Εάλω η Πόλις

Η προετοιμασία της Άλωσης είχε ξεκίνησε από τον Ιανουάριο του ιδίου έτους όταν οι Οθωμανοί μετέφεραν τα κανονιά τους έξω από τα Τείχη της Πόλης. Τον Μάρτιο ο Οθωμανικός Στράτος μεταφέρθηκε με 150.000 στρατιώτες άρτια οργανωμένους και φανατισμένους από τους δερβίσηδες που είχαν ανυψώσει το ηθικό και την επιθυμία τους για την κατάκτηση και τη λεηλατήσει της Πόλης. Ο πολεμικός στόλος αποτελούμενος από 400 πλοία έφθασε στο Βόσπορο στις 12 Απριλίου.

Εμμέσως πλην σαφώς η επιχείρηση της Άλωσης είχε ξεκινήσει τον Απρίλιο. Η αναμέτρηση χαρακτηρίζεται από πολλούς ιστορικούς και μάρτυρες σφοδρή και αιματηρή. Ο Βυζαντινός στρατός αποτελείτο από 5.000 και 2.000 ξένους στρατιώτες κυρίως Βένετους καθώς οι Γενουάτες παρόλο που ήταν 700, στα Τείχη του Γαλατά παρέμειναν ουδέτεροι και απόντες στην άμυνα της Πόλης. Η Άλωση μπορεί να χωριστεί σε 3 περιόδους επιθέσεων με την τελευταία να σηματοδοτεί και την κατάκτηση της.

Στην πρώτη επίθεση οι Οθωμανοί πολιορκητές προσπάθησαν να ανοίξουν τρύπες στα Τείχη με τα κανονιά που είχαν παρατάξει εκτός της Πόλης. Προς απάντηση της επίθεσης οι Βυζαντινοί πολιορκουμενοι προέβαλαν σθεναρή αντίσταση και άμυνα με πολύ θετικό αποτέλεσμα στην έκβαση αυτού του αγώνα . Μαρτυρίες από τα ιστορικά κείμενα και τις λαϊκές διηγήσεις φημολογούντο πως οι Οθωμανοί βλέποντας την σθεναρή άμυνα των Βυζαντινών σκέφτηκαν να οπισθοχωρήσουν.

Στο Κερατένιο Κόλπο παρατηρήθηκε η ιδιά αντίσταση από τους Βυζαντινούς έναντι των πολιορκητών . Είναι γεγονός πως οι Τούρκοι προσπάθησαν να σπάσουν την αλυσίδα του Κερατίου κόλπου, αλλά δεν τα κατάφεραν. Χρειάστηκε η κατασκευή ενός διόλου από τον Βόσπορο στον Κεράτιο  για να καταφέρει ο Οθωμανικός Στόλος να περάσει 70 πλοία.

Όταν την 21η Μάιου, σχεδόν ένα μηνά πολεμικών και κατακτητικών επιχειρήσεων ο Μωάμεθ ζήτησε από τον Κωνσταντίνο να παραδώσει την Πόλη με την υπόσχεση ότι όσοι κάτοικοι ήθελαν μπορούσαν να φύγουν ελευθέρα , ο Κωνσταντίνος αντιπροτείνε την αύξηση του φόρου υποτέλειας με αντάλλαγμα την κατοχή της Πόλης στο Βυζαντινό κλοιό. Αυτή ήταν η μονή προσπάθεια διπλωματικής επίλυσης και ειρηνικής έκβασης της επιχείρησης της Άλωσης και από τις δυο πλευρές. Μολαταύτα, η επιθυμία του Μωάμεθ να καταλάβει τη Βυζαντινή πρωτεύουσα ήταν ακμάια και δεν άφησε περιθώριο στους Βυζαντινούς πάρα μόνο την αντίσταση για να διατηρήσουν τα κεκτημένα αιώνων.

Εν τελεί η καταληκτική και μοιραία μέρα για την Πόλη ήταν η 27η Μάιου οπού έγιναν τρεις έφοδοι των Οθωμανών με κύριο στόχο την πύλη του Αγίου Ρωμανού, τη «Χρυσή Πύλη» της Κωνσταντινούπολης, καθώς σε εκείνο το μέρος τα Τείχη ήταν σε κακή κατάσταση σχεδόν υπό κατάρρευση. Στην τρίτη τουρκική έφοδο, ο Ιουστινιανός τραυματίστηκε και αποσύρθηκε από τη μάχη. Η αποχώρησή του έφερε σύγχυση στους αμυνόμενους οι οποίοι σε μια στιγμή φρενίτιδας και απόγνωσης φωνάζαν «η Πόλις Εάλω» το οποίο αντηχούσε σε όλη την περιοχή μειώνοντας στο ελάχιστο το ηθικό των αμυνομένων Βυζαντινών και ως εκ τούτου οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’, ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, έπεσε στα τείχη σαν απλός στρατιώτης ζητώντας από κάποιον Χριστιανό να του πάρει το κεφάλι « Ουκ έστι τις των χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ΄ εμού;» ώστε να μην πέσει νεκρός από μαχαίρι του πολιορκητή. Μετά από ένα διήμερο σφοδρή επίθεσης, αιματοχυσίας, ηθικής και σωματικής εξάντλησης και σθεναρής άμυνας μέχρις εσχάτων η «Πόλις Εάλω» το πρωί της 29ης Μάιου 1453 οπότε τελέστηκε και η τελευταία Θεία Λειτουργία στην Αγιά Σοφιά.

