Γράφει ο Παναγιώτης Στρακάλης
Ένα από τα βασικότερα θέματα σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποτελεί η ανάγκη για επένδυση στον μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος. Η επένδυση αυτή πραγματοποιείται με άξονα την απόκτηση ενός στρατηγικού πλεονεκτήματος, το οποίο μακροπρόθεσμα θα ενισχύσει την αυτονομία και την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε. Η μεγαλύτερη πηγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη προέρχεται αδιαμφισβήτητα από τον ενεργειακό τομέα λόγω της υψηλής εξάρτησης παραγωγής της ηλεκτρικής ενέργειας από τα ορυκτά καύσιμα. Η αυξανόμενη ζήτηση ηλεκτρικού ρεύματος σε όλα τα στάδια της ανθρώπινης δραστηριότητας γιγαντώνεται με την πάροδο του χρόνου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η ενεργειακή μετάβαση σε εναλλακτικές μεθόδους παραγωγής να αποτελεί μονόδρομο στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και στην επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων σε ευρωπαϊκό και εθνικό και επίπεδο.
Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δε θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά σε συμβατικές πηγές ενέργειας, αλλά να συμπεριλαμβάνει και ανανεώσιμες. Οι τεράστιες αλλαγές στην ευρωπαϊκή νομοθεσία σχετικά με την εμπορία εκπομπών γίνεται σταδιακά πραγματικότητα και σταθεροποιείται η λειτουργία του εθνικού δικτύου σε αυτό το επίπεδο. Η μετάβαση σε ένα αναδιαμορφωμένο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, βασισμένο στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας – ΑΠΕ, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ενεργειακής μετάβασης, ώστε να δημιουργηθεί μια οικονομία χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Επιπλέον, τα τελευταία έτη σημειώνεται ικανοποιητική πρόοδος στις διαδικασίες ενίσχυσης των εσωτερικών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, με αποτέλεσμα να εξασφαλίζεται η περαιτέρω ενοποίησή τους σε επίπεδο Ε.Ε. Έτσι, πραγματοποιούνται όλο και περισσότερες επενδύσεις και υποδομές στον κλάδο της ηλεκτρικής ενέργειας. Τα αυξημένα κίνητρα έρευνας και ανάπτυξης στον κλάδο, καθώς και η αναδιαμόρφωσή του, είναι μέρος του στρατηγικού σχεδιασμού της ελληνικής και ευρωπαϊκής οικονομίας.
Οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας μεταρρυθμίστηκαν επιτρέποντας στους καταναλωτές-πελάτες να επιλέξουν τον πάροχο ηλεκτρικής ενέργειας και τους νέους παραγωγούς να ανταγωνιστούν τις πρώην δημόσιες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι δομές ηλεκτρικής ενέργειας πολλών χωρών να αντιμετωπίσουν αλλαγές και το επιχειρηματικό τους περιβάλλον να μεταβληθεί κατά τη διάρκεια των τελευταίων χρόνων. Με τη σειρά τους, οι αλλαγές αυτές οδήγησαν στην ενίσχυση της αβεβαιότητας αναφορικά με τις τιμές των καυσίμων και σε σημαντικές επενδυτικές αποφάσεις για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που θα καλύπτει όλους τους τομείς της οικονομίας. Εκτός από τη μείωση των εκπομπών ο μετασχηματισμός περιλαμβάνει και την ελαχιστοποίηση του κόστους παραγωγής ως μία επιπρόσθετη καθοριστική επιλογή μετάβασης του κλάδου σε μία κρίσιμη περίοδο. Η αντικατάσταση των μη βιώσιμων οικονομικά, λόγω περιβαλλοντικού κόστους, μονάδων παραγωγής λιγνίτη μέσω μιας διαδικασίας οικοδόμησης συναίνεσης, τόσο σε εθνικό όσο και σε τοπικό επίπεδο έχει αποτελέσει κύρια στρατηγική. Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας επηρέασε αρνητικά και τις τιμές του φυσικού αερίου του οποίου η εκμετάλλευση αποτελεί μία κατεξοχήν πολυδάπανη διαδικασία, καθώς προϋποθέτει την εγκατάσταση μακροσκελούς δικτύου μεταφοράς σε αέρια μορφή, ή επεξεργασίας και μεταφοράς σε υγρή κατάσταση. Με τον τρόπο αυτό οι πολιτικές παρεμβάσεις και η ενεργειακή κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο επηρεάζουν την αποτελεσματική εφαρμογή του στρατηγικού σχεδιασμού της ενεργειακής μετάβασης.
