Γράφει η Λυδία Νίκα
Η Γροιλανδία, το μεγαλύτερο σε έκταση νησί στον κόσμο, βρίσκεται μεταξύ Αρκτικού και Βορείου Ατλαντικού Ωκεανού και συγχρόνως, βορειοανατολικά του Καναδά. Ο πληθυσμός της κυμαίνεται περί τους 57.616 κατοίκους, με τους 17.000 περίπου εξ’ αυτών να κατοικούν στην πρωτεύουσα Nuuk. Γενικώς, η συντριπτική πλειοψηφία και συγκεκριμένα το 87% του πληθυσμού εντοπίζεται σε αστικά κέντρα, ενώ το εναπομείναν 13% ζει σε 60 μικρούς οικισμούς. Ωστόσο, αυτό που παρουσιάζει το μεγαλύτερο ενδιαφέρον σε σχέση με την εν λόγω χώρα είναι ασφαλώς το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης της καλύπτεται από πάγο, με αποτέλεσμα μόνο ένα ποσοστό της τάξεως του 15% του εδάφους της να είναι κατοικήσιμο. Εντούτοις, η Γροιλανδία δεν παύει να είναι ένα κράτος που προσφέρει δυνατότητες προς αξιοποίηση σε ποικίλους τομείς, όπως είναι μεταξύ άλλων και αυτός της ενέργειας. Για το λόγο αυτό, στην παρούσα ανάλυση γίνεται αναφορά στην ενεργειακή πολιτική που ακολουθείται στη συγκεκριμένη χώρα, με τη μεγαλύτερη έμφαση να δίνεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και τα είδη εξ’ αυτών που έχουν μέχρι τώρα αξιοποιηθεί. Επιπροσθέτως, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και η επισήμανση των προβλημάτων που ανακύπτουν, αλλά επίσης και των πρωτοβουλιών και επενδύσεων που πραγματοποιούνται στον τομέα για τον οποίο γίνεται λόγος εδώ.
Η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας άρχισε να σημειώνει μία σταθερά ανοδική πορεία από το 1993 οπότε ξεκίνησε τη λειτουργία της η πρώτη μονάδα υδροηλεκτρικής ενέργειας. Το 2014, η συνολική παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας ανήλθε σε 1,519 TJ[1], σημειώνοντας μία αύξηση της τάξεως του 2,9% από το 2013, ενώ ειδικότερα η παραγόμενη στους υδροηλεκτρικούς σταθμούς ηλεκτρική ενέργεια, ανήλθε σε 1.427 TJ. Δηλαδή, το 94% της συνολικής παραγωγής ανανεώσιμης ενέργειας προήλθε από τους υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Ακολούθως, λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Γροιλανδία το 2017, ένα ποσοστό της τάξεως του 49% προήλθε από τις εγκαταστάσεις υδροηλεκτρισμού, τοποθετώντας τη χώρα στην 42η θέση στην παγκόσμια κατάταξη. Όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας, πρέπει να αναφερθεί ότι αυτή παρατηρείται προπάντων σε σχέση με την αλιευτική δραστηριότητα, είτε πρόκειται για τα καύσιμα των σκαφών είτε για συναφείς δραστηριότητες που πραγματοποιούνται στην ξηρά. Σχετικά δε με τη συνολική κατανάλωση ενέργειας στη χώρα το 2015, τονίζεται ότι το ποσοστό της ανανεώσιμης ενέργειας ανήλθε σε 15,5%, το υψηλότερο από το 1990 (Γράφημα 1).
Πηγή: WorldData.info
Λαμβάνοντας υπόψη την παρεχόμενη ενέργεια προς το σύνολο των κοινοτήτων, είναι σαφές ότι τα ορυκτά καύσιμα καταλήγουν να αποστέλλονται και τελικώς να πωλούνται και να μεταπωλούνται πολλές φορές. Αυτό έχει ως συνέπεια την αδυναμία ακριβούς υπολογισμού της ποσότητας των καυσίμων που καταναλώνεται μετά την παράδοση. Ακόμη, είναι αδύνατο δυστυχώς βάσει των υπαρχόντων υποδομών, να καταγραφεί με ακρίβεια η χρησιμοποιούμενη ενέργεια στους τομείς των μεταφορών, της θέρμανσης, αλλά και της ηλεκτροδότησης, ενώ ορισμένα καύσιμα χρησιμοποιούνται ποικιλοτρόπως. Αντιθέτως, είναι βέβαιο πως η ενέργεια που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές –και πιο συγκεκριμένα η υδροηλεκτρική ενέργεια όπως και αυτή που παράγεται από τη διαδικασία αποτέφρωσης αποβλήτων- καταναλώνεται σε τοπικό επίπεδο.
