Γράφει η Κωνσταντίνα Σανιδά
Ως περιβάλλον ορίζεται ένα ενιαίο σύστημα χλωρίδας, πανίδας και φυσικών στοιχείων που βρίσκονται σε συνεχή αλληλεπίδραση τόσο μεταξύ τους όσο και με τον άνθρωπο. Εν γένει, ο όρος περιβάλλον αναφέρεται σε οτιδήποτε περιβάλλει κάποιο αντικείμενο.
Όσον αφορά το διεθνές δίκαιο περιβάλλοντος είναι από τους λίγους κλάδους δικαίου που διαθέτει ημερομηνία γέννησης. Κινητήριος δύναμη για την εξέλιξη του αποτέλεσε η διακήρυξη του Ρίο. Πυλώνες του δικαίου περιβάλλοντος αποτελούν η αρχή της αειφόρου ή βιώσιμης ανάπτυξης, η αρχή της προστασίας του περιβάλλοντος, η αρχή της προφύλαξης και τέλος η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει».
Παρόλη τη σημασία της αρχής της προστασίας του περιβάλλοντος, δεν έχει συναφθεί διεθνής σύμβαση για τη θεμελίωση της προστασίας αυτής. Έτσι, η πρόβλεψη περιβαλλοντικών ζητημάτων τυποποιείται σε διατάξεις συμβατικών κειμένων. Η ρύθμιση των ζητημάτων αυτών κρίνεται καθοριστική όχι μόνο για τις περιπτώσεις ρύπανσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας, αλλά και για την προστασία της πανίδας.
Πιο αναλυτικά, σύμφωνα με εκτίμηση αναφοράς του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF), ο πλανήτης έχει απολέσει κατά μέσον όρο σχεδόν το 70% των πληθυσμών των άγριων ζώων. Ενώ σύμφωνα με την έκθεση για τον Δείκτη Living Planet (εργαλείο αναφοράς που ενημερώνεται κάθε δυο χρόνια από την WWF) μεταξύ 1970 και 2018, το 69% άγριων ειδών ψαριών, πτηνών, θηλαστικών, αμφίβιων και ερπετών χάθηκε. Κύρια μέσα προστασίας της άγριας πανίδας είναι η Σύμβαση για το Διεθνές Εμπόριο Ειδών Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας που απειλούνται με εξαφάνιση και η Σύμβαση των Η.Ε για βιολογική ποικιλότητα.
Η ρύπανση της ατμόσφαιρας αποτελεί επίσης μια από τις σημαντικότερες διαστάσεις της προστασίας του περιβάλλοντος. Το φαινόμενο της όξινης βροχής αποτελεί μια από τις χαρακτηριστικότερες εκφάνσεις της στα σκανδιναβικά κράτη. Η σύμβαση της Γενεύης για τη διασυνοριακή μεταφορά της ρύπανσης της ατμόσφαιρας σε μεγάλες αποστάσεις αποτελεί θεμελιώδη σύμβαση για την προστασία του περιβάλλοντος. Αποτέλεσε επίσης θεμελιώδη βάση για την προστασία της ατμόσφαιρας. Η μείωση των ρύπων κατά ένα συγκεκριμένο ποσοστό απέβη αναποτελεσματική και γι’αυτό υιοθετήθηκε η λύση της αναλογικής μείωσης των ρύπων εκ μέρους των κρατών.
Άξια αναφοράς είναι επίσης η Σύμβαση της Βιέννης για την Προστασία της Στοιβάδας του Όζοντος η οποία συνοδεύεται από το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ. Ένα από τα σημαντικότερα και κρισιμότερα προβλήματα του περιβάλλοντος ήταν η καταστροφή μέρους της στοιβάδας του όζοντος. Η Σύμβαση αυτή προέβλεπε τους περιορισμούς των κρατών σχετικά με την εκπομπή ουσιών επιβλαβών για την στοιβάδα του όζοντος.
