Γράφει η Μαρία Τσαρούχα
Η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ όλων των χωρών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου καθώς επιδιώκει την δημιουργία στενότερων δεσμών. Οι δεσμοί αυτοί θα επιτρέψουν στις χώρες να αξιοποιήσουν το μεγάλο ενεργειακό δυναμικό της περιοχής προς όφελος των πολιτών τους. Άλλωστε, οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις στον ενεργειακό τομέα, όπως η ανάγκη διαφοροποίησης των ενεργειακών πόρων και των διαδρομών, η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και η ανάγκη εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης νέων ενεργειακών υποδομών [1].
Η προώθηση του πολυμερούς διαλόγου και των σχέσεων μεταξύ των χωρών της περιοχής με την έναρξη ενός διαρθρωμένου και συστηματικού πολιτικού διαλόγου, θα οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης περιφερειακής αγοράς, η οποία θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και σταθερότητας της περιοχής.
Σε ό,τι αφορά τις ενδεχόμενες αλλαγές στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις, ανοίγεται ένα παράθυρο ευκαιρίας. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει όντως εργαστεί για τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις και γνωρίζει σε βάθος τα ζητήματα της Ανατολικής Μεσογείου. Καίριας σημασίας θα είναι επίσης και ο ρόλος του νέου προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας Μπομπ Μενέντεζ, ο οποίος πρωτοστάτησε σχετικά με την επιβολή των κυρώσεων CAATSA (Νόμος για την Αντιμετώπιση των Αντιπάλων της Αμερικής Μέσω Κυρώσεων) στην Άγκυρα [2].
Στον «νόμο για την ασφάλεια και την ενεργειακή εταιρική σχέση της Ανατολικής Μεσογείου» , περιγράφονται επενδύσεις οι οποίες ενισχύουν περαιτέρω τις κρίσιμες σχέσεις ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, τόσο με την Ελλάδα όσο και με την Κύπρο [3]. Αποκτούνται έτσι, ισχυρές και διευρυνόμενες σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ-Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου, ενισχύοντας τους δεσμούς φιλίας μέσω κοινών προσπαθειών για την προώθηση της ειρήνης, της ευημερίας και της ασφάλειας [4].
Ένα ακόμη σημαντικό βήμα από τις ΗΠΑ, είναι το αίτημα ένταξης στο Φόρουμ της Ανατολικής Μεσογείου για το φυσικό αέριο (EMGF), με αφορμή την κύρωση από τη Βουλή του νομοσχεδίου που περιλαμβάνει το καταστατικό του Οργανισμού. Κύριος σκοπός του EMGF είναι να λειτουργήσει ως γέφυρα που θα φέρει κοντά τους παραγωγούς φυσικού αερίου, με τους καταναλωτές και τις χώρες διαμετακόμισης. Τελικός του στόχος είναι η ανάπτυξη μιας βιώσιμης περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο [5].
Η Κύπρος έχει αναλάβει ηγετικό ρόλο στην περιοχή και θα καταστεί παίκτης-κλειδί στην Ανατολική Μεσόγειο, μεταμορφώνοντας την περιοχή σε πηγή ενέργειας, διότι κατέχει ιδανική θέση σε μια κρίσιμη στιγμή της σύγχρονης ιστορίας.
Η άτυπη διάσκεψη 5+1 μεταξύ Ελλάδας, Βρετανίας, Τουρκίας, ως εγγυήτριες δυνάμεις, Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκοκυπριακής κοινότητας και της ΕΕ σε ρόλο παρατηρητή, δίνουν ένα ισχυρό πλεονέκτημα στη χώρας μας έναντι της Τουρκικής προκλητικότητας. Όπως επίσης οι χώρες Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ αποτελούν εγγυήτριες δυνάμεις ασφάλειας στην περιοχή, λόγω της τριμερούς συνεργασίας τους [6]. Με αποτέλεσμα την συμμετοχή των ΗΠΑ στο τριμερές σχήμα, λόγω και της σημαντικότητας των συμφερόντων της Ουάσιγκτον στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου [7].
Μια από τις βασικότερες επιδιώξεις της Τουρκίας, είναι ο διαμοιρασμός του φυσικού αερίου πέριξ της Κύπρου, διεκδικώντας μέρος της Κυπριακής ΑΟΖ, τόσο για την ίδια, όσο και για τους Τουρκοκυπρίους. Επιπλέον, η επιδίωξη της Άγκυρας για διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία δεν έχει βρει μέχρι στιγμής ευήκοα ώτα στη διεθνή κοινότητα, καθώς ξεκάθαρα αρνητικά στο ενδεχόμενο έχουν τοποθετηθεί τόσο ο Σαρλ Μισέλ όσο και ο Ζοζέπ Μπορέλ[8].
