γράφει η Θεοπούλα Παπάνια
Αναμφισβήτητα, το δικαίωμα της πολιτικής συμμετοχής των γυναικών δεν αποτέλεσε τη «νίκη της μιας βραδιάς». Συνεχείς αγώνες υπό τον μανδύα της φεμινιστικής ιδεολογίας και η σταδιακή προσπάθεια ενσωμάτωσης θεμάτων σχετικών με την προστασία των γυναικών (για παράδειγμα η ισότιμη αντιμετώπιση των φύλων στον εργασιακό χώρο) στο πολιτικό Spektrum, σε συνδυασμό με την υποστήριξη από γυναικείους οργανισμούς, θεωρήθηκαν τα εναύσματα για την γυναικεία πολιτική κατοχύρωση του «εκλέγειν» και του «εκλέγεσθαι» και συγχρόνως την ανατρεπτική μεταβολή του πολιτικού status quo και της ισότιμης πολιτικής δημοκρατίας. Πράγματι, καθόσον η θέση του άντρα και της γυναίκας έχουν την τάση να μεταβάλλονται με την πάροδο των χρόνων, γίνεται προσπάθεια υιοθέτησης μιας ισότιμης μεταχείρισής τους με απώτερο στόχο την σταδιακή αντιμετώπιση του μεταξύ των δύο φύλων χάσματος.
Με αφετηρία το έτος 1893 επιτυγχάνεται για πρώτη φόρα στη Νέα Ζηλανδία η κατοχύρωση του δικαιώματος της γυναικείας ψήφου, τη στιγμή που στον υπόλοιπο κόσμο οι γυναίκες κατείχαν μία αρκετά χαμηλή θέση στην κοινωνία καθώς και μηδενική συμμετοχή και επιρροή στην πολιτική σκηνή της εκάστοτε χώρας. Η άνιση αντιμετώπιση των δύο φύλων συνιστά φαινόμενο που παρατηρείται εδώ και εκατοντάδες αιώνες καθώς δεν είναι τυχαίο ότι στην αρχαία Ελλάδα οι γυναίκες είχαν πάντα ένα δευτερεύων ρόλο, ισάξιο με εκείνον του ανήλικου παιδιού και των δούλων -τουλάχιστον μέχρι το τέλος της κλασσικής εποχής- ενώ οι άντρες αποτελούσαν τους πρωταγωνιστές κάθε αρχαιοελληνικής ιστορίας έχοντας έλεγχο επί των γυναικών με εξαίρεση στις περιοχές της Μεσοποταμίας και Σουμερίας, όπου οι γυναίκες συμμετείχαν ενεργά στις οικονομικές ζωές των χωρών.
Εν έτη 2019, παρά τη γυναικεία συμβολή στο πολιτικό βάθρο, οι γυναίκες εξακολουθούν να αποτελούν μειοψηφία στις εγχώριες και διεθνείς πολιτικές σκηνές, καθώς η παρουσία τους δεν ξεπερνά το 24,3%, σημειώνοντας μικρή μεν, σημαντική από το 1995 αύξηση δε, όπου το ποσοστό μόλις άγγιζε το 11%. Η Angela Merkel αποτέλεσε την πρώτη γυναίκα καγκελάριο στην ιστορία της Γερμανίας επιτρέποντας την είσοδο περισσότερων από 1εκ. προσφύγων στη χώρα. Επιπρόσθετα, η τωρινή πρωθυπουργός της Μ. Βρετανίας, Theresa May, κατείχε τη 2η θέση στη λίστα Forbes σχετικά με τις πιο ισχυρές γυναίκες ανά τον κόσμο για το έτος 2018, αποτελώντας τη δεύτερη γυναίκα πρωθυπουργό καθ’ όλη τη διάρκεια ύπαρξης του Ηνωμένου Βασιλείου εστιάζοντας την πολιτική της στην κατοχύρωση ευνοϊκών για τη χώρα της ρυθμίσεων σχετικά με το Brexit. Παράλληλα, η γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, Christine Lagarde, υποστήριξε θερμά την άποψή της αναφορικά με την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους προκαλώντας τη δυσαρέσκεια πολλών πολιτικών δρώντων. Οι προαναφερθείσες προσωπικότητες συνιστούν μερικές από τις γυναίκες πολιτικούς που ενίσχυσαν τη γυναικεία παρουσία στην ανδροκρατούμενη πολιτική αρένα.
