Γράφει η Βίκυ Νιάρχου
“Ροζάβα”. Στα Κουρδικά σημαίνει “Δύση” αλλά και “ηλιοβασίλεμα”. Πρόκειται για περιοχή στη Βορειοδυτική Συρία, μέρος του άλλοτε Δυτικού Κουρδιστάν, όπου σήμερα λαμβάνει χώρα ένα από τα σημαντικότερα “πειράματα” αυτοδιεύθυνσης της ανθρώπινης φύσης. Μαζί του και η μάχη των γυναικών ενάντια σε αυτή την τάξη πραγμάτων, που τις θέλει ετεροκατευθυνόμενες από τους άνδρες συγγενείς τους. Πρόκειται για μια μάχη που ξεπερνά τα όρια της κοινωνικής διεκδίκησης χώρου και φτάνει μέχρι τη διεκδίκηση της αυθυπαρξίας.
Η οργάνωση των γυναικών στις περιοχές αυτές, παρόλο που από το δυτικό κόσμο ανακαλύφθηκε τελευταία, δεν αποτελεί ένα πρόσφατο γεγονός. Για να κατανοήσουμε τον αγώνα αυτών των γυναικών, είναι απαραίτητο να κατανοήσουμε τον αγώνα των Κούρδων για δημιουργία κράτους και αργότερα τον αγώνα τους για δημοκρατική αυτονομία. Ειδικότερα, μετά το διαμελισμό των κουρδικών εδαφών στην Τουρκία, τη Συρία, το Ιράν και το Ιράκ το 1923, ακολούθησε μία μακρόχρονη περίοδος διώξεων για τους Κούρδους στις περιοχές αυτές. Αποτέλεσμα της καταπίεσης αυτής, ήταν η δημιουργία τόσο του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) ως πολιτικής έκφρασης των κουρδικών αιτημάτων, όσο και του ένοπλου στρατιωτικού τμήματος κούρδων ανταρτών. Μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια, το κουρδικό κίνημα οργανωνόταν και διεκδικούσε την πολιτική του αυτονομία. Σταδιακά, το αίτημα για ίδρυση ανεξάρτητου κράτους αντικαταστάθηκε από την άρνηση της ίδιας της ύπαρξης κράτους και την υιοθεσία των αρχών του Δημοκρατικού Συνομοσμονδισμού – “Democratic Confederalism of Rojava is not a State System, it is the Democratic System of the people without a State..” (TEV-DEM). Σήμερα, η διεκδίκηση των Κούρδων αφορά στη δημοκρατική αυτονομία και τη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς έθνος-κράτος*. Σε αυτόν τον αγώνα, η συμβολή των γυναικών είναι καθοριστική, αφού τα δύο κινήματα πλέουν παράλληλα.
