Γράφει η Θωμαΐς Σαρακινιώτη
Αδιαμφισβήτητα, η υγειονομική κρίση που έφερε η πανδημία του COVID-19 είχε ως άμεσο επακόλουθο και μια τεράστια κοινωνική και ανθρωπιστική κρίση στην υφήλιο, με την προστασία των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων να τίθεται υπό σοβαρή αμφισβήτηση. Η ναυτιλία, ως ένας σημαντικός τομέας στο διεθνές προσκήνιο, αντιμετώπισε εμφανείς δυσκολίες στην διαχείριση και την υποστήριξη του ανθρωπίνου δυναμικού του.
Οι δυσκολίες αυτές έγκειτο κυρίως στην αντικατάσταση των πληρωμάτων, καθώς και την περίοδο παραμονής τους εν πλω. Πιο συγκεκριμένα, οι ναυτικοί παρέμεναν για μεγάλο χρονικό διάστημα εντός των πλοίων, συχνά πέραν των συμφωνημένων ορίων της σύμβασης απασχόλησης τους. Σε περίπτωση ανάγκης και έχοντας έλλειψη ιατρικά κατηρτισμένου προσωπικού εντός του πλοίου, δεν ήταν εφικτό να έχουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη και φροντίδα στην ξηρά, ούτε ήταν εύκολο και εφικτό να εισέλθει στο πλοίο ιατρικό προσωπικό. Επιπρόσθετα, στερούνταν δικαίωμα άδειας και επαναπατρισμού. Εμφανώς, λοιπόν, θίγονταν καίρια εργασιακά δικαιώματα των ναυτικών καθώς και βασικές αρχές για την υγεία και την ασφάλεια τους. Η έλλειψη των προαναφερθέντων σε συνάρτηση με την ψυχική και σωματική κατάπτωση των εργαζομένων προκαλούσε δυσμενείς συνθήκες στην συμβίωση εντός των πλοίων και στην αποδοτικότητα του πληρώματος. Από την άλλη πλευρά του νομίσματος, όσοι εκατοντάδες χιλιάδες ανέμεναν στην στεριά, βρίσκονταν σε διαρκή ετοιμότητα, με μεγάλη οικονομική και ψυχολογική ανασφάλεια, αναμένοντας να κερδίσουν τα προς το ζην.
Παρατηρήθηκε σύμφωνα με τα παραπάνω δεδομένα, λοιπόν, πως πλήθος χωρών ακολούθησαν παράνομες διαδικασίες για την διαχείριση των ναυτικών. Σύμφωνα με την Διεθνή Σύμβαση για την Ναυτική Εργασία και το αρ.1 καλύπτονται θέματα ζωτικής σημασίας όπως οι ελάχιστες απαιτήσεις ναυτικής εργασίας επί των πλοίων (τίτλος Ι της MLC), οι συνθήκες απασχόλησης (τίτλος ΙΙ της MLC), οι χώροι ενδιαίτησης, εγκαταστάσεις ψυχαγωγίας, σίτιση και τροφοδοσία (τίτλος ΙΙΙ της MLC), η προστασία της υγείας, η υγειονομική περίθαλψη, η πρόνοια και η κοινωνική ασφάλιση και προστασία (τίτλος IV), προκειμένου να διασφαλίζονται αξιοπρεπείς όροι διαβίωσης και εργασίας επί των πλοίων, καθώς και διαδικασίες για την εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων. Από την αρχή της πανδημίας, τα μέλη της φάνηκαν να μην συμμορφώνονται και να μην ακολουθούν τις σαφείς οδηγίες, δηλώνοντας ως επιχείρημα την ανωτέρα βίας λόγω των συνθηκών του Covid-19 σε παγκόσμιο επίπεδο.
Άμεσα, η Επιτροπή Ειδικών της Διεθνούς Ένωσης Εργασίας και τα Ηνωμένα Έθνη ανέλαβαν το ζήτημα και έστειλαν ξεκάθαρα μηνύματα στις κυβερνήσεις που αρνήθηκαν να στηρίξουν και να διασφαλίσουν τα βασικά δικαιώματα των ναυτικών. Αφενός, η Επιτροπή αρνήθηκε να δεχτεί το επιχείρημα ανωτέρας βίας για τη μη συμμόρφωση με τις προβλέψεις της MLC. Η συγκεκριμένη διεθνής δέσμευση, όντας μια νομικά κατοχυρωμένη κατευθυντήρια σύμβαση για την ναυτιλιακή βιομηχανία, δεν αφήνει περιθώριο ελαστικότητας και επιλεκτικής τήρησης από τα κράτη. Πρόκειται για σαφείς οδηγίες που πρέπει να υιοθετούνται και να ακολουθούνται πλήρως από τα Μέλη της. Η επίκληση της ανωτέρας βίας, επομένως, κρίνεται αβάσιμη και προτείνεται να αναζητηθούν εκ νέου λύσεις και μέθοδοι ώστε να διαχειριστούν τα κράτη τα νέα δεδομένα της πανδημίας, χωρίς να αποκλίνουν από τα διεθνή πρότυπα εργασίας και την προστασία των δικαιωμάτων των ναυτικών. Υψίστης σημασίας τίθεται, δηλαδή, η αναγνώριση των δικαιωμάτων των ναυτικών ως “key workers”, θέτοντας τον επαναπατρισμό τους και την παροχή ιατρικής περίθαλψης εφικτά.
