γράφει ο Ευάγγελος Τασιόπουλος
Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας μετρά 50 περίπου χρόνια από την ίδρυσή της. Με τον τερματισμό του εμφύλιου πολέμου και την επικράτηση των κομμουνιστών, σχηματίστηκε η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, όντας ένα μονοκομματικό κράτος με αρχηγό το κομμουνιστικό κόμμα.
Ο μετασχηματισμός της ασιατικής χώρας ξεκίνησε πριν περίπου 35 χρόνια, όπου η Κίνα μετατράπηκε από μια φτωχή αγροτική κοινωνία και οικονομία σε μια βιομηχανική χώρα, η οποία κρατά τα ηνία στη βιομηχανία και τις εξαγωγές. Το βιοτικό επίπεδο του λαού της Κίνας έχει βελτιωθεί αρκετά το διάστημα αυτό, καθώς έχει αυξηθει το κατά κεφαλήν εισόδημα, μαζί με τη γενικότερη ευημερία της χώρας. Έχοντας ήδη ξεπεράσει την Ιαπωνία στο οικονομικό μέγεθος πριν από 10 χρόνια περίπου, η οικονομία της Κίνας συνεχίζει να γνωρίζει ποσοστό επιτυχιών, ακόμα και την περίοδο της πιο πρόσφατης χρηματοπιστωτικής κρίσης, όπου οι εξαγωγές της, αλλά και η γενικότερη οικονομική της ανάπτυξη επιβραδύνθηκε, αλλά δε σταμάτησε εξ ολοκλήρου όπως συνέβη και σε άλλα κράτη. Μολοταύτα, σε λιγότερο από 30 χρόνια πάνω από 680 εκατομμύρια Κινέζοι ξέφυγαν από την απόλυτη φτώχεια. Όσον αφορά τα σημερινά δεδομένα, προβλέπεται η δημιουργία ενός μοντέλου ανάπτυξης, το οποίο θα συμβάλλει στη σταθεροποίηση των ρυθμών της. Συνειδητοποιούμε λοιπόν, πως η Κίνα έχει αλλάξει πολύ στο εσωτερικό αλλά και στο εξωτερικό της κομμάτι, έχοντας κάνει τη μετάβαση από μια αγροτική κοινωνία σε μια χώρα που έχει γνωρίσει τεράστια οι κονομική ανάπτυξη.
Έχοντας συμβεί κάτι τετοιο, θα περίμενε κανείς, η Κίνα μαζί με την οικονομική και κοινωνική αυτή ανάπτυξη, αν όχι να ακολουθήσει εξολοκλήρου τα δυτικά πρότυπα, τουλάχιστον να δεχθεί και να αφομοιώσει ορισμένα στοιχεία και αρχές του δυτικού πολιτισμού, όσον αφορά τις σφαίρες της οικονομίας και της κοινωνίας. H Κίνα έχοντας γνωρίσει έναν ισορροπημένο εκσυχγρονισμό και παράληλα έχοντας υιοθετήσει την καπιταλισιτκή νοοτροπία, δεν έχει αφομοιώσει δυτικά πρότυπα και σταθερά. Αυτό που έλαβε χώρα και σε άλλα κράτη δε συνέβη στην Κίνα∙ ο λόγος για τη λεγόμενη <<διπλή μετάβαση>>, δηλαδή τη ριζική στροφή στην ανοικτή οικονομία και τη δημοκρατία. Με λίγα λόγια το παράδοξο είναι πως στον 21ο αιώνα, βλέπουμε μια Κίνα με ένα <<αυταρχικό>> μονοκομματικό σύστημα να μην αφήνει το ίδιο περιθώρια στην εγχώρια οικονομία να ανθίσει, παρόλο που ακολουθεί, εν μέρει, τα καπιταλιστικά ιδεώδη. Παράληλα με αυτές τις αλλαγές που έχουν πραγματοποιηθεί στην κινεζικη ενδοχώρα, έχει δημιουργηθεί και μια αστική τάξη. Ο λόγος για τη μεσαία τάξη που θα μπορούσε να αιτηθεί με πολλούς τρόπους, ακόμα και να απαιτήσει την εκδημοκράτιση της Κίνας. Ομάδες ανθρώπων από τη μεσαία τάξη, εχουν προβεί σε διαδηλώσεις υπέρ της εκδημοκράτισης της χωρας τους, συγκεκριμένα στο Χονκγ Κόνγκ και το Πεκίνο. Οι