Η συστηματική οργάνωση της γυναικείας επανάστασης έγινε με την ίδρυση του αμιγούς γυναικείου στρατού, την Ένωση Ελεύθερων Γυναικών Κουρδιστάν (YJAK). Μέχρι τότε, υπήρχε μεν ο μικτός στρατός, στον οποίο μετείχαν τόσο άνδρες όσο και γυναίκες, ωστόσο, η νέα αυτή κατάσταση επιτελούσε ένα διττό ρόλο. Οι αντάρτισσες γυναίκες αποκτούσαν γνώση των πολιτικών, κοινωνικών και φυλετικών τους δικαιωμάτων, ενώ ταυτόχρονα, οι άντρες άρχισαν να αποκτούν διαφορετική αντίληψη και αντιμετώπιση της ίδιας της γυναικείας ύπαρξης. Ήταν η πιο ξεκάθαρη και ρητή απόρριψη του παραδοσιακού ρόλου της γυναίκας στην πατριαρχία και όσες εντάχθηκαν στις τάξεις του γυναικείου στρατού έγιναν μαχήτριες της ελευθερίας. Οι γυναίκες αυτές, δεν είχαν τίποτα για να χάσουν, αλλά είχαν τόσα πολλά να κερδίσουν. Παρά το γεγονός ότι ο αντάρτικος στρατός των Κούρδων μαχητών απέρριπτε τις παραδοσιακές κοινωνικές πρακτικές και διεκδικούσε ένα διαφορετικό σύστημα κοινωνικής αυτοοργάνωσης και αυτοδιεύθυνσης, δεν υπήρχε καθολικά η ίδια αντιμετώπιση σε ότι αφορούσε το ρόλο της γυναίκας στο νέο κοινωνικό κατασκεύασμα. Υπήρχαν άντρες εντός των τάξεων του αντάρτικου στρατού, που αδυνατούσαν να αποβάλουν τα χαρακτηριστικά που αντιμετώπιζαν τη γυναίκα ως ιδιοκτησία τους. Κάθε γυναίκα μαχήτρια, που οργανώθηκε στην YJAK, πολεμούσε ταυτόχρονα τόσο εξωτερικούς, όσο και εσωτερικούς εχθρούς. Στη Ροζάβα, οι γυναίκες βρίσκονται στο επίκεντρο αφού “ο αγώνας των ανθρώπων στην περιοχή, συνδέεται άμεσα με τη γυναικεία απελευθέρωση”. Βασική συνισταμένη για την επίτευξη της δημοκρατικής αυτονομίας και του ριζοσπαστικού εκδημοκρατισμού της κοινωνίας, είναι η απελευθέρωση των γυναικών. Μάλιστα, ο Οτζαλάν, εμπνευστής του Κουρδικού Κινήματος, ανέφερε τη γυναικεία απελευθέρωση ως βασική αρχή για τη βιωσιμότητα της ελεύθερης κοινωνίας που ξεκινά να αναδύει στα εδάφη αυτά. Πλέον, η σκέψη αυτή κυριαρχεί όχι μόνο στις απόψεις των ανθρώπων της Ροζάβα, αλλά και σε όσους μελετούν το εν λόγω κοινωνικό κίνημα.
Αυτό που κάνει τη Ροζάβα να ξεχωρίζει είναι η συστηματική και έντονη δραστηριότητα των γυναικών. Πέραν της μαζικής στρατιωτικής τους οργάνωσης, οι αντάρτισσες έχουν ιδρύσει γυναικείες οργανώσεις και κέντρα στα οποία μπορούν να αλληλεπιδρούν, εκφράζονται, πολιτικοποιούνται και τελικώς να χειραφετούνται. Παρακολουθούν μαθήματα γλωσσών, έχουν τις εσωτερικές τους συνελεύσεις, ενώ παρίστανται ανελλιπώς στις γενικές συνελεύσεις κατοίκων των καντονιών. Υπάρχουν Κέντρα Γυναικείας Εκπαίδευσης και Έρευνας, ενώ από το 2011 έχουν ιδρυθεί ακαδημίες αποκλειστικά για την ιδεολογική τους ενδυνάμωση. Η οργάνωση “Αστέρι” υπήρξε η πρώτη, η οποία δημιουργήθηκε το 2005, δίνοντας το έναυσμα για περαιτέρω διεύρυνση. Υπό την ομπρέλα της έχουν ιδρυθεί ακόμη: η Ένωση Σύριων γυναικών, το Κίνημα των Νέων Γυναικών, η Ένωση Γυναικείου Κουρδικού Τύπου, η Ένωση Ελεύθερων Γυναικών στη Ροζάβα και η Ένωση Συροϊακωβιτισσών Γυναικών. Η προσέγγιση νέων μελών γίνεται από πόρτα σε πόρτα και σε όλες τις περιοχές.