Η στάση αυτή στηρίχθηκε έμπρακτα από την διεθνή κοινότητα, καθώς αντικατόπτριζε πλήρως τη ορθή και νομική οδό που θα έπρεπε να ακολουθήσουν τα κράτη-μέλη κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι γραμματείες των ITF και ICS δήλωσαν«Η απόφαση καθιστά ξεκάθαρο ότι είναι νομικά και ηθικά λάθος για τις χώρες να συνεχίσουν να αναμένουν από τους ναυτικούς να εργάζονται επ’ αόριστον, προμηθεύοντας τον κόσμο με τρόφιμα, φάρμακα και άλλα βασικά αγαθά και την ίδια στερώντας τους τα θεμελιώδη δικαιώματά τους ως ναυτικοί, ως εργαζόμενοι και ως άνθρωποι. Αυτή η απόφαση-ορόσημο είναι μια σαφής δικαίωση για τα όσα ζητούν ναυτεργατικά σωματεία και εφοπλιστικές ενώσεις τους τελευταίους εννέα μήνες».
Παράλληλα, η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ενέκρινε ένα ψήφισμα με τίτλο «Διεθνής συνεργασία για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ναυτικοί ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID ‑ 19 για τη στήριξη των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού», καλώντας τα κράτη μέλη να ορίσουν τα δύο εκατομμύρια ναυτικούς του κόσμου και άλλο ναυτικό προσωπικό ως βασικούς εργαζόμενους στο πλαίσιο της πανδημίας COVID ‑ 19 και να λάβουν άμεσα μέτρα για να διευκολύνουν τις αλλαγές του ναυτικού πληρώματος, συμπεριλαμβανομένης της επιτάχυνσης των ταξιδιών και προσπάθειες επαναπατρισμού και εξασφάλιση πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη. Ενθάρρυνε επίσης τις κυβερνήσεις και τα ενδιαφερόμενα μέρη να εφαρμόσουν πρωτόκολλα για να διασφαλίσουν ασφαλείς αλλαγές στο πλήρωμα των πλοίων και να ταξιδέψουν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, όπως έχει εγκριθεί από την Επιτροπή Ασφάλειας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού. Αυτό θα έδινε την δυνατότητα στους προσαραγμένους ναυτικούς να γυρίσουν στις χώρες καταγωγής τους και να επιτρέψουν στους αντικαταστάτες τους να ενταχθούν στα πλοία τους.
Ως φυσική απόρροια όλων των παραπάνω, υπογραμμίζεται η άμεση ανάγκη για την εφαρμογή Διεθνών Συμβάσεων και πρωτοκόλλων, σεβόμενοι τις διεθνείς νομοθεσίες και αρχές αναφορικά με τα εργασιακά δικαιώματα των ναυτικών και το σεβασμό της ανθρώπινης υπόστασης και των αναγκών τους. Σαφώς, η πλειονότητα των κρατών αντιμετωπίζει έως και σήμερα καίρια οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά προβλήματα και δυσκολίες, μα αυτό επουδενί δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δικαιολογία για τις παράνομες πρακτικές τους. Το εκάστοτε κράτος-μέλος οφείλει να διασφαλίζει και να ακολουθεί τις υποχρεώσεις που έχει, γεγονός που επιτυγχάνεται από τον έλεγχο των αρμόδιων οργάνων και των επιθεωρήσεων σε κάθε λιμάνι που είναι επιτρεπτό και απαραίτητο.
Βιβλιογραφία
- Απόφαση International Labour Organization διαθέσιμη εδώ
- General Assembly Adopts Three Resolutions, One Designating World’s Seafarers, Other Maritime Personnel as Key Workers in Context of COVID-19 Pandemic, DECEMBER, 1 2020. Διαθέσιμο σε https://www.un.org/press/en/2020/ga12291.doc.htm
- ΙΜΟ Supporting seafarers on the frontline of COVID-19, Διαθέσιμο σε https://www.imo.org/en/MediaCentre/HotTopics/Pages/Support-for-seafarers-during-COVID-19.aspx
- ISWAN , The Seafarers’ Health Information Programme , Διαθέσιμο σε https://www.seafarerswelfare.org/seafarer-health-information-programme/good-mental-health