Στις 6 Νοεμβρίου 1997, η Γροιλανδία ενέκρινε τον Κανονισμό για τον εφοδιασμό σε ενέργεια, ο οποίος όχι μόνο παραμένει σε ισχύ, αλλά συνιστά θεμέλιο λίθο αναφορικά με την προώθηση των ΑΠΕ στη χώρα. Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται αύξηση της παραγόμενης ενέργειας σε εγχώριο επίπεδο, η ανάγκη εισαγωγής πετρελαίου, ιδίως εσωτερικής καύσης, καθώς επίσης βενζίνης και κηροζίνης, παραμένει σημαντική. Την ίδια στιγμή όμως, η υδροηλεκτρική ενέργεια συνιστά τη βασική πηγή ανανεώσιμης ενέργειας, καλύπτοντας ένα ποσοστό της τάξεως του 60-70% του συνόλου των αναγκών ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας. Συγκεκριμένα, πέντε υδροηλεκτρικοί σταθμοί έχουν αναλάβει τον ενεργειακό εφοδιασμό των κοινοτήτων Qaqortoq, Narsaq, Nuuk, Sisimiut, Ilulissat και Tasiilaq, ενώ οι εναπομείνασες κοινότητες εξασφαλίζουν την απαραίτητη ενέργεια μέσω της διαδικασίας καύσης ορυκτών καυσίμων και κυρίως ντίζελ. Να υπογραμμιστεί σε αυτό το σημείο, ότι ορισμένες απομακρυσμένες και συγχρόνως αραιοκατοικημένες κοινότητες δεν δύναται να εφοδιαστούν με υδροηλεκτρική ενέργεια εφόσον δεν υφίσταται το απαραίτητο δίκτυο προκειμένου να είναι εφικτή η μεταφορά της.
Εξίσου σημαντικό ρόλο με την υδροηλεκτρική ενέργεια στη διαμόρφωση του ενεργειακού μείγματος στη Γροιλανδία, διαδραματίζει και η διαδικασία της καύσης αποβλήτων. Η τελευταία πραγματοποιείται στις περιοχές Qaqortoq, Nuuk, Maniitsoq, Sisimiut και Ilulissat, ενώ εγκαινιάστηκε το 1989 στην πρωτεύουσα της χώρας, Nuuk. Εδώ, οι δήμοι αναλαμβάνουν τη διανομή της παραγόμενης ενέργειας, έχοντας προηγουμένως χρησιμοποιήσει μεθόδους μέσω των οποίων η καύση δεν λειτουργεί βλαπτικά τόσο για την υγεία, όσο και για το περιβάλλον. Την ίδια στιγμή επιτυγχάνεται η μείωση των εκπομπών CO2, εφόσον καταρχάς αντικαθίσταται η καύση πετρελαίου, και επιπλέον πραγματοποιείται διαχείριση των αποβλήτων σε τοπικό επίπεδο. Αξιοσημείωτη είναι ακόμα μία δραστηριότητα η οποία χρονολογείται και προωθείται εκ μέρους της κυβερνήσεως από το 2013: πρόκειται για την ιδιωτική παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας μέσω ηλιακών κυψελών και ανεμογεννητριών σε περιοχές οι οποίες δεν διαθέτουν υδροηλεκτρικούς σταθμούς, με τις πρώτες να είναι πιο δημοφιλείς και προτιμητέες από τους καταναλωτές συγκριτικά με τις δεύτερες. Να αναφερθεί ότι τυχόν πλεόνασμα οικιακής παραγωγής ενέργειας δύναται να πωληθεί στο ενεργειακό δίκτυο της κοινότητας στην οποία ανήκει.
