Γράφει η Δαρεία Μόκα
Είναι γεγονός ότι μετά τη διάλυση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ουκ ολίγα είναι τα κράτη, τα οποία προσπάθησαν να αναδειχθούν σε περιφερειακές δυνάμεις, τόσο στα Βαλκάνια όσο και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου. Απ’ ό,τι φαίνεται αυτόν τον τίτλο μάλλον έχει καταφέρει να κερδίσει η Τουρκία, η οποία έχει έντονη παρουσία σε πολλές περιοχές, όπως στην Κύπρο, την Αλβανία, το Ιράν, το Κατάρ, το Σουδάν, τη Λιβύη, ενώ πλέον προσπαθεί να προσαρτίσει στο άρμα επιρροής της τον Λίβανο. Όπως φαίνεται τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία δεν έχει αφήσει ανεκμετάλλευτα τα παράθυρα ευκαιρίας που της έχουν παρουσιαστεί έχοντας έτσι αυξήσει το κύρος της στη διεθνή σκηνή. Το εν λόγω κράτος παρουσιάζει επίσης έντονο ενδιαφέρον για τα ενεργειακά ζητήματα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα να αποτελεί το ζήτημα σχετικά με το ποιος θα ελέγξει τα πετρέλαια του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας, όπου ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις όπως ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία βρίσκεται και η Τουρκία αποσκοπώντας στην εκμετάλλευση τους. Επιπλέον, έχει τελευταία τεθεί το ερώτημα εάν η Τουρκία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε περιφερειακή ενεργειακή δύναμη έχοντας αρκετά ανεξαρτητοποιηθεί ενεργειακά από τη Ρωσία και έχοντας σημειώσει σημαντική πρόοδο στον τομέα αυτό. Είναι λοιπόν πασιφανές πως η Τουρκία έχει επεκτείνει τη δράση της σε πολλούς τομείς, καθώς και κράτη, όπως είναι η Λιβύη και ο Λίβανος στα οποία και θα επικεντρωθούμε.
Συγκεκριμένα, σε μια χώρα διχασμένη όπως η Λιβύη με τεταμένη εσωτερική τάξη και συγκρούσεις, η Τουρκία σπεύδει να εμπλακεί με σκοπό να αποκομίσει τα μέγιστα προσωπικά οφέλη. Αναλυτικότερα, με τον Χαλίφα Χαφτάρ να κυριαρχεί στην Ανατολική Λιβύη και να απειλεί για κινητοποίηση των στρατευμάτων του στην Τρίπολη, όπου εδράζει η αναγνωρισμένη διεθνώς κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σάρατζ, ο υπουργός εσωτερικών ήδη από τον Δεκέμβριο του 2019 δήλωσε ανοιχτά πως η κυβέρνηση προετοιμαζόταν να ζητήσει στρατιωτική υποστήριξη από την Τουρκία με τη δεύτερη να φαίνεται πρόθυμη στην αποδοχή αυτής της πρόσκλησης. Έχει γίνει προφανές ότι η Τουρκία ανέτρεψε τα δεδομένα στη Λιβύη, όπου με την παροχή έμπρακτης στήριξης προς τον πρωθυπουργό Σάρατζ αναχαιτίστηκαν οι δυνάμεις του Χαφτάρ, οι οποίες αποτελούν εμπόδιο στα τουρκικά συμφέροντα. Δεν ξεχνιέται άλλωστε το γεγονός ότι η Τουρκία έχει υπογράψει μνημόνιο με την κυβέρνηση Σάρατζ για τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών, ενώ με την αναχαίτιση του Χαφτάρ βοήθησε τον Σάρατζ να ανακαταλάβει τη μεγίστης σημασίας πόλη Σύρτη, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο προς την Ανατολική Λιβύη και τις πετρελαιοπηγές της. Ο λόγος που η Τουρκία επέδειξε τόσο ζήλο για την πόλη αυτή είναι ότι θεωρείται ως η «πύλη» για τις πετρελαιοπηγές και τους τερματικούς σταθμούς που φθάνουν ως την Βεγγάζη και ελέγχονται από τον Χαφτάρ, καθώς μάλιστα η Άγκυρα δήλωσε ότι επιθυμεί τη δημιουργία ουδέτερης ζώνης στον άξονα Σύρτη-Τζούφρα. Ωστόσο, η Αίγυπτος ξεκαθάρισε πως θα προστατέψει τη Σύρτη από τις φιλοδοξίες του Σάρατζ και της Τουρκίας. Αυτές οι επιτυχίες του Ερντογάν έναντι του Χαφτάρ του έδωσαν τη δυνατότητα για μεγαλύτερη επιρροή στη Λιβύη, ζητώντας μάλιστα και πολιτικοστρατιωτική στήριξη από Ουάσιγκτον και Βρυξέλλες, καθώς και έναν πιο δραστικό ρόλο του ΝΑΤΟ, χωρίς όμως η ίδια να χάνει τη δυνατότητα να ενεργεί ως κύριος λήπτης των αποφάσεων στην περιοχή.
