Γράφει η Μαρία Τσαρούχα
Η σημερινή αύξηση τόσο της τιμής των καυσίμων, όσο και της ενέργειας, οφείλεται στις αυξήσεις της τιμής των ορυκτών καυσίμων, με την ενεργειακή μετάβαση να στοχεύει στην δραστική μείωση της χρήση ορυκτών καυσίμων. Ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας-IEA, με το World Energy Outlook 2021, προειδοποίησε ότι «η ενεργειακή μετάβαση είναι υπερβολικά αργή και ο κόσμος θα υποστεί τις κλιματικές αλλαγές, αλλά και “αναστάτωση” όσον αφορά τον ενεργειακό εφοδιασμό, αν δεν επενδύσει πιο μαζικά και γρήγορα σε πηγές καθαρής ενέργειας» .
Οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας-Α.Π.Ε. παράγουν τον πιο φθηνό ηλεκτρισμό και δεν είναι εκτεθειμένες στις διεθνείς διακυμάνσεις των τιμών, όπως αυτές των εισαγόμενων καυσίμων. Μέχρι να επιτευχθεί η αποκλειστική χρήση των Α.Π.Ε., το φυσικό αέριο αποτελεί το μεταβατικό καύσιμο δίνοντας του κυρίαρχο ρόλο στην ενεργειακή σκακιέρα, λόγω της απολιγνιτοποίησης. Ένα ενεργειακό σύστημα με πολύ μεγάλη διείσδυση Α.Π.Ε., προϋποθέτει ένα μίγμα τεχνολογιών και πολιτικών που περιλαμβάνει εξοικονόμηση ενέργειας και διαχείριση της ζήτησης ενέργειας, δίκτυα και διασυνδέσεις, αποθήκευση και όλες τις εμπορικά διαθέσιμες τεχνολογίες Α.Π.Ε.
Όσον αφορά την Ελλάδα, έχουν τεθεί φιλόδοξοι στόχοι για την ενεργειακή μετάβαση εγκαταλείποντας τον λιγνίτη προς καθαρότερα καύσιμα, στην ηλεκτροπαραγωγή και στην αύξηση της συμμετοχής των Α.Π.Ε. στο τελικό ενεργειακό μείγμα, αποσκοπώντας στην απανθρακοποίηση ως το 2050. Ως απανθρακοποίηση, εννοείται η σταδιακή άρση χρήσης ορυκτών καυσίμων (πετρελαίου και φυσικού αερίου) και η αντικατάστασή τους με καθαρότερα καύσιμα ή ηλεκτρισμό, συμβατά με τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Το Σεπτέμβριο του 2015, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη έλαβε μία απόφαση, υιοθετώντας 17 στόχους και 169 υποστόχους, γνωστούς ως «Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης-ΣΒΑ», οι οποίοι εκφράζουν τις σύγχρονες παγκόσμιες προκλήσεις σε μία προσπάθεια να ανταποκριθούν αποτελεσματικά όλες οι χώρες στα παγκόσμια προβλήματα. Στόχος είναι η ενθάρρυνση για δράση σε τομείς κρίσιμους για την ανθρωπότητα και τον πλανήτη έως το 2030, έχοντας στο επίκεντρο τον άνθρωπο, τον πλανήτη, την ευημερία, την ειρήνη και τη συνεργασία.
Οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές υλοποιούνται συχνά από μεγάλες εταιρείες, οι οποίες διαθέτουν καλά εδραιωμένες διεθνείς αλυσίδες εφοδιασμού, διότι τα έργα Α.Π.Ε. χαρακτηρίζονται από ένταση κεφαλαίου και προχωρημένες τεχνικές γνώσεις. Η εναρμόνιση της επιχειρηματικότητας με τους 17 ΣΒΑ, θέτει τα θεμέλια για τη δημιουργία ενός κόσμου περιβαλλοντικά ασφαλή, κοινωνικά βιώσιμου και οικονομικά ανεπτυγμένου. Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις οφείλουν να υιοθετήσουν πρακτικές και αξίες που θα προάγουν τη βιώσιμη επιχειρηματικότητα. Ο περιβαλλοντικός και κοινωνικός αντίκτυπος των επιχειρήσεων υφίσταται λεπτομερή εξέταση και οι απαιτήσεις για μεγαλύτερη λογοδοσία και διαφάνεια αυξάνονται από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη τους.