Μια γρήγορη επισκόπηση στα ελληνικά δεδομένα αναδεικνύουν ότι από την 28η Μαΐου του 1952 όπου πραγματοποιήθηκε η πλήρης κατοχύρωση των πολιτικών δικαιωμάτων των γυναικών βάσει του νόμου 2159 και εντεύθεν, ο πολιτικός αγώνας των γυναικών για ίσες ευκαιρίες και πραγματικά ίσα δικαιώματα είναι ασταμάτητος. Πιο συγκεκριμένα, με επίκεντρο τη σύνθεση της ελληνικής κυβέρνησης, σήμερα οι γυναίκες κατέχουν μόνο το 25% των υπουργικών θέσεων, δηλαδή 5 από τα 20 ελληνικά υπουργεία, τη στιγμή που στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα το ίδιο ποσοστό ανέρχεται στο 29%. Αναφορικά με την ανάληψη των υπουργικών καθηκόντων εκ μέρους των γυναικών, τα ηνία κατέχει η Ισπανία όπου οι γυναίκες καταλαμβάνουν το 64,7% των υπουργικών θέσεων! Ανάλογα ποσοστά υπουργικών θέσεων καλύπτουν, μεταξύ άλλων, οι χώρες Νικαράγουα (55,6 %), Σουηδία (54,5 %) και Αλβανία (53,3 %). Ακόμη αξίζει να σημειωθεί ότι στις ΗΠΑ το ποσοστό της γυναικείας παρουσίας στο τομέα των υπουργικών καθηκόντων αγγίζει το 21,7%, ενώ μηδενική εκπροσώπηση καταγράφεται στις χώρες Αζερμπαϊτζάν, Ταϊλάνδη και Σαουδική Αραβία.
Συμπληρωματικά, θα αποτελούσε παράλειψη η μη καταγραφή της γυναικείας ύπαρξης στα εθνικά κοινοβούλια. Αναλυτικότερα, αυτό σημαίνει ότι στα περισσότερα κράτη η κατάληψη των κοινοβουλευτικών εδρών εκ μέρους των γυναικών κυμαίνεται από 10% – 24,9 %, ενώ οι Ρουάντα, Κούβα και Βολιβία αποτελούν χώρες όπου οι γυναίκες κατέχουν περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο από τους άνδρες. Επίσης, εστιάζοντας στην κατάληψη των ευρωπαϊκών κοινοβουλευτικών εδρών εκ μέρους των γυναικών, αξίζει να επισημανθεί ότι οι περισσότερες γυναίκες ευρωβουλευτές προέρχονται από τη Φιλανδία με ποσοστό 76,9% και ακολουθούν οι χώρες Ιρλανδία, Κροατία, Μάλτα και Σουηδία, όπου οι γυναικείες συμμετοχές μόλις που ξεπερνούν το 50%. Για όλες τις υπόλοιπες χώρες, οι γυναικείες συμμετοχές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κυμαίνονται από 16,7-38,9% (το ποσοστό της Ελλάδας δεν ξεπερνά το 23,8%). Τέλος, η συνολική εκπροσώπηση των γυναικών στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο ανέρχεται στο 36,4% για το διάστημα 2014-2019, ποσοστό μεγαλύτερο από το διπλάσιο σε σύγκριση με εκείνο της περιόδου 1979-1984 (15,2%).