Από την πλευρά της η Τουρκία όχι μόνο δε δείχνει ουδεμία πρόθεση για απόσυρση των στρατευμάτων της αλλά τουναντίον θα αυξήσει το στρατιωτικό στίγμα της, παρέχοντας σχέδια εκπαίδευσης στις δυνάμεις της GNA, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι η Τουρκία πρόκειται να αποκτήσει μόνιμη ναυτική βάση στη δυτική Λιβύη, εντός του πλαισίου της υπογραφόμενης από τους υπουργούς Άμυνας της Τουρκίας, της Λιβύης και του Κατάρ συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας, δικαιολογώντας έτσι και τη δημιουργία εγκαταστάσεων για στρατιωτική εκπαίδευση και την παροχή συμβουλών. Επιπλέον, μόνο κρυφό δεν είναι πλέον ότι παρά το εμπάργκο όπλων που έχει επιβληθεί στη Λιβύη από τον ΟΗΕ, η Άγκυρα παραβαίνοντας το, διεξάγει λαθρεμπόριο όπλων στη χώρα. Σύμφωνα με ρεπορτάζ της γερμανικής εφημερίδας Die Welt, σε αυτήν τη δράση της Τουρκίας εμπλέκεται άμεσα το πλοίο BANA που έχει στην κατοχή της λιβανέζικη ναυτιλιακή εταιρία, το οποίο έχει αλλάξει αρκετά ονόματα κατά καιρούς -εφτά για την ακρίβεια- όπως το 2017 και αργότερα το 2019 κατά τη διεξαγωγή και πάλι λαθρεμπορίου όπλων από την Τουρκία. Τις υποψίες για τις δραστηριότητες της τελευταίας επιβεβαίωσε η Le Monde, όταν το γαλλικό αεροπλανοφόρο Charles de Gaulle “συνέλαβε” το BANA συνοδευόμενο από τουρκική φρεγάτα, το οποίο τελικά αγκυροβόλησε στην Τρίπολη. Τέλος, μέσα στον Ιούνιο του 2020 Τούρκοι αξιωματούχοι συζήτησαν με τον ηγέτη της GNA και πρωθυπουργό Φαγέζ αλ Σάρατζ σχετικά με την ενδυνάμωση της συνεργασίας τους σε νέα πεδία ζητημάτων όπως των επενδύσεων και της ενέργειας –του πετρελαίου συγκεκριμένα– ενώ συν τοις άλλοις τουρκικές εταιρίες θα παίξουν βοηθητικό ρόλο στην εξόρυξη ενεργειακών πόρων, ενώ τουρκικά πλοία θα μεταφέρουν λιβυκό πετρέλαιο παγκοσμίως.