Το πρωτόκολλο του Κιότο αποτέλεσε κύριο βήμα στη διαδικασία του μετασχηματισμού του ενεργειακού κλάδου και της μείωσης των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Σύμφωνα με αυτό το πρωτόκολλο, όλες οι ανεπτυγμένες χώρες που συμμετέχουν έχουν δεσμευτεί να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο στόχου. Αυτό επιχειρείται να γίνει με τον οικονομικά αποδοτικότερο τρόπο, ώστε να μην επιβαρυνθεί η παγκόσμια οικονομία. Η συμφωνία βασίζεται σε τρεις πυλώνες: την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών, την εφαρμογή μηχανισμών ανάπτυξης έρευνας και τεχνολογίας, καθώς και τη δημιουργία αγορών εμπορίας εκπομπών από μεμονωμένες βιομηχανίες. Σύμφωνα με τους νομούς προσφοράς και ζήτησης οι ιδιοκτήτες εκπομπών θα πρέπει να μπορούν να ανταλλάσσουν τα δικαιώματα τους στην πραγματική τρέχουσα τιμή.
Ο κλάδος της ενέργειας μετασχηματίζεται ψηφιακά, όπως όλοι οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας, με τη μετατροπή του καταναλωτή και σε παραγωγό ηλεκτρικής ενέργειας. Η μετατροπή της μονόδρομης διασύνδεσης σε αμφίδρομη ροή οδηγεί στην ανάγκη μετασχηματισμού και εισόδου νέων ευφυών δικτύων και νέων τεχνολογιών διαχείρισης της παροχής. Τα έξυπνα δίκτυα που περιλαμβάνουν τον έλεγχο των σημείων παραγωγής και κατανάλωσης θα επιφέρουν τον αναμενόμενο εκσυγχρονισμό. Κρίνεται σημαντικό πως σε αρκετές περιπτώσεις το σημείο παραγωγής και κατανάλωσης είναι ταυτόσημο λόγω των επενδύσεων σε ΑΠΕ από ιδιώτες. Τα εξειδικευμένα λογισμικά χειρίζονται με ακρίβεια και αποτελεσματικότητα ολόκληρο το ηλεκτρικό δίκτυο και το σύνολο του εξοπλισμού που είναι συνδεδεμένο, βελτιστοποιώντας τις παρεχόμενες υπηρεσίες και τη λειτουργία του. Η παραγωγή και διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας επιτυγχάνεται με τη χρήση έξυπνων λειτουργικών συστημάτων διαχείρισης, όπου συλλέγουν πολλαπλά δεδομένα σε πραγματικό χρόνο, μεγιστοποιώντας τη διείσδυση ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα με τη χρήση ειδικών αλγορίθμων. Η παραγωγή από ΑΠΕ αθροιστικά ενισχύθηκαν τα τελευταία έτη αυξάνοντας το ποσοστό στο ενεργειακό μείγμα της χώρας.