Η βιώσιμη επιχειρηματικότητα αποτελεί μία στρατηγική μακροπρόθεσμης ανάπτυξης, η οποία λαμβάνει υπόψη οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι κυβερνήσεις, η κοινωνία και τα ενδιαφερόμενα μέρη απαιτούν από τις επιχειρήσεις να αναλάβουν επιχειρηματικές πρακτικές, οι οποίες προωθούν κοινωνικά και περιβαλλοντικά οφέλη πέρα από το οικονομικό κέρδος. Αυτό συμβαίνει, διότι η βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη αποτελεί αποφασιστικής σημασίας για το μέλλον. Οι αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης διέπουν επίσης την εταιρική διακυβέρνηση, τις σχέσεις με τους συνεργάτες και τους πελάτες της επιχείρησης, αλλά και τη σύναψη συνεργασιών ώστε να προωθηθούν οι στόχοι.
Στο Οικουμενικό Σύμφωνο παρουσιάζονται τα 5 βήματα που πρέπει να ακολουθήσει μία εταιρία, ώστε να μεγιστοποιήσει τη συμβολή της στους ΣΒΑ.
Πιο συγκεκριμένα:
- Κατανόηση των 17 ΣΒΑ
- Ορισμός των προτεραιοτήτων
- Θέσπιση στόχων
- Υιοθέτηση βιωσιμότητας
- Εκπόνηση απολογισμού
Ένα συχνό φαινόμενο που παρατηρείται σε επιχειρήσεις που κάνουν προσπάθεια να ενταχθούν στη βιώσιμη επιχειρηματικότητα, είναι αυτό του «SDG Washing». Για παράδειγμα, μία επιχείρηση μπορεί να συμβάλει στον Στόχο 8, προσλαμβάνοντας αποφοίτους, αλλά να πραγματοποιεί διάκριση επενδύοντας μόνο στο ανδρικό φύλο, μειώνοντας με αυτό τον τρόπο τον Στόχο 5.
Τη Βιώσιμη Ανάπτυξη συνθέτουν 3 πυλώνες, η Κοινωνική, η Περιβαλλοντική και η Οικονομική Βιωσιμότητα. H Κοινωνική Βιωσιμότητα αναφέρεται σε μία σε βάθος χρόνου, δίκαιη ανάπτυξη του πληθυσμού και εγγυάται την απρόσκοπτη ικανοποίηση των βασικών αναγκών και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των ανθρώπων, την πρόσβαση σε υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμό, τεχνολογία και εργασία. Η Οικονομική Βιωσιμότητα αναφέρεται στις ενέργειες που είναι απαραίτητες για την ορθότερη αξιοποίηση των πόρων, τη μείωση του κόστους και την υιοθέτηση καλών πρακτικών βασισμένων στην καινοτομία και την τεχνολογική πρόοδο. Η Περιβαλλοντική Βιωσιμότητα έχει τις ρίζες της στην άνευ όρων οικονομική μεγέθυνση, επιφέροντας τεράστιες οικολογικές καταστροφές και την πρόκληση της κλιματικής αλλαγής. Για την επίτευξη της είναι απαραίτητη η ορθή χρήση των φυσικών πόρων, η προστασία του περιβάλλοντος από ρυπογόνες δραστηριότητες και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας για τη δημιουργία ενός ανθεκτικού οικοσυστήματος.
Όσον αφορά το ESG, αναλύεται στις εξής διαστάσεις:
- Περιβάλλον
- Κοινωνία
- Εταιρική Διακυβέρνηση
Το Περιβάλλον αφορά τις Εκπομπές Αερίων Θερμοκηπίου (GHG), την Ενεργειακή Απόδοση, τα Επικίνδυνα Απόβλητα, τη Συμμετοχή σε Πρωτοβουλίες και την Ανάλυση Σεναρίων. Η Κοινωνία, εστιάζει στον Σεβασμό των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, τις Κατάλληλες Συνθήκες Εργασίας, την Κατάρτιση και Εκπαίδευση των Εργαζομένων καθώς και την Υγεία και Ασφάλεια τους. Η Εταιρική Διακυβέρνηση συμπεριλαμβάνει, τις Αμοιβές των μελών Δ.Σ., τα Μέτρα κατά της Διαφθοράς, τη Διαχείριση της Αλυσίδας Εφοδιασμού και την Πολιτική και τις Διαδικασίες της Εταιρίας .
Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, σημειώνεται πρόοδος ανά τον κόσμο, ως προς τον Στόχο 7 (Φθηνή και Καθαρή Ενέργεια), καθώς η ενέργεια καθίσταται πιο βιώσιμη και ευρέως διαθέσιμη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προχωρήσει στη λήψη καινοτόμων μέτρων προς μία βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω της υιοθέτησης μέτρων ενεργειακής απόδοσης και της προώθησης νέων τεχνολογιών που παράγουν καθαρή ενέργεια.
Η Ελλάδα έχει καταφέρει να εμπλέξει όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στην διαδικασία εφαρμογής των στόχων, αφού στη διαδικασία συμμετέχουν η κυβέρνηση, ο ιδιωτικός τομέας και η ίδια η κοινωνία. Το 2022 ξεκαθαρίζει το τοπίο όσον αφορά στα κριτήρια ESG, καθώς και τη σχετική Ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Το ESG μπήκε στο επίκεντρο των επενδύσεων και της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και αυτό θα γίνεται ολοένα και πιο εμφανές.
Όσον αφορά τους δύο ελληνικούς ενεργειακούς κολοσσούς, τη Motor Oil και την Ελληνικά Πετρέλαια-ΕΛΠΕ, έχουν από κοινού υιοθετήσει τη λειτουργία και τη στρατηγική τους, τους ΣΒΑ.
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τις δράσεις ESG της Motor Oil για το περιβάλλον, στοχεύουν στην ενεργειακή απόδοση και τη μείωση των εκπομπών GHG, την ελαχιστοποίηση και σταδιακή εξάλειψη των τοξικών αποβλήτων, τις περιβαλλοντικές επενδύσεις καθώς και την αγορά και πώληση προϊόντων χαμηλού ανθρακικού αποτυπώματος. Οι δράσεις της για την κοινωνία αφορούν στην εκπαίδευση και κατάρτιση των εργαζομένων τους, τις ίσες ευκαιρίες και τη δίκαιη μεταχείριση, τους συνεχείς διαλόγους με τα ενδιαφερόμενα μέρη, αλλά και την αλληλεπίδραση με την τοπική κοινωνία. Η Εταιρική τους Διακυβέρνηση εστιάζει στην προώθηση της βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, τη βελτίωση της αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, καθώς και την επιλογή προμηθευτών σύμφωνα με τα κριτήρια ESG και QHSSE . Ο όμιλος εξέδωσε την πρώτη του Έκθεση Βιώσιμης Ανάπτυξης το 2020, η οποία συντάχθηκε σύμφωνα με το πρότυπο GRI και έχουν ληφθεί υπόψη ακόμη το SASB, το TCFD και το ATHEX GROUP, έχοντας λάβει επίσης πιστοποιήσεις από τον Ελληνικό Κώδικα Βιωσιμότητας και το Future Edge 50 awards.
Η συνεισφορά της στους στόχους 7,9,12,13 είναι η εξής:
- Κύρια στόχευση στην Απανθρακοποίηση και την Ενεργειακή Μετάβαση.
- Καταπολέμηση της Κλιματικής Αλλαγής αποσκοπώντας στον Ουδέτερο Άνθρακα ως το 2050 και μείωση κατά 55% των Αερίων του Θερμοκηπίου.
- Βιώσιμη Παραγωγή Καυσίμων και Παραγωγή Μπλε και Πράσινου Υδρογόνου.
- Παραγωγή Ανανεώσιμης Ενέργειας μέσω Ηλιακής και Αιολικής Ενέργειας.
- Ανάπτυξη Ηλεκτροκίνησης με αυξημένο αριθμό σταθμών φόρτισης.
- Όλα τα προς υλοποίηση έργα υποβάλλονται σε εκτίμηση ESG και έλεγχο κλιματικού κινδύνου.
- Προσεκτική επιλογή προμηθευτών και των πρώτων υλών που χρησιμοποιούν.
- Το 34,6% της κατανάλωσης ενέργειας στις θυγατρικές του Ομίλου, προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές.
- Σχεδιασμός του προγράμματος “Δάση” για τη διατήρηση και την προστασία της φυσικής κληρονομιάς και την αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων.
