Γράφει η Ευαγγελία Ρωμάνου
Από τον Μάρτιο του 2019 ξεκίνησαν στο Χονγκ Κονγκ ειρηνικές διαδηλώσεις κατά των τροποποιήσεων του νομοσχεδίου που θα επέτρεπε την έκδοση υπόπτων στην Κίνα (Extradition Bill) από το Χονγκ Κονγκ, την Ταιβάν και το Μακάου, προκειμένου να εκδικασθούν. Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το νομοσχέδιο αυτό θα καλύψει τα νομοθετικά «κενά» σχετικά με την έκδοση υπόπτων, έτσι ώστε να μην αποτελεί το Χονγκ Κονγκ παράδεισος για εγκληματίες. Ωστόσο, όσοι αντιτίθενται σε αυτό το νομοσχέδιο τονίζουν ότι με το νομοσχέδιο αυτό, το Χονγκ Κονγκ και οι πολίτες του θα είναι εκτεθειμένοι στο βαθύτατα διαβρωμένο νομικό σύστημα της Κίνας, με αποτέλεσμα να απειλείται η νομική ανεξαρτησία της πόλης. Το νομοσχέδιο απορρίφθηκε εν τέλει μετά την κατακραυγή του κόσμου, ωστόσο συνεχίστηκαν έντονες διαμαρτυρίες και κινητοποιήσεις στο Χονγκ Κονγκ που θύμισαν τις μεγάλες κινητοποιήσεις του Umbrella Movement του 2014, τις οποίες και ξεπέρασαν σε χρονική διάρκεια.
Συχνά οι διαμαρτυρίες οδήγησαν σε βία προς τους διαμαρτυρόμενους και τους ακτιβιστές και παρά την απόρριψη του νομοσχεδίου, οι αναταραχές δεν διακόπηκαν, με τους διαδηλωτές να ξεπερνούν κι εκείνοι τα όρια με βανδαλισμούς. Ακόμη, είχε αρνητική επιρροή για την οικονομία της πόλης, αφού ο τουρισμός μειώθηκε κατακόρυφα και η ανεργία αυξήθηκε κατά 5%. Η Κίνα έβλεπε αυτές τις ειρηνικές διαμαρτυρίες ως πρόκληση στον κινεζικό εθνικισμό και την ασφάλεια και παρόλο που δεν αντέδρασε με πράξεις, τις χαρακτήρισε ως τρομοκρατικές. Αυτές οι διαμαρτυρίες, όπως και πολλές πριν από αυτές, αντικατοπτρίζουν τις προσπάθειες του Χονγκ Κονγκ για εξασφάλιση της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων και για αντίσταση στην διαρκή εισχώρηση και επιρροή της Κίνας στα εσωτερικά ζητήματα του Χονγκ Κονγκ.
Ποιος είναι, όμως, ο ρόλος της Κίνας και πώς συνδέεται με τις διαμαρτυρίες; Το Χονγκ Κονγκ ήταν Βρετανική αποικία μέχρι το 1997, οπότε και η εδαφική του κυριαρχία πέρασε στην Κίνα με συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών. Ωστόσο, η συμφωνία μεταξύ Κίνας και Βρετανίας εξασφάλιζε στο Χονγκ Κονγκ διαφορετικό νομικό και οικονομικό σύστημα από αυτό της Κίνας, καθώς και την προστασία μιας σειράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων (όπως η ελευθερία λόγου, το δικαίωμα στις συναθροίσεις). Έτσι, προέκυψε ο χαρακτηρισμός “one country, two systems”, ο οποίος έχει συμπεριληφθεί στο δίκαιο του Χονγκ Κονγκ (Basic Law) και υποδηλώνει την εν μέρει αυτονομία του Χονγκ Κονγκ για 50 χρόνια, δηλαδή έως το 2047. Αυτή, όμως, η αυτονομία και οι ελευθερίες που απολαμβάνει το Χονγκ Κονγκ τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να αμφισβητούνται από την Κίνα. Συγκεκριμένα, το 2017 ο πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping, δίνοντας έμφαση στην εθνική κυριαρχία και ασφάλεια, τόνισε ότι θα αντιμετωπιστούν με σκληρότητα όσοι αμφισβητήσουν αυτές τις αρχές, καθώς και την κεντρική κυβέρνηση στην Κίνα. Η Κίνα έχει αποδείξει ότι αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη βαρβαρότητα την δημοσιογραφία, την άσκηση κριτικής και τον ακτιβισμό που θεωρούνται απειλή για την ασφάλεια και την κυριαρχία της ίδιας. Ιδιαίτερα, μετά τις ειρηνικές διαδηλώσεις του “Umbrella Movement” το 2014, η Κίνα χρησιμοποιεί ως πρόσχημα την εθνική ασφάλεια και κυριαρχία στοχοποιώντας ακτιβιστές και διαδηλωτές.