ακτιβιστές των συγκεκριμένων δράσεων δηλώνουν, ότι οι διαδηλώσεις και οι γενικότερες δράσεις αυτές δεν ειναι καταδικασμένες, αλλά βρίσκονται σε καταστολή. Παρόλα αυτά, η μεσαία τάξη στην Κίνα, ακόμα και με τα σημερινά δεδομένα, αποτελεί μειονότητα στην κινεζικη κοινωνία και ενδοχώρα. Οπότε, μιας και η μεσαία αυτή τάξη δεν είναι ιδιαίτερα ισχυρή, η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας συνεχίζει να ασκεί στενό έλεγχο στη διαδικασία ανάδειξης υποψηφίων, με το φόβο ότι ο ανερχόμενος υποψήφιος θα είναι εχθρικός προς το Κουμμονιστικό Κόμμα της Κίνας. Σε διεθνές επίπεδο η Κινεζική κυβέρνηση κατακρίθηκε και δέχθηκε εμπάργκο και εμπορικούς αποκλεισμούς, με αποτέλεσμα τον ακόμη
σκληρότερο έλεγχο των ειδήσεων στο εσωτερικό της Κίνας, εκτενείς συλλήψεις και εκτελέσεις, καθώς και την αποβολή ξένων δημοσιογράφων και την λεκτική επίθεση στους διαδηλωτές και τα δυτικά κράτη, κατηγορώντας τα για αθέμιτη εμπλοκή τους στα εθνικά ζητήματα της Κίνας Ταυτόχρονα σταμάτησε η αργή αλλά σταθερή φιλελευθεροποίηση της, ενώ οξύνθηκαν οι εντάσεις σε διεθνές επίπεδο μεταξύ της ΛΔΚ έναντι των δυτικών, ανανεώνοντας έτσι το εθνικιστικό πνέυμα της κινεζικής κοινωνίας σε ατομικό επίπεδο, ενώ ταυτόχρονα το καθεστώς έγινε πιο επιθετικό σε οποιαδήποτε πολιτική ή διπλωματική προσπάθεια της Δύσης να την εκδημοκρατίσει, χωρίς όμως να συγκρούεται άμεσα μαζί της. Αντίθετα η Κίνα, σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης, σε διπλωματικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, παραμένει μια χώρα με «πύλες ερμητικά κλειστές» μπροστά στις πολιτικές αλλαγές ενώ εκμεταλλεύεται άμεσα τον φιλελευθερισμό των διεθνών σχέσεων με σκοπό την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη του κράτους, το οποίο ταυτίζεται και με το καθεστώς.
σκληρότερο έλεγχο των ειδήσεων στο εσωτερικό της Κίνας, εκτενείς συλλήψεις και εκτελέσεις, καθώς και την αποβολή ξένων δημοσιογράφων και την λεκτική επίθεση στους διαδηλωτές και τα δυτικά κράτη, κατηγορώντας τα για αθέμιτη εμπλοκή τους στα εθνικά ζητήματα της Κίνας Ταυτόχρονα σταμάτησε η αργή αλλά σταθερή φιλελευθεροποίηση της, ενώ οξύνθηκαν οι εντάσεις σε διεθνές επίπεδο μεταξύ της ΛΔΚ έναντι των δυτικών, ανανεώνοντας έτσι το εθνικιστικό πνέυμα της κινεζικής κοινωνίας σε ατομικό επίπεδο, ενώ ταυτόχρονα το καθεστώς έγινε πιο επιθετικό σε οποιαδήποτε πολιτική ή διπλωματική προσπάθεια της Δύσης να την εκδημοκρατίσει, χωρίς όμως να συγκρούεται άμεσα μαζί της. Αντίθετα η Κίνα, σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης, σε διπλωματικό, πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, παραμένει μια χώρα με «πύλες ερμητικά κλειστές» μπροστά στις πολιτικές αλλαγές ενώ εκμεταλλεύεται άμεσα τον φιλελευθερισμό των διεθνών σχέσεων με σκοπό την ενδυνάμωση και την ανάπτυξη του κράτους, το οποίο ταυτίζεται και με το καθεστώς.