Οι δράσεις ESG των ΕΛΠΕ για το Περιβάλλον εστιάζουν στην αύξηση των ΑΠΕ και του φυσικού αερίου, την διασφάλιση της ποιότητας του αέρα, την ελαχιστοποίηση αποβλήτων και την εφαρμογή πρακτικών κυκλικής οικονομίας. Όσον αφορά την κοινωνία, δίνουν έμφαση στη δημιουργία και διανομή άμεσης οικονομικής αξίας, την ενίσχυση του ψηφιακού μετασχηματισμού, τη βελτίωση της ασφάλειας, της ποιότητας και της απρόσκοπτης διάθεσης των προϊόντων, τη διατήρηση της απασχόλησης και της διασφάλισης της υγείας, καθώς και της ασφάλειας και ευεξίας των εργαζομένων τους. Η Εταιρική τους Διακυβέρνηση στοχεύει στη διασφάλιση της κανονιστικής συμμόρφωσης και της επιχειρηματικής ηθικής, την εξασφάλιση της ετοιμότητας και ανταπόκρισης στις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης . Ο όμιλος εξέδωσε τον πρώτο του Απολογισμό Βιώσιμης Ανάπτυξης και Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης το 2015. Έχει αποσπάσει αρκετά βραβεία και πιστοποιήσεις, όπως το Πρότυπο GRΙ, Πιστοποίηση ISO, Βράβευση ως Κορυφαία Εταιρία της τελευταίας δεκαετίας, Health & Safety Award 2020, Environmental Awards 2020 και Safe Company of the Year 2020.
Τα ΕΛΠΕ εστιάζουν στους στόχους 3,4,7,8,9 ,13 και στοχεύουν στην:
- Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση μαθητών και εκπαιδευτικών για τους 17 ΣΒΑ μέσω του “ΓΗ 2030”.
- Συνεχή Βελτίωση του Συστήματος Διαχείρισης Υγείας και Ασφάλειας.
- Συνεισφορά του Ομίλου στο ΕΣΥ και στην κοινωνία κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
- Συνεχή Επιμόρφωση των Εργαζομένων για απόκτηση τεχνογνωσίας και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους.
- Αύξηση των Βιοκαυσίμων στη Βενζίνη σε ποσοστό 3,3% σε σχέση με το 2019.
- Επενδύσεις Εξοικονόμησης ενέργειας στην Παραγωγή καθαρότερων καυσίμων.
- Ενίσχυση και Αναβάθμιση του Δικτύου των Πρατηρίων με Εγκατάσταση Ταχυφορτιστών.
- Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας χωρίς διακρίσεις.
- Δωρεές/Δράσεις για την κοινωνία μέσω στήριξης των κοινωνικών παντοπωλείων και συσσιτίων.
- Προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών.
- Υλοποίηση των 3 πυλώνων Ψηφιακού Μετασχηματισμού: α) ψηφιακό διυλιστήριο, β) ψηφιακές υποστηρικτικές διαδικασίες, γ) λιανικό εμπόριο.
- Ανάπτυξη Χαρτοφυλακίου στις ΑΠΕ μέσω της αγοράς φωτοβολταϊκών έργων π.χ. Κοζάνη.
- Μείωση των εκπομπών CO2 και του ανθρακικού αποτυπώματος κατά 50% έως το 2030.
- Συνεχή μείωση της ποσότητας των Αποβλήτων έως 15% μέχρι το 2030 και Ανακύκλωση απορριμμάτων (χαρτί, πλαστικού, κτλ.).
- Παραλαβή χρησιμοποιημένων μπαταριών σε πρατήρια του δικτύου ενισχύοντας την ανακύκλωση – κυκλική οικονομία.
Συμπερασματικά, ενώ οι επιχειρήσεις έχουν προχωρήσει στην έκδοση αυτόνομων Εκθέσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης, τα αποτελέσματα δεν είναι πάντοτε ποιοτικά, ενώ δεν υπάρχει και εναρμόνιση με τα πιο σημαντικά ESG Standards, τα οποία οδηγούν τις επιχειρήσεις σε βελτιωμένα ESG Ratings. Αυτό έχει άμεση συνέπεια στην εμπιστοσύνη που δείχνουν οι επενδυτές στις Ελληνικές επιχειρήσεις. Εκείνες από την πλευρά τους θα πρέπει να δώσουν μεγαλύτερη έμφαση στην εναρμόνιση με τα Standards, στην έκδοση αυτόνομης έκθεσης ESG, καθώς και εξωτερικής διασφάλισης των στοιχείων τους από εξειδικευμένους οργανισμούς. Ωστόσο, παρατηρείται μία αρκετά καλή προσπάθεια στον ενεργειακό τομέα και τον περιβαλλοντικό πυλώνα, από εταιρίες που η δραστηριοποίηση τους είναι αρκετά ρυπογόνα, όπως αναφέρθηκε παραπάνω.