Στις διαδηλώσεις του 2019, σύμφωνα με εκθέσεις της Διεθνούς Αμνηστίας, η αστυνομία του Χονγκ Κονγκ άσκησε βία κατά των διαδηλωτών και των δημοσιογράφων, ενώ παράλληλα κατέφυγε σε εκτενή χρήση δακρυγόνων και παρεμπόδιση παροχής ιατρικής βοήθειας στους διαδηλωτές. Ακόμη, η αστυνομία χαρακτήρισε τις διαδηλώσεις ως «ταραχές» (“Riots”), βασιζόμενη σε έναν νόμο από την εποχή της Βρετανικής αποικιοκρατίας στην περιοχή, σύμφωνα με τον οποίο, οι συναθροίσεις άνω των τριών ατόμων χαρακτηρίζονται ως αναταραχές ακόμα και αν δεν ασκείται βία, εφόσον οι συναθροίσεις διαταράσσουν την ειρήνη και κρίνονται ως τέτοιες από την αστυνομία. Οι διαμαρτυρίες συνεχίστηκαν και μετά την απόρριψη των τροποποιήσεων του νομοσχεδίου ως έκφραση της γενικότερης δυσαρέσκειας και απογοήτευσης των πολιτών του Χονγκ Κονγκ για μια σειρά ζητημάτων. Στις συγκεντρώσεις αυτές, συμμετείχαν διαφορετικά κοινωνικά στρώματα του Χονγκ Κονγκ, μεταξύ των οποίων, φοιτητές, μαθητές και επαγγελματίες.
Οι διαδηλωτές έβλεπαν στην τροποποίηση του νομοσχεδίου την ανικανότητα της κυβέρνησης της Carrie Lam, ως καθοδηγούμενη από την Κίνα, καθώς και την αποτυχία της να διατηρήσει ένα δίαυλο επικοινωνίας με τον λαό, κλονίζοντας την εμπιστοσύνη του. Ακόμη, με την μεταφορά των υπόπτων στην Κίνα, οι πολίτες του Χονγκ Κονγκ έβλεπαν το ανεξάρτητο νομικό τους σύστημα να χάνει τη δύναμή του και την αυτονομία της πόλης τους να θυσιάζεται για ακόμα μια φορά προς όφελος της εδαφικής κυριαρχίας που ασκεί σε αυτήν η Κίνα. Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, λοιπόν, ήταν μια αφορμή που προκάλεσε την ανάδειξη της διευρυμένης κοινωνικής δυσαρέσκειας στο Χονγκ Κονγκ αναφορικά με τη διακυβέρνηση της πόλης και την κινεζική επιρροή. Το νομικό σύστημα στην Κίνα δεν προστατεύει τα δικαιώματα των ατόμων, με αποτέλεσμα να υπάρχει φόβος και δυσπιστία στο συγκεκριμένο νομικό σύστημα από τους πολίτες του Χονγκ Κονγκ.
