άρχισε σταδιακά να ανακάμπτει με εξαίρεση το 2020 όπου η πανδημία του SARS-COVID-19 «πάγωσε» την παγκόσμια αγορά και κατά συνέπεια την ελληνική. Ωστόσο, μετά το πέρας της πανδημίας η Ελλάδα σημείωσε ένα μπαράζ αναβαθμίσεων με τελευταίο τον οίκο S&P που ακολούθησε τον DBRS προβιβάζοντας την Ελλάδα στην χαμηλότερη επενδυτική βαθμίδα του BBB–. Οι υπόλοιποι οίκοι αναμένεται εντός του 2023 να ακολουθήσουν την ίδια πορεία, με τους Fitch και Moody’s να βρίσκονται μια βαθμίδα πριν την επενδυτική.
Ποιοί ήταν οι λόγοι που οδήγησαν στην αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας;
Ένας από τους κυριότερους λόγους που οι οίκοι αξιολόγησης αποτιμούν θετικά την πορεία της ελληνικής οικονομίας, είναι η εφαρμογή συνετών δημοσιονομικών πολιτικών σε συμφωνία με την ευρωπαϊκή εποπτεία.
Παρόλες τις προκλήσεις που αντιμετώπισε η χώρα, οι στοχευμένες μεταρρυθμίσεις στους τομείς του τουρισμού, του ψηφιακού μετασχηματισμού και των επενδύσεων, οδήγησαν σε εντυπωσιακές επιδόσεις με τους δείκτες της ανεργίας, των ληξιπρόθεσμων οφειλών και του δημοσίου χρέους να βαίνουν μειούμενοι.
Η ανάπτυξη του ΑΕΠ παραμένει μια από τις μεγαλύτερες στην Ευρωπαϊκή Ένωση για το 2023, ενώ η Ελλάδα διατηρεί ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά πληθωρισμού ετησίως στην ΕΕ.
Επιπλέον, μια ακόμη αιτία που συνέβαλε στην αναβάθμιση της Ελλάδας είναι η πολιτική σταθερότητα που επήλθε μετά την λήξη του τρίτου προγράμματος στήριξης. Όπως επισημαίνουν οι οίκοι στις εκθέσεις τους, η επανεκλογή του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας το 2023 με αυτοδυναμία συμβάλλει στην διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Οι οίκοι αποτιμούν θετικά την συνέχιση των μεταρρυθμίσεων μέσα στο πλαίσιο της ενισχυμένης εποπτείας, καθώς και την φιλοεπενδυτική στάση που έχει κρατήσει το κυβερνών κόμμα.
Ποια είναι τα οφέλη;
Δεκαπέντε χρόνια μετά την οικονομική κρίση που βίωσε η χώρα, οι πολίτες έρχονται να καρπωθούν τα οφέλη της επενδυτικής βαθμίδας. Επεκτείνεται η επενδυτική βάση των ελληνικών ομολόγων που σημαίνει ότι επιπρόσθετα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα έχουν πρόσβαση στην αγορά των ομολόγων. Το αποτέλεσμα είναι η πτώση των αποδόσεων τους δηλαδή της μείωσης του κόστους δανεισμού. Έτσι, αυξάνεται η ρευστότητα του κράτους και των τραπεζών με τελικό αποδέκτη τις ελληνικές επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Επιπρόσθετα, ανοίγει ο δρόμος προσέλκυσης επενδυτικών κεφαλαίων από διεθνείς θεσμούς καθώς μέχρι πρότινος η Ελλάδα αντλούσε κεφάλαια από την περιορισμένη «δεξαμενή» των αναπτυσσόμενων αγορών. Η ελληνική οικονομία ανοίγεται στις ανεπτυγμένες αγορές των 52 τρις. δολαρίων «ξεφεύγοντας» από την μικρή αγορά των αναδυόμενων χωρών με το υπό διαχείριση ενεργητικό να βρίσκεται μόλις στα 6.3 τρις. δολάρια. Περισσότεροι θεσμοί και πολυεθνικές επιχειρήσεις έχουν την δυνατότητα να επενδύσουν στην Ελλάδα γεγονός που δεν ίσχυε παλιότερα, καθώς βάση των καταστατικών τους πολλοί από αυτούς υποχρεούνται να επενδύουν τα κεφάλαια τους σε χώρες που βρίσκονται μόνο στην επενδυτική βαθμίδα.