Στη γεωπολιτική προτεραιότητα των ΗΠΑ ανήκει και το στρατηγικό διακύβευμα της Ανατολικής Μεσογείου, όπου η διαχείρισή του δεν θα αφεθεί στα χέρια ενός παράγοντα αβεβαιότητας όπως η Τουρκία[9].
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ στην Τουρκία για τους S-400 είναι ένα πρώτο και σαφές μήνυμα, ικανό να ανακόψει τον επιθετικό τρόπο με τον οποίο προσπαθεί να κατοχυρώσει έναν αναβαθμισμένο περιφερειακό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, εις βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και της Κύπρου [9]. Οι κυρώσεις CAATSA, στοχεύουν την Τουρκική Αμυντική Βιομηχανία (SSB) αλλά και τέσσερα ανώτερα στελέχη, στα οποία συμπεριλαμβάνεται ο πρόεδρος της SSB Ισμαήλ Ντεμίρ.
Η Τουρκία υποστήριξε την επίσημη διαίρεση της Κύπρου σε δύο κράτη, προσθέτοντας λάδι στην φωτιά και διαιωνίζοντας μια μακρά και άλυτη αντιπαράθεση για τα δικαιώματα θαλάσσιων περιοχών και υδρογονανθράκων. Η Άγκυρα έχει προσελκύσει ήδη διεθνείς εταιρείες πετρελαίου όπως η ExxonMobil και η Total, καθώς και γείτονες της Ανατολικής Μεσογείου όπως το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μεταφέρει σε μεγάλο βαθμό τον παραδοσιακό περιφερειακό ρόλο τους ως διαιτητή, διαμεσολαβητή. Στην περιοχή αυτή ο Μπάιντεν ίσως πρέπει να αποφασίσει εάν θα πρέπει να προσπαθήσει να επιτύχει μια ολοκληρωμένη διευθέτηση του Κυπριακού ή εάν πρέπει να αντιμετωπίσει το ζήτημα των υδρογονανθράκων ξεχωριστά και άμεσα [10].
Στο Αιγαίο, η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν ακόμη πιο αμφισβητούμενες εδαφικές αξιώσεις, ο Μπάιντεν θα επιδιώξει την αποκλιμάκωση και θα δώσει πολύ μεγαλύτερο βάρος από τον Τραμπ σε συμμαχίες και θεσμούς. Επίσης, οι ΗΠΑ αναμένουν από την Ευρώπη να αναλάβει μεγαλύτερο ρόλο, ιδίως στην Ανατολική Μεσόγειο όπου η διαφωνία είναι τελικά, μεταξύ Τουρκίας και δύο κρατών μελών της ΕΕ [10].Εκτός απροόπτου, η απομάκρυνση της Τουρκίας από τη Δύση και οι επικίνδυνες αναζητήσεις με νέο-οθωμανικό πέπλο θα συνεχιστούν. Η πρόκληση για την κυβέρνηση Μπάιντεν θα είναι μεγάλη.
Ενίσχυση της περιφερειακής αγοράς αερίου
Αρχικά, η υποστήριξη της δημιουργίας μιας περιφερειακής αγοράς αερίου προς όφελος των χωρών-μελών μέσω της ασφάλειας της προσφοράς και της ζήτησης, της ανάπτυξης πόρων και του κόστους των υποδομών, της ανταγωνιστικής τιμολόγησης και των βελτιωμένων εμπορικών σχέσεων [1].
Έπειτα, η υποστήριξη των χωρών παραγωγής και των χωρών με αποθέματα φυσικού αερίου στην περιοχή, ώστε να αποτιμώνται τα υπάρχοντα και μελλοντικά τους αποθέματα, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ τους καθώς και με τις χώρες διέλευσης και κατανάλωσης στην περιοχή, αναπτύσσοντας περισσότερες επιλογές υποδομής ώστε να καταστούν ικανές να υποστηρίξουν τις υπάρχουσες και μελλοντικές ανακαλύψεις. Σημαντική είναι η παροχή αρωγής στις καταναλώτριες χώρες ώστε να καλύψουν τις ανάγκες τους και μαζί με τις χώρες διέλευσης, να διαμορφώνουν τις πολιτικές στην περιοχή.
Όπως επίσης ιδιαίτερα σημαντική είναι και η εξασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας της έρευνας, της παραγωγής, της μεταφοράς και της κατασκευής των υποδομών αλλά και η προώθηση της ενσωμάτωσης των ανακαλύψεων σε άλλους ενεργειακούς πόρους, ιδίως σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ακόμη και στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.
Συμπεράσματα
Συνοψίζοντας, από τα μέχρι τώρα βήματα φαίνεται πως η κυβέρνηση Μπάιντεν προβαίνει σε πράξεις. Στην Ουάσιγκτον επέστρεψε η διπλωματία, στο επίκεντρο της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ βρίσκεται η δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, το κράτος δικαίου, αποκαθιστώντας τις συμμαχίες και υποστηρίζοντας τους διεθνείς θεσμούς [11].