Αναφορικά με την αιολική ενέργεια, υπήρξε παλαιότερα μία εμφανής τάση προς απόρριψη της λόγω της έντασης του ανέμου η οποία κυμαινόταν είτε σε πολύ χαμηλά επίπεδα σπανίως, είτε σε πολύ υψηλά. Εντούτοις, κατόπιν πρόσφατων πειραμάτων στη χώρα, αλλά και μελετών προερχομένων από την Αλάσκα, διαπιστώθηκε πως υπερσύγχρονες ανεμογεννήτριες δύναται να λειτουργήσουν αποτελεσματικά ακόμη και στην περίπτωση των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν στον Αρκτικό κύκλο. Η δε εταιρεία Pars στο Ilulissat, εξετάζει το ενδεχόμενο χρήσης της αιολικής ενέργειας ως εναλλακτική λύση της ηλιακής ενέργειας, αντίστοιχα, ενώ ταυτόχρονα γίνονται δοκιμές προκειμένου να διαπιστωθεί εάν είναι δυνατή και αποτελεσματική η τοποθέτηση ανεμογεννητριών σε 10 διαφορετικά σημεία κατά μήκος της ακτής της Γροιλανδίας. Επιπλέον, δεν λείπουν οι πειραματισμοί στον τομέα της ενέργειας με τη χρήση υβριδικών τεχνολογιών, ενώ χαρακτηριστική είναι η εγκατάσταση ενός συστήματος ηλιακής θέρμανσης σε γυμνάσιο στο Sisimiut από το Κέντρο Αρκτικής Τεχνολογίας (Center for Arctic Tecnology-ARTEK). Τέτοιου είδους έργα υποστηρίζονται από το Κυβερνητικό Ταμείο για τις ΑΠΕ και το κλίμα. Το τελευταίο όμως, παρόλο που έχει διαδραματίσει ιδιαιτέρως σημαντικό ρόλο σε πιλοτικά προγράμματα, είναι σαφές ότι δεν δύναται να υποστηρίξει οικονομικά και την πλήρη υλοποίηση των εν λόγω προγραμμάτων, εξαιτίας του ελλιπούς προϋπολογισμού.
Όσον αφορά δε τα ηλιακά πάνελ, πρέπει να υπογραμμισθεί ότι αφ’ ης στιγμής, η ενέργεια που παράγεται είναι αναγκαίο να καταναλωθεί είτε την ίδια χρονική στιγμή, είτε να πωληθεί στην εταιρεία Nukissiorfit.[2] Προφανώς, κάτι τέτοιο δεν συνιστά πρόβλημα για δημόσια κτίρια. Όμως, στην περίπτωση των κατοικιών άμεση συνέπεια αυτής της κατάστασης είναι η μείωση του κέρδους, εφόσον τις ημέρες με ηλιοφάνεια, όταν παράγεται ενέργεια από τα ηλιακά κύτταρα, οι ιδιοκτήτες απουσιάζουν ουκ ολίγες φορές από τα σπίτια τους.
Την ίδια στιγμή που η δράση της Nukissiorfit εντάσσεται στις δημόσιες υπηρεσίες που παρέχονται στον τομέα της ενέργειας, ένα σημαντικό ποσοστό της παραγόμενης ενέργειας είναι αποτέλεσμα ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Πιο αναλυτικά σε σχέση με την τελευταία, η θέρμανση αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα, αφού αυτή σε ουκ ολίγα νοικοκυριά προέρχεται από εγκαταστάσεις που λειτουργούν χάρη στο πετρέλαιο. Τα δε ορυκτά καύσιμα, καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στη συνολική κατανάλωση ενέργειας στη Γροιλανδία.
Όπως είναι αναμενόμενο, πρωτεύοντα ρόλο στον τομέα της ενέργειας διαδραματίζει η Κυβέρνηση μαζί με την εταιρεία Nukissiorfit, εφόσον τελικά μέσω της μεν πρώτης διαμορφώνεται η στρατηγική η οποία επρόκειτο να ακολουθηθεί σε σχέση με τέτοιου είδους ζητήματα. Η δε δεύτερη, λειτουργεί συμβουλευτικά, ενώ συγχρόνως βρίσκεται σε μία διαρκή διαδικασία αναζήτησης νέων τρόπων προκειμένου να καλυφθούν οι ενεργειακές ανάγκες της Γροιλανδίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι πειραματισμοί της συγκεκριμένης εταιρείας με ένα εργοστάσιο υδρογόνου το 2010. Ωστόσο, διαπιστώθηκε ότι η χρησιμοποιούμενη τεχνολογία δεν είχε αναπτυχθεί επαρκώς και τελικώς, κρίθηκε ακατάλληλη εκείνη τη χρονική στιγμή. Έκτοτε, τυχόν πιλοτικά έργα που επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στη Γροιλανδία, είναι απαραίτητο να στηρίζονται σε τεχνολογίες που έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε διαφορετικά μέρη, και αυτό γιατί γίνεται λόγος για μία χώρα της οποίας η οικονομία καθιστά ακόμα και τις μικρές επενδύσεις, επικίνδυνες.