Συμπερασματικά, αν και οι γυναίκες κατόρθωσαν να πετύχουν μεγάλα βήματα στο δρόμο για τη δική τους πολιτική ανέλιξη, εντούτοις πολλά πράγματα οφείλουν ακόμη να διορθωθούν για την ολοκληρωτική εξάλειψη της πολιτικής ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων. Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή από τη στιγμή που η κατοχύρωση της ισότητας των δύο φύλων ανάγεται σε φλέγον προς αντιμετώπιση ζήτημα, καθώς αποτυπώνεται και ως ο 5ο στόχος της Agenda 2030 για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι φανερό, λοιπόν, ότι η πραγματική ισότητα των δύο φύλων στη βάση μίας ρεαλιστικής και πλήρως αντιληπτής εξίσωσης δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί. Παράλληλα, η ισάριθμη πολιτική συμμετοχή και ενασχόληση των φύλων προσδιορίζει και την ποιότητα της δημοκρατίας μιας χώρας, ενώ συγχρόνως καθορίζει αν και κατά πόσο υφίσταται δημοκρατικό έλλειμμα. Σε κάθε περίπτωση, κρίνεται αναγκαία η ολική απαγκίστρωση από φυλετικές στερεοτυπικές διακρίσεις καθώς η διαφορετικότητα δεν συνεπάγεται και κατωτερότητα. Εξάλλου, δεν πρέπει να λησμονείται ότι οι άνθρωποι που θεώρησαν τις γυναίκες ως το αδύναμο φύλο, ήταν αυτοί που ανέδειξαν και ονόμασαν τη Margaret Thatcher, πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας το διάστημα 1979-1990, ως τη «Σιδηρά Κυρία» της πολιτικής.
Πηγές
Forbes Moira & Vuleta Christina, Power Women 2018, Forbes, December 4, 2018. Διαθέσιμο σε https://www.forbes.com/lists/power-women/#4e39ddd85a95
Lovenduski Joni & Pippa Norris, Gender and Party Politics, Londons, Thousands Oaks, New Delhi: Sage Publications, 1993.
Women in the European Parliament (infographics), European Parliament, March 7, 2019. Διαθέσιμο σε http://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20190226STO28804/women-in-the-european-parliament-infographics
Βαρούνη Αγάπη, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας 2019: Η «ακτινογραφία» της ανισότητας μεταξύ ανδρών-γυναικών, CNN Greece, Μάρτιος 8, 2019. Διαθέσιμο σε https://www.cnn.gr/news/kosmos/story/168375/pagkosmia-hmera-tis-gynaikas-2019-h-aktinografia-tis-anisotitas-metaxy-andron-gynaikon
Καλτσόγια – Τουρναβίτη Νίκη, Υποαντιπροσώπευση Γυναικών και Δημοκρατία, Αθήνα – Κομμοτήνη, Εκδόσεις Αντ.Ν. Σακκούλα, 1997.
Δαράκη Πέπη, Το Όραμα μιας ισότιμης γυναίκας, Αθήνα, Εκδόσεις Καστανιώτη, 1995.
Facts and figures: Leadership and political participation, UN Women. Διαθέσιμο σε http://www.unwomen.org/en/what-we-do/leadership-and-political-participation/facts-and-figures#notes
Women in Politics 2019, (map), UN Women. Διαθέσιμο σε http://www.unwomen.org/-/media/headquarters/attachments/sections/library/publications/2019/women-in-politics-2019-map-en.pdf?la=en&vs=4045
European Parliament: president and members, European Institute for Gender Equality. Διαθέσιμο σε https://eige.europa.eu/gender-statistics/dgs/indicator/wmidm_pol_parl__wmid_eurparl/bar
Women’s Equality Day Is August 26, Commemorating Women’s Right to Vote, Wellesley College, August 25, 2017. Διαθέσιμο σε https://www.wellesley.edu/news/2017/stories/node/126361