Συμπερασματικά, παρατητώντας λοιπόν την αυτοκρατορική ιστορία της Κίνας συνδυαστικά με το πιο σύγχρονο ιστορικό της υπόβαθρο, το κράτος και το καθεστώς που δημιουργήθηκε λόγω αυτών γίνεται σαφές το εξής: Η Κίνα δεν φαίνεται «πρόθυμη» να εκδημοκρατιστεί. Οι ιδεολογικές πτυχές της Κίνας την βρίσκουν σε άμεση αντίθεση με την Δύση και τον παγκόσμιο φιλελευθερισμό, ο οποίος είναι ο καταλύτης, σε συνδυασμό με την ύπαρξη μιας δυνατής και μεγάλης μεσσαίας τάξης, με σκοπό την δημιουργία ενός δημοκρατικού καθεστώτος. Ο εθνικιστικός της ζήλος, σε συνδυασμό με την επιτυχή εκμετάλλευση σε αποκλειστικά οικονομικό επίπεδο του διεθνούς φιλελευθερισμού και καπιταλισμού, τρέφει έναν κύκλο νομιμοποίησης του καθεστώτος της, μιας πολιτικής αριστοκρατίας που ο στυγνός πραγματισμός της σε συνδυασμό με μια σταθερή ανάπτυξη της δίνει τη δυνατότητα να πετύχει την βασική της επιδίωξη. Και αντίθετα με μια δημοκρατία, επιδιώξη της Κίνας είναι η αναγνώρισή της, με τον ανερχόμενο εθνικισμό να νομιμοποιεί το κράτος σε περίπτωση που επιβραδυνθεί η οικονομική της ανάπτυξη. Σε συνδυασμό με τα παραπάνω και σε συνδυασμό με την αδύναμη μεσαία τάξη, η Κίνα μάλλον θα συνεχίσει να είναι ένα μονοκομματικό αυταρχικό καθεστώς, παρά τις περιορισμένες φωνές που ζητούν τον εκδημοκρατισμό του κράτους.
Πηγές:
Acemoglu, R. (2012). Why Nations Fail. Στο R. Acemoglu, Why Nations Fail (σ. 326).
Cowen, T. (2017, July 12). Γιατί η Κίνα δεν θα εκδημοκρατιστεί ποτέ. Ανάκτηση από capital.gr, BloombergView: http://www.capital.gr/bloomberg-view/3225767/giati-i-kina-den-tha-ekdimokratistei-pote
Downing Street Document. (n.d.). Ανάκτηση από http://ffbeb4845c323b8ced32-3f1b7070c0761ad2dcac8b7012ff4945.r73.cf2.rackcdn.com/890520%20UKE%20Peking%20to%20FCO%20PROTESTS%20PREM19-2597%20f148.pdf
Fish, Ι. S. (2017, April 11). Why does China pretend to be a democracy? Ανάκτηση από The Washington Post: https://www.washingtonpost.com/gdpr-consent/?destination=%2fnews%2fdemocracy-post%2fwp%2f2017%2f04%2f11%2fwhy-does-china-pretend-to-be-a-democracy%2f%3f&utm_term=.96b100dfbf07
Jeffrey T. Richelson, M. L. (1999, June 1). Tiananmen Square, 1989: The Declassified History. Ανάκτηση από The National Security Archive: https://nsarchive2.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB16/
Nathan, A. J. (2001, January/February). Foreign Affairs. Ανάκτηση από The Tiananmen Papers: https://web.archive.org/web/20040706113745/http://www.foreignaffairs.org/20010101faessay4257-p0/andrew-j-nathan/the-tiananmen-papers.html
Stroberg, S. (2014, October 1). Οι διαδηλώσεις εκδημοκρατισμού του Χονγκ Κονγκ και το Πεκίνo. Ανάκτηση από thetoc, washingtonpost: http://www.thetoc.gr/opinion/article/oi-diadilwseis-ekdimokratismou-tou-xongk-kongk-kai-to-pekino
Κίνα, το οικονομικό θαύμα των τελευταίων 35 ετών. (2016, June 30). Ανάκτηση από enikonomia.gr: http://www.enikonomia.gr/international/107296,kina-to-oikonomiko-thavma-ton-teleftaion-35-eton.html
Παγουλάτος, Γ. (2008, August 17). Η Κίνα και η Δύση. Ανάκτηση από kathimerini.gr: http://www.kathimerini.gr/710526/opinion/epikairothta/arxeio-monimes-sthles/h-kina-kai-h-dysh
Σωτήρης Πετρόπουλος, Α. Χ. (2013). Η Κίνα και οι άλλοι. Στο Α. Χ. Σωτήρης Πετρόπουλος, Η Κίνα και οι άλλοι (σ. 11). Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.