Από τις απαρχές της ιστορίας η λεκάνη της Μεσογείου αποτελούσε σημαντικό εμπορικό και ιστορικό κόμβο καθώς στις παρυφές της, αναπτύχθηκαν κάποιοι από τους σημαντικότερους πολιτισμούς παγκοσμίως. Μέχρι και σήμερα η περιοχή, και πιο συγκεκριμένα η Ανατολική Μεσόγειος, βρίσκεται στο επίκεντρο γεωστρατηγικών και ενεργειακών μελετών μιας και συνιστά χώρο παραγωγής και διέλευσης μεγάλου μέρους των παγκόσμιων ενεργειακών δρόμων.
Η ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων φυσικού αερίου στις αρχές της δεκαετίας που διανύουμε, στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ καθιστούν την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου ως μια αξιόπιστη εναλλακτική πηγή ενεργειακών πόρων για την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εφοδιάζεται με φυσικό αέριο από τις παραδοσιακές περιοχές ανεφοδιασμού όπως είναι η Ρωσία, η Νορβηγία και η Βόρεια Αφρική, μιας και οι δικές της πηγές δεν επαρκούν για να καλύψουν τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του πληθυσμού της καθώς, εισάγει το 53% της ενέργειας που καταναλώνει[1]. Αυτό την καθιστά εξαρτημένη ενεργειακά από περιοχές που αντιμετωπίζουν πολιτική αστάθεια ή ακόμα και τρομοκρατικές επιθέσεις.
Η Ευρώπη λοιπόν αναζητεί νέες ενεργειακές προμήθειες μέσω του Νοτίου Διαδρόμου και ειδικότερα μέσω του διαδρόμου που περιλαμβάνει την Ανατολική Μεσόγειο. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κράτος-μέλος της ΕΕ από το 2004 και είναι σε θέση να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στην ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και διαμετακόμισης της Ένωσης και να καταστεί ενεργειακό κέντρο στην περιοχή εφόσον και οι στόχοι της είναι σύμφωνοι με την ενεργειακή στρατηγική της Ένωσης[2]. Επιπλέον, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στην ενίσχυση της εταιρικής σχέσης στον τομέα της ενέργειας μεταξύ των χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου βοηθώντας έτσι στην σύσφιξη των σχέσεων μεταξύ των χωρών της περιοχής.
Σε αυτό το σημείο, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως η ανάπτυξη μεσογειακού κόμβου μεταφοράς με κέντρο την Κύπρο, αφορά εγκαταστάσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου (ΥΦΑ), στην περιοχή Βασιλικό. Δεν μιλάμε δηλαδή προς το παρόν τουλάχιστον, για την κατασκευή αγωγών και αυτό αποτελεί ένα από τα πλεονεκτήματα της περιοχής καθώς δεν θα υπάρχει εξάρτηση από αγωγούς που θα διέρχονται μία ή περισσότερες χώρες, ειδικά στην περιοχή που η ασφάλεια και η πολιτική σταθερότητα είναι εύθραυστες. Η χρήση των συγκεκριμένων κοιτασμάτων για λογαριασμό της ΕΕ θα μειώσει δραματικά την εξάρτηση της από τους προμηθευτές ενέργειας καθώς πλέον θα μιλάμε για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων που βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος, κάτι που θα μειώσει την εξάρτηση της από άλλες χώρες.
Η Ελλάδα μπορεί να αποτελέσει ενεργειακή πύλη για την μεταφορά του φυσικού αερίου από τον Νότο προς τον Βορρά, καθώς εμπλέκεται ήδη στην κατασκευή του αγωγού TAP που βρίσκεται σε εξέλιξη[3] και αφορά τον αγωγό που μεταφέρει φυσικό αέριο από τις πηγές της Κασπίας μέσω του αγωγού TANAP[4], ο οποίος θα συνδέεται με τον TAP στα ελληνοτουρκικά σύνορα και θα καταλήγει στην Νότια Ιταλία μέσω Αδριατικής, και στην κοινοπραξία «Ποσειδών» , η οποία μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνει και τον αγωγό “Eastern Mediterranean Pipeline” (EastMed). Με την κατασκευή του συγκεκριμένου αγωγού θα μεταφέρεται απευθείας από την λεκάνη της Λεβαντίνης φυσικό αέριο στο ευρωπαϊκό σύστημα διακίνησης φυσικού αερίου, μέσω της Ελλάδας σε μια διαδρομή που θα ξεκινά από την Κύπρο, θα κατευθύνεται προς την Κρήτη, από εκεί στην Πελοπόννησο και την Δυτική Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία μέσω του IGI. Την άνοιξη του 2017, υπεγράφη σχετική διακήρυξη μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου, Ιταλίας και Ισραήλ, παρουσία του Ευρωπαίου Επιτρόπου για την Κλιματική Αλλαγή και την Ενέργεια, με σκοπό την προώθηση του EastMed, τονίζοντας την σημασία του για τις εξαγωγές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη[5].
Βλέπουμε πως διανύουμε μια πολύ σημαντική εποχή όσον αφορά τον ενεργειακό τομέα, με την Ευρωπαϊκή Ένωση να στρέφεται προς την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου για να καλύψει τις ανάγκες της σε φυσικό αέριο και την Ελλάδα να καλείται να διαδραματίσει τον σημαντικό ρόλο του διαμετακομιστή.
[1] Με πληροφορίες από www.capital.gr, «Οι προκλήσεις ενεργειακής ασφάλειας στην Ανατολική Μεσόγειο», στις 4.3.2017 στο http://www.capital.gr/epikairotita/3195406/oi-prokliseis-energeiakis-asfaleias-stin-anatoliki-mesogeio (ανάκτηση 15.10.2017)
[2] Πληροφορίες για την ενεργειακή πολιτική της Ένωσης μπορεί κανείς να βρει εδώ: https://europa.eu/european-union/topics/energy_el
[4] Πληροφορίες για τον αγωγό TANAP μπορεί κανείς να βρει εδώ: http://www.tanap.com/tanap-project/why-tanap/
[5] Με πληροφορίες από την Καθημερινή, «Προωθείται ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed από Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και Ιταλία, στις 3.4.2017, στο http://www.kathimerini.gr/903558/article/epikairothta/politikh/prow8eitai-o-agwgos-fysikoy-aerioy-eastmed-apo-ellada-kypro-israhl-kai-italia (ανάκτηση 15.10.2017)