Γράφει η Βίκυ Νιάρχου
Οι κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές στην περιοχή της Υεμένης δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Μία αναδρομή στα χρόνια πριν από το 2000, μας αποδεικνύει το εύθραυστο της πολιτικής σταθερότητας στην περιοχή. Λίγο μετά τις εξελίξεις στη Σοβιετική Ένωση το 1991, παρατηρείται και το πρώτο ξέσπασμα εμφύλιων συγκρούσεων, αφού η ένωση του Βόρειου με το Νότιο τμήμα της χώρας και η εδραίωση του Ali Saleh ως ηγέτη, δημιούργησαν εσωτερικό ανταγωνισμό μεταξύ των δύο περιοχών.
Αυτή η λεπτή ισορροπία διατηρήθηκε έως το 2011, όταν μια οργάνωση Σιιτών με το όνομα Huthi, καθώς και μεγάλο μέρος των πολιτών με μαζικές διαδηλώσεις διεκδίκησαν την παραίτηση του μέχρι τότε πολιτικού και στρατιωτικού τους ηγέτη Saleh. Αιτίες ήταν τόσο η φτώχεια, όσο και η διαφθορά, η ανεργία και η επισιτιστική ανασφάλεια. Παρά την άρνηση του Saleh να παραιτηθεί, πολύπλευρες πιέσεις εντός και εκτός της χώρας τον οδήγησαν να παραχωρήσει τελικά την εξουσία στα τέλη του 2011. Έκτοτε, Πρόεδρος παραμένει ο Abd-Rabbu Mansour Hadi . Ήδη από το 2014, η Νότια Υεμένη θεωρώντας ότι παραγκωνιζόταν και υποβαθμιζόταν από την κυβέρνηση του Hadi, αντιπροσωπευόμενη από τη στρατιωτική ομάδα των Huthi, θέλησε να αποσχιστεί ξανά. Η στήριξη του Ιράν προς τους Huthi είναι ένας από τους βασικότερους λόγους για τους οποίους, οι συγκρούσεις στην περιοχή διατηρούνται και διαιωνίζονται. Απέναντι στους Huthi και το Ιράν στάθηκε η Σαουδική Αραβία, η οποία προκειμένου να αντιμετωπίσει τους αντάρτες προμηθεύεται από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, όπλα, ενώ υποθάλπει τον εξόριστο σήμερα Hadi στο έδαφός της (Riyadh), μέχρις ότου βρεθεί οριστική λύση στο ζήτημα της Υεμένης.
Η ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις της Υεμένης, της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, φέρνει στο προσκήνιο την ανταγωνιστική σχέση που υπάρχει μεταξύ τους για περιφερειακή επικράτηση στην περιοχή. Η θέση της Υεμένης στο χάρτη δίνει στον καθένα να καταλάβει τα βαθύτερα αίτια των εχθροπραξιών, καθώς και τους λόγους που τα γειτονικά κράτη εμπλέκονται, προσβλέποντας σε οφέλη. Ειδικότερα, τα στενά του Bab el mandeb και ο κόλπος του Aden ανήκουν στην Υεμένη και αποτελούν γεωστρατηγικής σημασίας εμπορικές οδούς για Ευρώπη και Ασία. Ως εκ τούτου, μια ενδεχόμενη παρεμπόδιση του εμπορίου θα ήταν επιζήμια για όλους τους παίκτες. Από την πλευρά της Σαουδικής Αραβίας υποστηρίζεται ότι, μια πιθανή επικράτηση των Huthi στο σύνολο της περιοχής, θα θέσει σε άμεσο κίνδυνο τα οικονομικά της συμφέροντα που σχετίζονται κυρίως με το εμπόριο πετρελαίου.