Για πολλές οικογένειες στις περιοχές αυτές, η γυναικεία συμμετοχή στην πολιτική ήταν μια πρωτόγνωρη πράξη, υπήρξαν δε και προβλήματα προκειμένου οι ίδιες πρώτα να πεισθούν για τη σημασία της συμμετοχής τους. Είναι αλήθεια ότι πολλές από τις γυναίκες που έχουν μεγαλώσει σε ένα ποικιλοτρόπως καταπιεσμένο περιβάλλον, αρχικώς φοβούνται να συμμετέχουν. Σταδιακά, όμως, αντιλαμβανόμενες ότι η αυτονομία τους είναι ζήτημα επιβίωσης, επιλέγουν να ενταχθούν στα συμβούλια. Έτσι, αποκτούν την ευκαιρία να μορφωθούν μέσω προγραμμάτων και να εργασθούν.
Δυστυχώς, δεν απουσιάζουν τα αρνητικά παραδείγματα της οικογενειακής κακοποίησης. Πρόκειται για μία κατάσταση στην οποία οι ίδιες καλούνται να υποδείξουν τον τρόπο αντίδρασης και αντιμετώπισης. Σήμερα, το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών στη Ροζάβα εργάζεται, συμμετέχει στη διαμόρφωση της πολιτικής και καθημερινά διεκδικεί τον κοινωνικό χώρο που αξίζει. Αυτό που μαθαίνουμε από τις Κούρδισσες (και όχι μόνο) ακτιβίστριες αναφορικά με τη δράση και οργάνωσή τους στα Συριακά εδάφη, είναι η δημιουργία θεσμών μέσα στα πλαίσια των ήδη αυτοοργανωμένων γειτονιών, αλλά και την πραγματοποίηση και κατ’ οίκον επισκέψεων με σκοπό να επικοινωνήσουν το πρόγραμμα της επανάστασης. Το γυναικείο κίνημα στη Ροζάβα εκδίδει παράλληλα δύο εφημερίδες. Η πρώτη, με τίτλο “Rohani” κυκλοφορεί μια φορά την εβδομάδα σε αραβικά και κουρδικά, ενώ λόγω της φθηνής τιμής της μπορεί να αγορασθεί από όλους. Η δεύτερη, με τίτλο “Dengê Jiyan” δημοσιεύει κυρίως ειδήσεις και άρθρα σχετικά με την ιστορία των γυναικών, αλλά και αναλύσεις για τη “δημοκρατική οικογένεια”.
Η θετικότερη των εξελίξεων στο εναλλακτικό κοινωνικό οικοδόμημα της Ροζάβα, είναι το γεγονός ότι οι άνθρωποι της περιοχής ζουν σύμφωνα με τις αξίες και την ηθική που προωθεί το γυναικείο κίνημα. Δηλαδή, έχουν ιδρυθεί επιτροπές ειρήνης και συναίνεσης στις οποίες επιλύονται πολλά ζητήματα σχετιζόμενα με τις οικογενειακές συνθήκες διαβίωσης. Έτσι, γίνεται αντιληπτό ότι η επανάσταση των γυναικών συνδέεται άμεσα με την γενικότερη κοινωνική επανάσταση στην περιοχή. Ταυτόχρονα, υπάρχουν σπίτια για κακοποιημένες γυναίκες, ενώ οι άντρες που κακοποιούν τις συζύγους τους εξοστρακίζονται κοινωνικά. Αναλόγως των περιοχών, η συμμετοχή των γυναικών διαφοροποιείται, ωστόσο, μαζικοποιείται όλο και περισσότερο, ακόμη και εκεί που δεν επικρατεί το κουρδικό στοιχείο. Αυτό που παρατηρείται ομοιόμορφα στη Ροζάβα είναι η αρχής της διπλής ηγεσίας και η ποσόστωση του 40% σε όλους τους μεικτούς θεσμούς. Τι σημαίνει αυτό; Ότι σε κάθε συμβούλιο, επιτροπή, δικαστήριο ή ηγετική θέση, οι γυναίκες πρέπει να αποτελούν τουλάχιστον το 40%. Για κάθε ηγετική θέση που κατέχει ένας άνδρας, υπάρχει και μία γυναίκα. Στο πολιτικό σύστημα της Ροζάβα συναντάμε ριζοσπαστικές ιδέες σχετικά με τη γυναικεία συμμετοχή στα κοινά, ορισμένες από τις οποίες δεν υπάρχουν ούτε στον κατά τα λοιπά θεωρούμενο “δημοκρατικό δυτικό κόσμο”.