Κάποια άλλα ζητήματα που εκφράστηκαν σε αυτή τη σειρά διαδηλώσεων ήταν τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η πλειονότητα των κατοίκων του Χονγκ Κονγκ. Παρόλο που η πόλη αναπτύσσεται ραγδαία οικονομικά, τα εισοδήματα είναι πενιχρά και το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας δεν επωφελείται από αυτήν την ανάπτυξη. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στο θέμα των κατοικιών, καθώς οι περισσότεροι πολίτες δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση σε στέγαση. Υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ πλουσίων, που επωφελούνται από την ανάπτυξη του Χονγκ Κονγκ, και φτωχών, με ιδιαίτερη δυσκολία να παρατηρείται στους νέους, οι οποίοι περιβάλλονται από κλίμα αβεβαιότητας όσον αφορά την αγορά εργασίας και τη στέγαση. Αντί, λοιπόν, να χρησιμοποιείται η αστυνομική καταστολή ως μέσο κατευνασμού των διαδηλώσεων και των αναταραχών, η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ χρειάζεται να εξεύρει πολιτικές λύσεις και να επικοινωνήσει με τους πολίτες για την αντιμετώπιση των προαναφερθέντων κοινωνικών προβλημάτων. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των πολιτών είναι επίσης καίριας σημασίας, ιδιαίτερα εάν αναλογιστούμε ότι λόγω της ιδιαιτερότητας του Χονγκ Κονγκ (“one country, two systems”), οι αντιπρόσωποι στο εκτελεστικό και στο νομοθετικό σώμα δεν είναι εκλεγμένοι, προκαλώντας ένα δημοκρατικό έλλειμα σε μια αναπτυγμένη πόλη όπως το Χονγκ Κονγκ.
Η απόρριψη των τροποποιήσεων ικανοποίησε την κοινωνία, ωστόσο δεν κατάφερε να επανορθώσει για την δυσπιστία της προς τη διακυβέρνηση της πόλης. Η διαρκής παρέμβαση της αστυνομίας δεν αποτελεί λύση για τον περιορισμό των διαδηλώσεων, από τη στιγμή που οι διαδηλώσεις έχουν την ευρεία υποστήριξη της κοινωνίας. Η αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων που αναδεικνύονται μέσα από τις διαδηλώσεις αποτελεί μια λύση με μακροχρόνια προοπτική, έτσι ώστε να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη της κοινωνίας προς τη διακυβέρνηση και να μην επαναλαμβάνονται διαρκώς διαδηλώσεις και αναταραχές, με κίνδυνο να μεγαλώσουν το χάσμα της κοινωνίας με την κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ. Η κρίση που ξέσπασε πριν μερικούς μήνες με την πανδημία του COVID-19 επισκίασε τις διαδηλώσεις, αφού από τον Φεβρουάριο του 2020 το ενδιαφέρον στράφηκε στην αντιμετώπισή της. Η κοινωνική αναταραχή, όμως, συνεχίζει να «βράζει» και εν μέσω της πανδημίας, ως ένδειξη της συνεχιζόμενης δυσπιστίας της κοινωνίας προς την κυβέρνηση και την Carrie Lam. Η έκβαση της κατάστασης είναι ακόμα αβέβαιη, αφού ούτε η κοινωνία, ούτε η κυβέρνηση δείχνουν να υποχωρούν.
Βιβλιογραφία
Ortmann, Stephan (2015). THE UMBRELLA MOVEMENT AND HONG KONG’S PROTRACTED DEMOCRATIZATION PROCESS. Asian Affairs, 46:1, 32-50.
Purbrick, Martin (2019). A REPORT OF THE 2019 HONG KONG PROTESTS. Asian Affairs, 50:4, 465-487.
Shek, D.T.L. (2020). Protests in Hong Kong (2019–2020): a Perspective Based on Quality of Life and Well-Being. Applied Research Quality Life 15, 619–635.
Άρθρα
Yeung, Jessie (2019, 20 December). From an extradition bill to a political crisis: A guide to the Hong Kong protests, CNN. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης η 14/11/2020. Διαθέσιμο σε: https://edition.cnn.com/2019/11/15/asia/hong-kong-protests-explainer-intl-hnk-scli/index.html”s://edition.cnn.com/2019/11/15/asia/hong-kong-protests-explainer-intl-hnk-scli/index.html
Amnesty International, Hong Kong’s Protests Explained. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης η 14/11/2020. Διαθέσιμο σε: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2019/09/hong-kong-protests-explained/
Amnesty International, Protect the rights of people in Hong Kong. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης η 14/11/2020.
Ives, Mike (2019, 10 June). What Is Hong Kong’s Extradition Bill? The New York Times.Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης η 14/11/2020.
Victor, Daniel (2019, 13 November). Why Are People Protesting in Hong Kong? The New York Times. Ημερομηνία τελευταίας πρόσβασης η 14/11/2020.