Τέλος, οι επενδύσεις με κριτήρια ESG και η απόκτηση εξειδικευμένων στελεχών είναι η νέα κανονικότητα για τις επιχειρήσεις. Οι εταιρείες που είναι κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες, εφαρμόζουν τους κανόνες της εταιρικής διακυβέρνησης και εκδίδουν Εκθέσεις Βιώσιμης Ανάπτυξης θα συνεχίσουν να προτιμώνται από τους επενδυτές, λαμβάνοντας, με αυτό τον τρόπο, ευκολότερη πρόσβαση στη χρηματοδότηση από τις τράπεζες.
Βιβλιογραφία
Ελληνικά Πετρέλαια. (2020). Απολογισμός Βιώσιμης Ανάπτυξης & Εταιρικής Υπευθυνότητας. Διαθέσιμο σε: https://www.helpe.gr/userfiles/8ea1f0cb-9e62-48e4-b947-a27b00fb14bb/CSR_2020_GR.pdf
Καμινιάρης-Κοντοσταύρος Ο-Α. (2020). Χαρτογραφώντας την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης στην Ελλάδα: Στόχος 7 – Φθηνή και Καθαρή Ενέργεια, Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής. Διαθέσιμο σε: https://www.eliamep.gr/wp-content/uploads/2020/06/Policy-paper-33-%CE%8C%CE%B8%CF%89%CE%BD-%CE%9A%CE%B1%CE%BC%CE%B9%CE%BD%CE%B9%CE%AC%CF%81%CE%B7%CF%82-.pdf
Οικονόμου Β. (2021). Ενεργειακή μετάβαση στην Ελλάδα: Επιδοτώντας το πρόβλημα ή τη λύση; Energy Press. Διαθέσιμο σε: https://energypress.gr/news/energeiaki-metavasi-stinellada-epidotontas-provlima-i-ti-lysi
Παπασταματίου Π. (2021). Ενεργειακή μετάβαση: Πιο γρήγορα ή πιο αργά; Capital.gr. Διαθέσιμο σε: https://www.capital.gr/arthra/3592051/energeiaki-metabasi-pio-grigora-i-pio-arga
Ρίζος Σ. (2022). Οι προκλήσεις για την κλιματική αλλαγή, Naftemporiki. Διαθέσιμο σε: https://www.naftemporiki.gr/afieromata/story/1826196/oi-prokliseis-gia-tin-klimatiki-allagi
Σπυροπούλου Ε. (2022). Βιώσιμη Ανάπτυξη: Τι είναι και πως θα αλλάξει τον κόσμο, Future Generation. Διαθέσιμο σε: https://futuregeneration.gr/biwsimi-anaptyksi/
Τσάνη Σ. (2021). Ενεργειακή μετάβαση: Προκλήσεις και ευκαιρίες για την εγχώρια εφοδιαστική αλυσίδα και την αγορά εργασίας, Insider. Διαθέσιμο σε: https://www.insider.gr/opinion/188929/energeiaki-metabasi-prokliseis-kai-eykairies-gia-tin-eghoria-efodiastiki-alysida-kai
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης ΟΗΕ (Sustainable Development Goals – SDGs). Διαθέσιμο σε: https://ypen.gov.gr/stochoi-viosimis-anaptyxis-oie-sustainable-development-goals-sdgs/
Motor Oil. (2020). Sustainability Report. Διαθέσιμο σε: https://www.moh.gr/wp-content/uploads/2021/11/%CE%88%CE%BA%CE%B8%CE%B5%CF%83%CE%B7-%CE%92%CE%B9%CF%8E%CF%83%CE%B9%CE%BC%CE%B7%CF%82-%CE%91%CE%BD%CE%AC%CF%80%CF%84%CF%85%CE%BE%CE%B7%CF%82-2020.pdf