Το γεγονός αυτό με την σειρά του οδηγεί σε περισσότερες θέσεις εργασίας, με υψηλότερες απολαβές, αυξάνοντας τα έσοδα του κράτους το οποίο φέρει την ανάγκη να επενδύσει σε έργα υποδομής και ανάπτυξης.
Συμπέρασμα
Ανακεφαλαιώνοντας, η πορεία του ελληνικού αξιόχρεου βαίνει θετική, καθώς οι οίκοι αξιολόγησης θεωρούν ότι η Ελλάδα αλλάζει σελίδα. Επιτακτική είναι η διατήρηση των μεταρρυθμίσεων και της συνεπούς δημοσιονομικής πολιτικής ώστε να μην εκτροχιαστεί για ακόμα μια φορά η χώρα όπως έγινε με την κρίση του 2007. Η ελληνική οικονομία διογκώνεται καθώς οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αποκτούν ευκολότερη και φθηνότερη πρόσβαση στον δανεισμό από τις τράπεζες.
Η ελληνική κυβέρνηση περιμένει και τους δύο εναπομείναντες οίκους Fitch και Moody’s να ολοκληρώσουν το παζλ της επενδυτικής βαθμίδας αναβαθμίζοντας την χώρα. Έτσι η χώρα βάζει πλώρη για την αειφόρο ανάπτυξη που τόσο πολύ επεδίωκε στο παρελθόν.
Πηγές
Wildau, G. (2017, May 22). Foreign investors welcome US credit agencies to China bond market. Financial Times. https://www.ft.com/content/9361f76c-3c5e-11e7-821a-6027b8a20f23.
Euronews. (2023, October 21). S&P: Τα ελληνικά ομόλογα ξανά στην επενδυτική βαθμίδα. Euronews. https://gr.euronews.com/2023/10/21/sp-upgrades-greece-reax.
Team, C. (2023, October 23). Junk bonds. Corporate Finance Institute. https://corporatefinanceinstitute.com/resources/fixed-income/junk-bonds/.
Regulating credit rating agencies. (2016, January 1). Finance. https://finance.ec.europa.eu/capital-markets-union-and-financial-markets/financial-markets/regulating-credit-rating-agencies_en.
EUR-LEX – 32010R1095 – EN – EUR-LEX. (n.d.). https://eur-lex.europa.eu/eli/reg/2010/1095/oj/ell.
Cliffe, C. (2019, December 18). Credit rating agencies: everything you need to know. IG. https://www.ig.com/uk/trading-strategies/credit-rating-agencies–everything-you-need-to-know-191218.
Moody’s – Definition, How it Works, Credit Ratings Scale. (2023, March 1). Financial Edge. https://www.fe.training/free-resources/credit/moodys/.
Αθηναϊκό – Μακεδονικό πρακτορείο ειδήσεων. (n.d.). https://www.amna.gr/business/article/759102/Ti-fernei-gia-to-Chrimatistirio-Athinon-i-anaktisi-tis-ependutikis-bathmidas.
newsroom. (2023, September 24). Η επενδυτική βαθμίδα “οχυρώνει” τις ελληνικές τράπεζες – BusinessNews.gr. ΒusinessΝews. https://www.businessnews.gr/oikonomia/item/272252-i-ependytiki-vathmida-oxyronei-tis-ellinikes-trapezes.
Greece – credit rating. (n.d.). https://tradingeconomics.com/greece/rating#.
European Council of the European Union – (2019, May 03) – Greece: the third economic adjustment programme – Consilium (europa.eu).
“ENTITY Greece.” Fitchratings.com, 2023, www.fitchratings.com/entity/greece-80442212.
Nikas, S., & Tugwell, P. (n.d.). Greece Returned to Investment Grade by S&P After Over a Decade. Bloomberg.com. https://www.bloomberg.com/news/articles/2023-10-20/greece-returned-to-investment-grade-by-s-p-after-over-a-decade?leadSource=uverify%20wall.
European Parliament – October 2016 – Briefing European Parliamentary Research Service (europa.eu).