Η Ανατολική Μεσόγειος απέχει πολύ από την ηρεμία. Η αλλαγή πολιτικής στις Ηνωμένες Πολιτείες όμως, θα ανοίξει τις πόρτες για συνεργασία και σε άλλους τομείς, όπως στα πλαίσια της καθαρής ενέργειας, αλλά και της προστασίας του κλίματος. Τέλος, μέσω της συνεργασίας με τις ΗΠΑ επιτυγχάνεται η πρόοδος σε κοινούς στρατηγικούς στόχους, ενισχύοντας την ασφάλεια στην περιοχή, προωθώντας και την ανάδειξη του περιφερειακού και ηγετικού ρόλου της χώρας εν συνόλω [12].
Πηγές
- Ημερησία. (2021). «Φυσικό αέριο: Γιατί οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για Ελλάδα και αν. Μεσόγειο». Διαθέσιμο στο: Φυσικό αέριο: Γιατί οι ΗΠΑ ενδιαφέρονται για Ελλάδα και αν. Μεσόγειο [Πρόσβαση στις 12 Φεβρουαρίου 2021].
- Σκαϊ. (2021). «Στελέχη ομογένειας-ΣΚΑΪ: Πώς η προεδρία Μπάιντεν αλλάζει το τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο». Διαθέσιμο στο: Στελέχη ομογένειας-ΣΚΑΪ: Πώς η προεδρία Μπάιντεν αλλάζει το τοπίο στην Ανατολική Μεσόγειο [Πρόσβαση στις 12 Φεβρουαρίου 2021].
- 24 ώρες. (2019). «Νόμος για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο». Διαθέσιμο στο: Νόμος για την εταιρική σχέση ασφάλειας και ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο [Πρόσβαση στις 08 Φεβρουαρίου 2021].
- Η Καθημερινή. (2020). «Οι θέσεις του Μπάιντεν για την Αν. Μεσόγειο». Διαθέσιμο στο: Οι θέσεις του Μπάιντεν για την Αν. Μεσόγειο[Πρόσβαση στις 08 Φεβρουαρίου 2021].
- Ναυτικά Χρόνια. (2020). «Ανατολική Μεσόγειος: Η ενέργεια, σημείο συμμαχιών και αντιπαραθέσεων». Διαθέσιμο στο:Ανατολική Μεσόγειος: Η ενέργεια, σημείο συμμαχιών και αντιπαραθέσεων». [Πρόσβαση στις 11 Φεβρουαρίου 2021].
- iefimerida. (2020). «Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ: Τριμερές «ανάχωμα» στα σχέδια Ερντογάν». Διαθέσιμο στο: Ελλάδα–Κύπρος–Ισραήλ: Τριμερές «ανάχωμα» στα σχέδια Ερντογάν[Πρόσβαση στις 13 Φεβρουαρίου 2021].
- NEWPOST. (2021). «Μπλίνκεν: Σημαντική για τα αμερικανικά συμφέροντα στην Αν. Μεσόγειο η σχέση ασφαλείας ΗΠΑ-Ελλάδας». Διαθέσιμο στο: Μπλίνκεν: Σημαντική για τα αμερικανικά συμφέροντα στην Αν. Μεσόγειο η σχέση ασφαλείας ΗΠΑ-Ελλάδας [Πρόσβαση στις 09 Φεβρουαρίου 2021].
- Πρώτο Θέμα. (2021). «Κυπριακό: Άτυπη πενταμερής με την Τουρκία να παίζει το χαρτί των δύο κρατών, με όλους απέναντι της». Διαθέσιμο στο: Κυπριακό: Άτυπη πενταμερής με την Τουρκία να παίζει το χαρτί των δύο κρατών, με όλους απέναντι της [Πρόσβαση στις 12 Φεβρουαρίου 2021].
- Η Εφημερίδα των Συντακτών. (2020). «Η «επήρεια» Μπάιντεν στην κρίση με την Τουρκία». Διαθέσιμο στο: Η «επήρεια» Μπάιντεν στην κρίση με την Τουρκία [Πρόσβαση στις 10 Φεβρουαρίου 2021].
- Το Κουτί της Πανδώρας. (2020). «Ο ρόλος του Τζο Μπάιντεν και των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο». Διαθέσιμο στο: Ο ρόλος του Τζο Μπάιντεν και των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο [Πρόσβαση στις 11 Φεβρουαρίου 2021].
- Rev. (2021). «Joe Biden & Kamala Harris Speak at State Department». Διαθέσιμοστο: Joe Biden & Kamala Harris Speak at State Department [Πρόσβασηστις 10 Φεβρουαρίου 2021].
- CNN. (2021). «Πάιατ: Ο Μπάιντεν αναγνωρίζει τη στρατηγική αξία της σχέσης με την Ελλάδα». Διαθέσιμο στο: Πάιατ: Ο Μπάιντεν αναγνωρίζει τη στρατηγική αξία της σχέσης με την Ελλάδα [Πρόσβαση στις 10 Φεβρουαρίου 2021].