Ωστόσο, αυτό που ξεκίνησε ως εμφύλιος πόλεμος υποστηριζόμενος από εξωτερικές δυνάμεις, έχει πάρει διαστάσεις τεράστιας ανθρωπιστικής κρίσης με ολέθριες συνέπειες. Όλες οι ειρηνευτικές προσπάθειες έχουν πέσει στο κενό, αφού οι δύο πλευρές δε φαίνονται διατεθειμένες να παραιτηθούν από τον ένοπλο αγώνα τους. Από τα αποτελέσματα όμως των επιλογών αυτών, επηρεάζεται κυρίως εκείνο το μέρος του πληθυσμού, που δεν ανήκει σε καμία από τις αντιμαχόμενες δυνάμεις. Οι αριθμοί, είναι αποκαρδιωτικοί σε ότι έχει να κάνει με την κρισιμότητα της κατάστασης. Συγκεκριμένα, πάνω από το 80% του πληθυσμού χρήζει ανθρωπιστικής βοήθειας με περισσότερα από 5.000 παιδιά έχουν ήδη πεθάνει, ενώ τουλάχιστον 400.000 κινδυνεύουν από υποσιτισμό. Την ίδια στιγμή, 15 εκατομμύρια άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε συνθήκες υγιεινής και καθαρό νερό (WHO, report for humanitarian crisis in Yemen, DG speech), ενώ η χολέρα έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Η καταπάτηση των πιο θεμελιωδών δικαιωμάτων έχει γίνει κανόνας, χωρίς αισιόδοξη πρόβλεψη για βελτίωση της κατάστασης.
Από πλευράς Διεθνούς Κοινότητας οι δράσεις περιορίζονται μονάχα σε επίπεδο ΗΕ. Συγκεκριμένα, ο κ. Martin Griffiths, ειδικός διαμεσολαβητής του ΟΗΕ για την Υεμένη ύστερα από συναντήσεις με εκπροσώπους των δύο πλευρών, πέτυχε την προσέλευσή τους στις διαπραγματεύσεις που διεξήχθησαν στη Σουηδία το αμέσως προηγούμενο διάστημα και από τις οποίες εξήχθη τελικά Συμφωνία για τα ακόλουθα:
1. Άμεση κατάπαυση πυρός στην πόλη Hodeidah καθώς και στα λιμάνια Hodeidah, Salif και Ras Issa. Στο κείμενο καθορίζεται λεπτομερώς το διαδικαστικό και πρακτικό μέρος.
2. Απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων και κρατουμένων ανεξαιρέτως και χωρίς όρους. Μάλιστα, για την επιτυχή πραγμάτωση του ανωτέρω σκοπού ζητήθηκε η συμβολή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ενώ διασφαλίστηκε η απρόσκοπτη συμμετοχή του.
3. Σύμφωνο Κατανόησης για την πόλη Taiz, στο οποίο αποφασίζεται η δημιουργία μικτής Επιτροπής και η έναρξη συνομιλιών από το νέο έτος με μόνο σκοπό την κατάπαυση πυρός.
Το αν οι δεσμεύσεις τηρηθούν και σε ποιο βαθμό, από τις δύο πλευρές, μένει να αποδειχθεί στο προσεχές μέλλον.
Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε το γεγονός ότι τρία από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ προμηθεύουν αυτή τη στιγμή με όπλα τη Σαουδική Αραβία (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία). Αυτό, τα καθιστά εμμέσως μέρος του συνολικότερου προβλήματος, ενώ θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει έως και ειρωνεία την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας από τις ως άνω χώρες στα πλαίσια του Οργανισμού ΗΕ, τη στιγμή που υποστηρίζουν υλικοτεχνικά τις στρατιωτικές επιδρομές της Σαουδικής Αραβίας στην ευρύτερη περιοχή.
Όπως γίνεται κατανοητό λοιπόν, η κρίση στην Υεμένη, είναι ένα πολυσύνθετο ζήτημα με διεθνείς προεκτάσεις και όχι απλώς οι συνέπειες ενός αποτυχημένου κράτους (failed state). Παρά ταύτα όμως, αυτό που πρέπει να αντιληφθούν όλες οι πλευρές είναι ότι η κατάσταση έχει ξεπεράσει κάθε πιθανό όριο, “στραγγαλίζοντας” την ανοχή των κοινωνιών στην ανθρωπιστική κρίση που βιώνουν καθημερινά οι πολίτες της Υεμένης. Η πλήρης τήρηση των προσφάτως συμφωνηθέντων από τα δύο μέρη, καθώς και η άμεση κατάπαυση του πυρός στην περιοχή αποτελούν μονόδρομο.
ΠΗΓΕΣ:
https://www.foreignaffairs.com/articles/yemen/2017-10-16/yemens-humanitarian-nightmare
https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2018-02-28/building-peace-yemen-ground
● Stockholm Agreement, 13.12.2018 διαθέσιμο σε pdf: https://osesgy.unmissions.org/sites/default/files/stockholm_agreement_-.pdf