Ξεχωριστές και σημαντικές προσωπικότητες κατά την διάρκεια και στην προπαρασκευή της Άλωσης υπήρξαν ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και ο νεαρός Σουλτάνος Μωάμεθ Β’ ο οποίος ήταν διάδοχος του Μουράτ. Αντιλαμβανόμενος τη διακαή επιθυμία του Μωάμεθ να καταλάβει τη Πόλη ο Κωνσταντίνος έσπευσε στη Δύση για την παροχή βοήθεια η οποία δεν ήρθε ποτέ. Ως εκ τούτου, προκειμένου να προφυλάξει τη Πόλη, έχτισε γρηγορά και βιάστηκα τα Τείχη γεγονός που αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα για τη Πτώση της Πόλης αφού δεν ήταν άρτια οχυρωμένη καθώς επίσης είχε αρχίσει να χάνει την αίγλη και την ισχύ της πολύ νωρίτερα. Στη τελευταία πνοή της Βυζαντινής Κωνσταντινούπολης ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’, ο τελευταίος των Παλαιολόγων, προτίμησε να πέσει ηρωικά σαν απλός στρατιώτης πάρα να διαφύγει όπως ο Ιουστινιάνης που διέφυγε ανοίγοντας τον δρόμο της φυγής και στους Γενουάτες. Σήμερα διατηρείται ο χαρακτηρισμός του ως ο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς» που αναμένει την επιστροφή της «Πόλης» στου προκατόχους της.

Παράλληλα, όνειρο του νεαρού σουλτάνου ήταν η δημιουργία μιας αυτοκρατορίας παρόμοιας με εκείνη των Ρωμαίων. Άλλωστε το Οθωμανικό κράτος χρειαζόταν μια πρωτεύουσα αντάξια της έκτασης και της δύναμής της. Επίσης, κατά τον Σουλτάνο στην πόλη αυτή είχαν βρει καταφύγιο πολλοί διεκδικητές του οθωμανικού θρόνου. Έτσι, έθεσε στόχο του την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Επιπροσθέτως, αφού έκλεισε συνθήκη με την Ουγγαρία και τη Βενετιά, έχτισε οχυρό στο Ρούμελι Χίσσαρ και το Βόσπορο και έφερε στόλο και κανονιά έξω από τα Τείχη της Πόλης. Με τους στρατιωτικούς του χειρισμούς και το πείσμα που ενέπνευσε στο στράτευμα και το στόλο του κατέκτησε την Πόλη και έχρισε εαυτόν ως Πορθητή μετατρέποντας την Αγιά Σοφία ως Τζαμί. Προσπάθησε να ξαναδώσει στην Κωνσταντινούπολη την οποία μετονόμασε σε Ιστανμπούλ, από το ελληνικό “Εις την Πόλιν”, την χαμένη της αίγλη κατασκευάζοντας παλάτια, τζαμιά, αγορές και εποικίζοντάς της με πληθυσμό από τις άλλες πόλεις που καταλάμβανε και αναδιοργάνωσε την διοίκηση τοποθετώντας δικούς του ανθρώπους και δικά του στελέχη.

Πολλά έχουν γραφτεί για τις αιτίες που οδήγησαν στην άλωση της Κωνσταντινούπολης .Η Κερκόπορτα, η βοήθεια που δεν ήρθε από τη Δύση, η πολιτική και στρατιωτική παρακμή, ο ρόλος της εκκλησίας και των αρχόντων που κοίταζαν το θησαυροφυλάκιό τους και όχι την Πόλη αποτελούν τα κυριότερα σημεία που οδήγησαν στην Άλωση. Είναι εκείνα τα σημεια-κλειδια που άνοιξαν τις «Πύλες» της Πόλης και έδωσαν το στρατηγικό πλεονέκτημα στους Οθωμανούς . Είναι εκείνα τα σημεία που έδωσαν και δίνουν την ευχέρεια και την ιστορική βάση στους Τούρκους να υπερηφανεύονται ,σε πείσμα των ιστορικών μαρτυρίων, ότι απελευθέρωσαν και δεν κατέλαβαν την Πόλη από τους Βυζαντινούς Χριστιανούς. Είναι, τέλος, εκείνα τα σημεία που έδωσαν τη χαριστική βολή στο λίκνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, στη Κωνσταντινούπολη την «Πόλη» που λεηλατήθηκε και προσεβλήθη, την «Πόλη» που αποτελεί σημείο αναφοράς της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού και αναπόσπαστο κομμάτι κάθε Έλληνα Ορθοδόξου , την «Πόλη» που αναζητά σιωπηρά τη δικαίωση της μέσα από τη μνήμη και όχι λήθη…