Συνοψίζοντας, το ενδιαφέρον της Τουρκίας για τη Λιβύη δικαιολογείται από το γεγονός ότι το κράτος αυτό αποτελεί παράθυρο ευκαιρίας για τις διεκδικήσεις της στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου επιδιώκει να αναδειχθεί ως περιφερειακή δύναμη. Ακόμη, η κυβέρνηση του Σάρατζ αριθμεί αρκετούς ισλαμιστές, ομοϊδεάτες του Ερντογάν και αυτό αντιπροσωπεύει μια νίκη ενάντια στον Χαφτάρ, καθώς και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία θεωρούνται υπεύθυνα, κατά την Άγκυρα, για το χάος στη Μ.Ανατολή.
Ο Λίβανος από την άλλη, μία χώρα που έχει δεχθεί απανωτά χτυπήματα εδώ και δεκαετίες, είναι ένας ακόμη εύκολος στόχος για την Τουρκία που μπορεί να του παρουσιαστεί ως «ευεργέτης». Όπως αναφέρει και ο αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Washington, Φιράς Μακσάντ: «μπορεί να υπάρξει αυξανόμενη ανάμειξη των Τούρκων στον Λίβανο και ίσως είναι μια φθηνή «αρένα» για να κάνουν οι Τούρκοι παιχνίδι. Είναι εύκολο να γίνει και δεν κοστίζει πολύ». Η χώρα αυτή που έχει πληγεί από έναν αιματηρό δεκαπεντάχρονο εμφύλιο πόλεμο και παράλληλα με την οικονομική ύφεση και την πανδημία του κορονοϊού, δέχθηκε μία φονική έκρηξη στο λιμάνι της πρωτεύουσάς της, έχει τώρα να αντιμετωπίσει νέους κινδύνους, ερχόμενη αντιμέτωπη με ένα πιθανό σοβαρότατο επεισόδιο ασφάλειας στο εσωτερικό της, ο φόβος για το οποίο πυροδοτείται από το γεγονός ότι η Τουρκία μεταφέρει τεράστιο όγκο οπλικού εξοπλισμού στον Λίβανο από τα βόρεια σύνορα με την Συρία.
Ακόμη, μετά τις εκρήξεις στην Βηρυτό την επισκέφθηκαν ο αντιπρόεδρος της Τουρκίας και ο υπουργός εξωτερικών της, Τσαβούσογλου, ανακοινώνοντας την προθυμοποίηση της Άγκυρας για ανοικοδόμηση του λιμανιού της πρωτεύουσας, ενώ μάλιστα δεν παρέλειψε ο δεύτερος να αναφέρει ότι η Τουρκία θα χορηγήσει υπηκοότητα σε όσους λένε: «Είμαι Τούρκος. Είμαι Τουρκεμένος» και επιθυμούν να γίνουν Τούρκοι πολίτες.
Κλείνοντας, γίνεται προφανές ότι η Τουρκία εκμεταλλεύεται τις αναταραχές και τα προβλήματα στις εν λόγω χώρες θεωρώντας αυτές ως εύκολους στόχους, για να επεκτείνει το αποτύπωμά της παγκοσμίως. Όπως αναφέρεται και στο Bloomberg: «από την Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχαν τέτοιο στρατιωτικό αποτύπωμα στον παγκόσμιο χάρτη», κάνοντας έτσι φανερό ότι προσπαθούν να εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία για επέκταση που μπορεί να τους δοθεί. Μάλιστα, η κυβέρνηση Ερντογάν χρησιμοποιεί τη θρησκεία και συγκεκριμένα το σουνιτικό ισλάμ σε συνδυασμό με τον τουρκικό εθνικισμό ώστε να επεκτείνει την ηγεμονία της, πρακτική που εφάρμοσε και στη Λιβύη και τον Λίβανο. Δρα ως αρωγός των χωρών αυτών χρησιμοποιώντας ΜΚΟ και κρατικές οργανώσεις παροχής βοήθειας, ώστε να σταθεροποιηθεί με αυτόν τον τρόπο στις χώρες αυτές. Οι δράσεις της Τουρκίας έχουν απασχολήσει τόσο τα ευρωπαϊκά –και κυρίως την χώρα μας και την Κύπρο, όπου εγείρει εδαφικές και ενεργειακές αξιώσεις– όσο και πολλά κράτη παγκοσμίως. Ο φόβος για μια Τουρκία ως περιφερειακή, ενεργειακά αυτόνομη, και όχι μόνο, δύναμη όλο και εντείνεται δημιουργώντας παγκόσμιες ανησυχίες.