Οι κυβερνήσεις της Γροιλανδίας τείνουν να θέτουν στόχους που ανταποκρίνονται σε πράσινες φιλοδοξίες. Ειδικότερα, μία προηγούμενη κυβέρνηση οραματιζόταν την επίτευξη περί το 2030, ενός στόχου προκειμένου η παραγόμενη ενέργεια από την εταιρεία Nukissiorfit να είναι σε ποσοστό 90% ανανεώσιμη, όπως επίσης και για τη σύσταση υδροηλεκτρικών σταθμών σε 5 επιπλέον κοινότητες. Παρόλο που ο συνασπισμός που διαδέχτηκε την εν λόγω κυβέρνηση το Νοέμβριο του 2014 με πρωθυπουργό τον Kim Kielsen αφαίρεσε από την ατζέντα του τον στόχο για το 2030 που προαναφέρθηκε, αναφέρθηκε σε δεσμεύσεις περί εγκαθίδρυσης νέων εγκαταστάσεων που θα εξυπηρετούν την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και σε αξιοποίηση των ΑΠΕ σε μικρές και απομονωμένες περιοχές. Μέσω εκείνων των δεσμεύσεων που αφορούν τις ΑΠΕ επιδιώκεται μεταξύ άλλων και η επίτευξη της οικονομικής και πολιτικής ανεξαρτησίας της χώρας. Επίσης, ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην υπηρέτηση των αρχών της ισότητας και της αλληλεγγύης κατά τη διαδικασία διαμόρφωσης των τιμών του ηλεκτρισμού, του νερού και της θέρμανσης, κάτι το οποίο δύναται να λειτουργήσει θετικά τόσο στο επίπεδο των νοικοκυριών, όσο και σε αυτό της προώθησης της βιομηχανικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας, όπως αναφέρεται και στη σχετική συμφωνία συνασπισμού 2016-2018 (Coalition Agreement 2016-2018).
Γενικώς, τα τελευταία χρόνια λαμβάνονται ολοένα και περισσότερες πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην προώθηση και χρήση της ανανεώσιμης ενέργειας. Καταρχάς, το Φεβρουάριο του 2015 τοποθετήθηκαν ηλιακά πάνελ στην τράπεζα GrønlandsBANKEN στο Aasiaat με στόχο τη μείωση των εκπομπών CO2. Παρά το ότι η απόδοση τους ακολουθεί διαφορετικές διακυμάνσεις ανά μήνα, και ασφαλώς δεν δύναται να επιτευχθεί μέσω αυτών μία πλήρης αντικατάσταση των άλλων πηγών ενέργειας, εντούτοις τις χρονιές 2015 και 2016, η εν λόγω απόδοση χαρακτηρίστηκε ως πολύ ικανοποιητική. Επιπλέον, η προαναφερόμενη τράπεζα, όπως και η BankNordik, προσφέρουν δάνεια για επενδύσεις σε ηλιακά πάνελ, οι οποίες πλέον καθίστανται πιο ελκυστικές για πολυάριθμα νοικοκυριά. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η λειτουργία, από το 2017, μιας αρκετά πολύπλοκης εγκατάστασης στο Igaliku, η οποία επωφελείται από τη χρήση τόσο της αιολικής, όσο και της ηλιακής ενέργειας στοχεύοντας τελικά στη χρήση νέας τεχνολογίας προς όφελος των μικρών κοινοτήτων. Τέλος, επιτυχημένη κρίνεται η δοκιμή και χρήση των υβριδικών αυτοκινήτων στην πρωτεύουσα Nuuk, η οποία ξεκίνησε πριν από αρκετά χρόνια, αλλά είναι αναγκαίο να προωθηθεί περαιτέρω.
Φυσικά, δεν λείπουν και τα εμπόδια όσον αφορά τις επενδύσεις σε ηλιακά πάνελ, αντλίες θερμότητας ή μονωτικές ενέργειες σε μικρές κοινότητες, εξαιτίας για παράδειγμα του χαμηλού εισοδήματος των ανθρώπων, το οποίο προέρχεται κυρίως από αλιευτικές δραστηριότητες. Εν συνεχεία, τυχόν κίνητρα για επενδύσεις επηρεάζονται, όπως είναι αναμενόμενο, από την τιμολόγηση της ενέργειας, η οποία ομολογουμένως τα τελευταία χρόνια χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, αν όχι και από μία ελαφρώς πτωτική τάση. Αντιθέτως, η τιμή της θέρμανσης φαίνεται πως ακολουθεί ανοδική πορεία κατόπιν και της σχετικής αύξησης της τιμής του πετρελαίου.