Σχετικά με το θαλάσσιο περιβάλλον, η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας των Ηνωμένων Εθνών ρυθμίζει τη ρύπανση όλων των ειδών είτε πρόκειται για χερσαίες πηγές ρύπανσης, είτε για ρύπανση από εγκαταστάσεις που λειτουργούν στο θαλάσσιο περιβάλλον είτε για ρύπανση από πλοία. Οι διατάξεις της Σύμβασης αφορούν τα κράτη σημαίας, τα παράκτια κράτη, και τα κράτη λιμένων. Όσον αφορά τα πρώτα θα πρέπει να φροντίζουν, ώστε η δραστηριότητα των πλοίων να διέπεται από τους διεθνείς κανόνες. Παράλληλα, τα παράκτια κράτη έχουν τη δυνατότητα να υιοθετούν κανόνες στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, οι οποίοι έχουν την ίδια ισχύ με τους γενικά αποδεκτούς διεθνείς κανόνες, σε περίπτωση παραβίασης του δικαίου περιβάλλοντος. Τα κράτη λιμένων έχουν τη διακριτική ευχέρεια διεξαγωγής έρευνας.
Η Σύμβαση αυτή υποχρεώνει τα κράτη να προστατεύουν το περιβάλλον. Παράλληλα με αυτήν εφαρμόζεται και η σημερινή σύμβαση Marpol, η οποία φέρει τον χαρακτηρισμό και την ένδειξη «MARPOL 73/78». Αποτελεί τον βασικό κορμό, στον οποίο στηρίζεται και εδράζεται το βασικό διεθνές νομικό πλαίσιο για την προστασία διεθνώς του θαλάσσιου περιβάλλοντος και των ακτών από ρυπάνσεις πλοίων.
Οι κανόνες της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας προβλέπουν ρυθμίσεις και για τον διεθνή βυθό, ο οποίος αποτελεί κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας. Αποφασιστική σημασία για την ένταξη του διεθνούς βυθού στις διατάξεις της Σύμβασης είχε η ιδιαίτερη οικονομική του σημασία λόγω των πλουτοπαραγωγικών του πηγών. Βέβαια, η εξέλιξη αυτή δεν είχε θετική ανταπόκριση από όλα τα κράτη.
Συμπερασματικά, το διεθνές δίκαιο περιβάλλοντος αποτελεί έναν κλάδο δικαίου, ο οποίος έχει εξελιχθεί αρκετά σε σχέση με το παρελθόν. Πλέον, αποτελεί ένα σημαντικό τομέα δικαίου, γι’αυτό και τα κράτη έχουν συμπεριλάβει τις διατάξεις του και η δράση τους καθορίζεται από τις διατάξεις των συμβατικών κειμένων σχετικά με την προστασία του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον και ο,τι περικλείει αυτό αποτελεί πηγή ζωής και θα πρέπει η προστασία αυτού αλλά και η εξασφάλιση της προστασίας του να αποτελεί κύριο στόχο όχι μόνο σε κρατικό αλλά και σε ατομικό επίπεδο. Συγκεκριμένα, τα κράτη θα πρέπει να έρχονται σε διαβουλεύσεις και διαπραγματεύσεις όταν επίκειται κίνδυνος ζημίας.
ΠΗΓΕΣ:
- Αντωνόπουλος K., Μαγκλιβέρας K. (2017). Το Δίκαιο της Διεθνούς Κοινωνίας. Εκδόσεις ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ.
- Μαλέρμπας M. (2007). Διεθνής Σύμβαση Marpol 73/78. Εκδόσεις ΝΟΜΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ.
- Ευρωπαϊκή Επιτροπή. (2021). Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: Η Επιτροπή προτείνει την ενίσχυση της προστασίας του περιβάλλοντος μέσω του ποινικού δικαίου – Δελτίο Τύπου. Διαθέσιμο σε: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_21_6744
- Giagkinis I. (2022). Εκθεση-σοκ από WWF: «Σε 50 χρόνια χάθηκε το 70% της άγριας πανίδας της γης». Euronews. Διαθέσιμο σε: https://gr.euronews.com/2022/10/13/ekthesi-sok-apo-wwf-se-50-xronia-xathike-to-70-tis-agrias-panidas
- Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος. (2020). Ατμοσφαιρική Ρύπανση. Διαθέσιμο σε: https://www.eea.europa.eu/el/themes/air/intro
- Ζίνγκο Ν. (2021). The Safia Blog. Κοινή Κληρονομιά της Ανθρωπότητας : Το καθεστώς του Διεθνούς Βυθού. Διαθέσιμο σε: https://thesafiablog.com/2021/02/17/seabed/
Πηγή φωτογραφίας : Spanopoulos group. Περιβαλλοντική συνείδηση. Διαθέσιμη σε: https://www.spanopoulos-group.com/el/δραστηριοτητες/προστασια-περιβαλλοντος