Πηγές :
1. Bobby Ghosh, Οι φιλοδοξίες του Ερντογάν για τον ρόλο της Τουρκίας στην Λιβύη μεγαλώνουν, capital.gr, Ιούνιος 24, 2020. Διαθέσιμο σε: www.capital.gr/bloomberg-view/3463019/oi-filodoxies-tou-erntogan-gia-ton-rolo-tis-tourkias-sti-libui-megalonoun
2. Λιβύη: Οι δυνάμεις του Σάρατζ κατέλαβαν περιοχές του Χαφτάρ, CNN Greece, Μάιος 22, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/kosmos/story/220413/livyi-oi-dynameis-toy-saratz-katelavan-perioxes-toy-xaftar
3. «Καζάνι» η Λιβύη: έτοιμα τα στρατεύματα του Ερντογάν. «Μην ανακατεύεστε» απαντά η Μόσχα, CNN/κόσμος, Δεκέμβριος 26, 2019. Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/kosmos/story/202046/kazani-i-livyi-etoima-ta-strateymata-toy-erntogan-min-anakateyeste-apanta-i-mosxa
4. Μποζανίτου Τάνια, Πόλεμος μισθοφόρων στην Λιβύη – Τα γεωπολιτικά παιχνίδια, η «νίκη» Ερντογάν και η Μάχη της Σύρτης, Τα Νέα, Ιούλιος 27, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.tanea.gr/2020/07/27/world/polemos-misthoforon-sti-livyi-ta-geopolitika-paixnidia-i-niki-erntogan-kai-i-maxi-tis-syrtis/
5. Die Welt : Έτσι διεξάγει η Τουρκία το λαθρεμπόριο όπλων στην Λιβύη, Τα Νέα, Ιούλιος 6, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.tanea.gr/2020/07/06/world/die-welt-etsi-dieksagei-i-tourkia-to-lathremporio-oplon-sti-livyi/
6. Τουρκική βάση στην Λιβύη, Η Καθημερινή/κόσμος, Αύγουστος 24, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/1092498/article/epikairothta/kosmos/toyrkikh-vash-sth-livyh
7. Λίβανος: Κρίση πάνω στην κρίση, naftemporiki/κόσμος, Αύγουστος 5, 2020. Διαθέσιμο σε: https://m.naftemporiki.gr/story/1625848
8. Μετά την Λιβύη ο Λίβανος;, Al Arabiya: η Τουρκία στέλνει όπλα στον Λίβανο, SKAI, Αύγουστος 20, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.skai.gr/news/world/meta-to-livyi-o-livanos-al-arabiya-i-tourkia-stelnei-opla-sto-livano
9. Al Arabiya: Η Τουρκία στέλνει όπλα στον Λίβανο, capital.gr, Αύγουστος 20, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.capital.gr/diethni/3475550/al-arabiya-i-tourkia-stelnei-opla-sto-libano
10. Bloomberg για Τουρκία: Από την Οθωμανική αυτοκρατορία δεν είχαν τέτοιο στρατιωτικό αποτύπωμα στον παγκόσμιο χάρτη, Pronews, Αύγουστος 28, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.pronews.gr/amyna-asfaleia/toyrkia/909559_bloomberg-gia-toyrkia-apo-tin-othomaniki-aytokratoria-den-eihan-tetoio
Πηγή εικόνας: Τρύφωνας Καϊσερλίδης, Το «μακρύ χέρι» της Τουρκίας απλώνεται στο βόρειο Λίβανο – Πώς ενισχύει την επιρροή της η Άγκυρα, iefimerida, Αύγουστος 29, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.iefimerida.gr/kosmos/toyrkia-enishyei-epirroi-sto-libano-soynitiko-islam