Την ίδια στιγμή, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η δράση μικρότερων επιχειρηματιών που επιδιώκουν την αξιοποίηση της τεχνολογίας που σχετίζεται με την ανανεώσιμη ενέργεια στη Γροιλανδία. Μία τέτοια περίπτωση είναι αυτή του LED Solar που το 2012 ξεκίνησε με τις πρώτες ηλιακές εγκαταστάσεις, προσθέτοντας νέες το 2014. Προφανώς, και άλλοι επιχειρηματίες επιθυμούν και επιδιώκουν να εισέλθουν στην αγορά, αλλά αυτό αποδεικνύεται τελικώς δύσκολο εγχείρημα λόγω της απαιτούμενης εξειδίκευσης ενόψει και των ιδιαίτερων συνθηκών που επικρατούν στην Αρκτική.
Συμπερασματικά, γίνεται σαφές βάσει των προαναφερομένων, ότι διαφορετικές ΑΠΕ εντοπίζονται και έχουν αξιοποιηθεί στη Γροιλανδία, με την υδροηλεκτρική ενέργεια ασφαλώς, να έχει τα πρωτεία. Εν συνεχεία, η ενέργεια που παράγεται από την καύση των αποβλήτων, καθώς και η αιολική και ηλιακή ενέργεια, καίτοι χρησιμοποιούνται, αφήνουν φυσικά περιθώρια περαιτέρω προώθησης τους. Κάτι τέτοιο δύναται ασφαλώς να επιτευχθεί αρχικά με την εκμετάλλευση και ακολούθως την αξιοποίηση εκείνων των γνώσεων που σχετίζονται με τις ιδιαίτερες συνθήκες που επικρατούν στην εν λόγω χώρα και τελικά την υλοποίηση έργων μέσω των οποίων οι ΑΠΕ θα ενταχθούν με τον πλέον δυναμικό τρόπο στον χώρο των ενεργειακών πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων.
Βιβλιογραφία
Central Intelligence Agency (2020). The world factbook. North America: Greenland. Διαθέσιμο στο https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/gl.html
Naalakkersuisut-Government of Greenland (2018). Sector plan for energy and water supply. Διαθέσιμο στο https://naalakkersuisut.gl/~/media/Nanoq/Files/Publications/Erhverv/ENG/Sektorplan%202018%20UK.pdf
Naalakkersuisut-Government of Greenland (2016). Coalition Agreement 2016-2018. Διαθέσιμο σε https://naalakkersuisut.gl//~/media/Nanoq/Files/Attached%20Files/Naalakkersuisut/DK/Koalitionsaftaler/Koalitionsaftale_S_IA_PN_eng.pdf
Naalakkersuisut-Government of Greenland (2020). Economy and Industry in Greenland. Διαθέσιμο σε https://naalakkersuisut.gl/en/About-government-of-greenland/About-Greenland/Economy-and-Industry-in-Greenland
Naalakkersuisut-Government of Greenland (2020). Facts about Greenland. Διαθέσιμο σε https://naalakkersuisut.gl/en/About-government-of-greenland/About-Greenland/Facts-about-Greenland
Naalakkersuisut-Government of Greenland (2020). Politics in Greenland. Διαθέσιμο σε https://naalakkersuisut.gl/en/About-government-of-greenland/About-Greenland/Politics-in-Greenland
Naalakkersuisut-Government of Greenland (2020). The Government. Διαθέσιμο σε https://naalakkersuisut.gl/en/Naalakkersuisut
WorldData.info (2020). Energy consumption in Greenland: usage of renewable energies. Διαθέσιμο στο https://www.worlddata.info/america/greenland/energy-consumption.php
WWF (2017). Renewable energy across the Arctic: Greenland report. Διαθέσιμο στο http://awsassets.wwfdk.panda.org/downloads/Greenland_RE_Report_July_2017_v2.pdf
[1]Μονάδα μέτρησης Terajoules
[2]Η εταιρεία Nukissiorfit ανήκει στην κυβέρνηση και έχει αναλάβει την εκπλήρωση της αρμοδιότητας της θέρμανσης, όπως επίσης και της διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας και του νερού σε ολόκληρη τη χώρα με εξαίρεση μόνο τις κοινότητες Kangerlussuaq, Narsarsuaq και Kulusuk, στις οποίες η παροχή ενέργειας πραγματοποιείται από το αεροδρόμιο Mittarfeqarfiit. Να σημειωθεί ότι η προαναφερόμενη εταιρεία στηρίζει κατά βάση τον εφοδιασμό ηλεκτρικής ενέργειας και τη θέρμανση στη χρήση ανανεώσιμης ενέργειας.