Ο ενεργειακός κλάδος θα πρέπει να αποτελέσει πυλώνα της χώρας, σε μία δύσκολη εποχή σε παγκόσμιο επίπεδο, για την επίτευξη στρατηγικού πλεονεκτήματος, σταθερότητας, ασφάλειας, αειφόρου ανάπτυξης και βιώσιμου περιβάλλοντος. Μία τέτοιου είδους ενεργειακή μετάβαση αποτελεί επιτακτική ανάγκη για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και πρέπει να οδηγήσει στο σχεδιασμό και την εφαρμογή μέτρων για το μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας δε θα πρέπει να βασίζεται αποκλειστικά σε συμβατικές πηγές ενέργειας αλλά να συμπεριλαμβάνει και ανανεώσιμες. Ένας συνδυασμός αυτών των δύο τύπων ενέργειας αποτελεί την λύση στην ισορροπία της επάρκειάς της παραγωγής και της μείωσης των εκπομπών από την άλλη. Επιπλέον, ανταγωνιστικό πλεονέκτημα θα μπορούσε να υπάρξει και από τη διαχείριση της ζήτησης μέσω ευφυών δικτύων. Η δυνατότητα ελέγχου της συμπεριφοράς των καταναλωτών θα εξασφαλίσει σταθερότητα και οικονομικότερη παροχή ηλεκτρικής ενέργειας, λόγω και του μεγάλου ποσοστό ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. Η μετάβαση αυτή έχει οδηγήσει στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή μέτρων για το μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος σε ευρωπαϊκό αλλά και παγκόσμιο επίπεδο. Βασικοί παράγοντες που προκάλεσαν την ανάγκη για μετάβαση σε ένα σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας που θα βασίζεται στις ΑΠΕ αποτελεί η ατμοσφαιρική ρύπανση, η κλιματική αλλαγή, η εξάντληση των ορυκτών πόρων, που αποτελούν σε μεγάλο βαθμό απόρροια της λειτουργίας ενός βασισμένου στα ορυκτά καύσιμα ενεργειακού συστήματος, καθώς και η επιζήτηση ενεργειακής αυτονομίας από τα κράτη. Η πραγματική απελευθέρωση του ενεργειακού κλάδου σε συνδυασμό με την δημιουργία νέων επενδύσεων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, καθορίζουν την πραγματική ενεργειακή μετάβαση.
Πηγές:
- Βέττας Ν., Danchev S., Μανιάτης Γ., Παρατσιώκας Ν. and Βαλάσκας Κ. (2021). Ο Τομέας Ενέργειας στην Ελλάδα: Τάσεις, Προοπτικές και Προκλήσεις, διαθέσιμο σε: http://iobe.gr/docs/research/RES_05_25042021_REP_GR.pdf [πρόσβαση 21/11/2022].
- European Environment Agency (2019). Adaptation challenges and opportunities for the European energy system: Building a climate‐resilient low‐carbon energy system, διαθέσιμο σε: https://doi.org/10.2800/227321 [πρόσβαση 29/11/2022].
- Ο Ψηφιακός μετασχηματισμός στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, διαθέσιμο σε: www.kathimerini.gr/life/technology/561378583/o-psifiakos-metaschimatismos-ston-tomea-tis-ilektrikis-energeias [πρόσβαση 02/12/2022].
- Ιστοσελίδα Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ερωτήσεις και απαντήσεις σχετικά με τις εκθέσεις για την Ενεργειακή Ένωση και τη δράση για το κλίμα, διαθέσιμο σε: www.ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/qanda_21_5556 [πρόσβαση 14/12/2022].
- Gergely Molnar (2022). Economics of Gas Transportation by Pipeline and LNG, διαθέσιμο σε: https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-86884-0_2 [πρόσβαση 14/12/2022].
- Moussiopoulos, N., Achillas, Ch., Vlachokostas, Ch., Spyridi, D. and Nikolaou, K. (2010). Environmental, social and economic information management for the evaluation of sustainability in urban areas: A system of indicators for Thessaloniki, Greece, διαθέσιμο σε: https://www.researchgate.net/publication/230635433_Environmental_social_and_economic_information_management_for_the_evaluation_of_sustainability_in_urban_areas_A_system_of_indicators_for_Thessaloniki_Greece
Εικόνα:
- Άρχισαν να προετοιμάζονται οι ιδιώτες για την αγoρά ηλεκτρισμού: www.avant-garde.com.cy/impossible-news/cy-news/arxisan-na-proetoimazontai-oi-idiwtes-gia-tin-agora-hlektrismou