Ασφαλώς, στόχος παραμένει η επέκταση σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη βάση, της ιδέας σχετικά με την αναπροσαρμογή του ρόλου της γυναίκας στην κοινωνία. Υπάρχουν γυναίκες που παραμένουν μακριά από το κίνημα, εξαρτημένες από τους συζύγους ή τους άνδρες συγγενείς τους. Υπάρχουν, επίσης, γυναίκες που κακοποιούνται και άνδρες που θεωρούν ότι η γυναικεία υπόσταση δεν είναι τίποτα παραπάνω από κτήμα τους. Γι’ αυτές τις γυναίκες οφείλουμε να στηρίξουμε τη γυναικεία επανάσταση στη Ροζάβα επιδιώκοντας η γνώση να φτάσει όσο το δυνατόν πιο μακριά. Η γυναικεία χειραφέτηση είναι μια διαδικασία που δε σταματά, δεν μειώνεται και δεν αναβάλλεται. Ο αγώνας των γυναικών στη Βορειοανατολική Συρία, είναι ζήτημα που αφορά όλες τις γυναίκες του κόσμου και όλες τις κοινωνίες του κόσμου.
Η αυτονομία δε χαρίζεται, κατακτάται. ♀
* Michael Knapp, Anja Flach, Ercan Ayboga, Η Επανάσταση στη Ροζάβα, Αθήνα, Εκδ. Άπατρις, 2017.
Πηγές:
1) Michael Knapp, Anja Flach, Ercan Ayboga, Η Επανάσταση στη Ροζάβα, Αθήνα, Εκδ. Άπατρις, 2017. Διαθέσιμο σε https://issuu.com/apatris_news/docs/rojava-webversion
2) Ruken Isik, Kurdish Women Struggle for a Next System in Rojava, Academia, March 30, 2016. Διαθέσιμο σε https://www.academia.edu/31050196/Kurdish_Women_Struggle_for_a_Next_System_in_Rojava
3) Bruna Ferreira, Vinicius Santiago, The core of Resistance: Recognising Intersectional Struggle in the Kurdish Women’s Movement, Academia, September/December 2018. Διαθέσιμο σε https://www.academia.edu/38797509/The_Core_of_Resistance_Recognising_Intersectional_Struggle_in_the_Kurdish_Womens_Movement,
4) Valentina Dean, Kurdish Female Fighters: the Western Depiction of YPJ Combatants in Rojava, Academia, July 1, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.academia.edu/39041627/GJ_2019_1_Kurdish_Female_Fighters_the_Western_Depiction_of_YPJ_Combatants_in_Rojava_by_V.Dean
5) Katarina Pavicic Ivelja, The Rojava Revolution: Women’s Liberation as an Answer to the Kurdish Question, Academia, May 13, 2017. Διαθέσιμο σε https://www.academia.edu/36393979/The_Rojava_Revolution_Womens_Liberation_as_an_Answer_to_the_Kurdish_Question
Συλλογικό έργο – Rojava celebrates 7th anniversary of the Revolution, Roar Magazine, July 19, 2019. Διαθέσιμο σε https://roarmag.org/2019/07/19/rojava-celebrates-7th-anniversary-of-the-revolution/
6) Τζεμίλ Τουράν, Η Ιστορία των Κούρδων και του Κουρδιστάν, Ιστοσελίδα Cemil Turan Bazidi. Διαθέσιμο σε http://www.cemilturan.gr/ιστορια-κουρδισταν/η-ιστορια-των-κουρδων-και-του-κουρδιστ/