Ύστερα από 35 χρόνια , η Διεθνής Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982 εξακολουθεί να υφίσταται και να γιορτάζει μαζί της κάθε χρόνο τα γενέθλιά του το ελληνικό παράδοξο (Greek paradox) , μια «παραφωνία» του Διεθνούς Δικαίου η οποία απλώνει τη σκιά της πάνω από την ελληνική επικράτεια ήδη από τις αρχές τις δεκαετίας του ’70 . Η Ελλάδα , αν και έχει προσχωρήσει από τις 30 Ιουλίου 1994 στη διεθνή σύμβαση , μέχρι και σήμερα δεν βρίσκεται σε θέση να απολαμβάνει πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα στο Αιγαίο , εξαιτίας της επίμονης στάσης της Τουρκίας να αμφισβητεί διαρκώς τις νόμιμες διεκδικήσεις της χώρας μας τόσο στο θαλάσσιο , όσο και στον εναέριο χώρο .
Το περίφημο casus belli αποτελεί ήδη από την υπογραφή της Συνθήκης μια ισχυρή, εκβιαστική πρακτική της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα . Η γειτονική χώρα εδώ και δεκαετίες μονομερώς αναφέρεται στις Γκρίζες Ζώνες στο Αιγαίο , περιγράφοντας με αυτό τον τρόπο ύδατα και νησίδες του Αιγαίου όπου η Τουρκία αμφισβητεί την παραδεδεγμένη κυριαρχία της Ελλάδας . Ωστόσο οι πραγματικοί ισχυρισμοί αυτοί της Τουρκίας δεν βρίσκουν έρεισμα σε κανέναν κανόνα του Διεθνούς Δικαίου και συγκεκριμένα στους κανόνες του Δικαίου της Θάλασσας . Σύμφωνα με το Άρθρο 3 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας , ως χωρικά ύδατα ορίζεται η θαλάσσια ζώνη που προεκτείνεται μέχρι και 12 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσεως που τοποθετούνται στην ακτογραμμή . Στα χωρικά ύδατα ανήκει τόσο η θαλάσσια περιοχή όσο και το υπέδαφος , ο βυθός και ο υπερκείμενος εναέριος χώρος , με μόνη την επιφύλαξη του δικαιώματος της «αβλαβούς διέλευσης» . Το Άρθρο 3 , ουσιαστικά για την Ελλάδα κατοχυρώνει κανόνα εθιμικού δικαίου ο οποίος υπήρχε από τη δεκαετία του ’80 και επιτρέπει κατά βούληση στα κράτη να επεκτείνουν στα 12 ναυτικά μίλια της αιγιαλίτιδα ζώνη , χωρίς να έρθουν σε διαπραγμάτευση με κάποια άλλη χώρα .
Το άκρως νόμιμο δικαίωμα της Ελλάδας να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα της ζώνη στα 12 ν.μ. αρνείται η Τουρκία να δεχτεί εδώ και δεκαετίες . Συγκεκριμένα , η γειτονική χώρα εξέφρασε έντονα την δυσαρέσκεια της να συζητήσει το θέμα αυτό σε διμερή διάλογο το 1974 , όταν ακόμα η Ελλάδα βρισκόταν υπό το καθεστώς της χούντας , χαρακτηρίζοντας «άκυρη και ανυπόστατη» οποιαδήποτε προσπάθεια της Ελλάδας να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της . Μάλιστα ως «casus belli» πλέον θεωρείται οποιαδήποτε επέκταση πέρα από τα 6 ν.μ. Το Νοέμβριο του 1995 τίθεται σε ισχύ η Συνθήκη για το Δίκαιο της Θάλασσας η οποία ψηφίζεται το 1995 από το ελληνικό Κοινοβούλιο (Μάιος) . Ωστόσο , η χώρα μας δεν κάνει καμία προσπάθεια επέκτασης της αιγιαλίτιδας ζώνης εξαιτίας της απειλής πολέμου από την Τουρκία , η οποία αποτελεί πρόδηλη παραβίαση του Άρθρου 2 παρ. 4 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ . Στο άρθρο αυτό , με το οποίο τυποποιείται κανόνας αναγκαστικού δικαίου (jus cogens ) , αναφέρεται ότι όλα τα κράτη είναι υποχρεωμένα να απέχουν από την απειλή ή τη χρήση ένοπλης βίας εις βάρος της εδαφικής ακεραιότητας τρίτου κράτους . Αξίζει να αναφερθεί πως στην περίπτωση που εξετάζεται , όχι μόνο δεν διαταράσσεται η διεθνής τάξη και ασφάλεια με την κίνηση της Ελλάδας , άλλα μια παράνομη πράξη μπαίνει εμπόδιο σε μια άκρως νόμιμη αξίωση . Η επίμονη άρνηση της Τουρκίας να εγκαταλείψει τη θέση αυτή βρίσκει έρεισμα στο γεγονός ότι το Αιγαίο πρόκειται για μια κλειστή θάλασσα , στην οποία πρέπει να εφαρμόζεται ειδικό καθεστώς συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας . Πράγματι η θέση αυτή επιβεβαιώνεται υπό τις προϋποθέσεις των άρθρων 122,123 της Σύμβασης για το δίκαιο της Θάλασσας , αλλά δεν μπορεί να ευοδωθεί στην συγκεκριμένη περίπτωση , καθώς τίθεται ζήτημα άσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων , ενώ οι διατάξεις αυτές περιορίζονται σε θέματα προστασίας αλιείας , περιβάλλοντος και επιστημονικής θαλάσσιας έρευνας .
Κατ’ επέκταση , τa επιχειρήματα της Τουρκίας για μετατροπή του Αιγαίου σε μια « ελληνική κλειστή λίμνη» που θα περιορίζει την διέλευση των τουρκικών πλοίων , καθώς και η καταχρηστική άσκηση δικαιώματος είναι αβάσιμα . Αρχικά , σε κάθε περίπτωση το Άρθρο 17 της Σύμβασης κατοχυρώνει την ελεύθερη ναυσιπλοΐα και το δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης , ενώ η κατάχρηση δικαιώματος του άρθρου 300 της Σύμβασης βρίσκει έρεισμα μόνο σε αυθαιρεσίες που αφορούν δικαιοδοσίες και δεν σχετίζεται με την εφαρμογή εθιμικού ή συμβατικού κανόνα διεθνούς δικαίου . Συνεπώς , ο ισχυρισμός ότι η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να επεκτείνει τα ναυτικά της μίλια , επειδή θα επέρθει ως αποτέλεσμα να επηρεαστεί το δικαίωμα της Τουρκίας στη υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου είναι αβάσιμος.
Μία διευθέτηση του ζητήματος αυτού θα αποτελούσε μια «ανάσα δικαίου» για την Ελλάδα . Επιστρέφοντας στο «ελληνικό παράδοξο» , την ύπαρξη , δηλαδή , 10μιλίων εναέριου χώρου σε σχέση με την ύπαρξη 6 ναυτικών , αυτό θα λυθεί με την αύξηση της αιγιαλίτιδας ζώνης , δίνοντας τέλος στις παραβιάσεις της Τουρκία στον ελληνικό εναέριο χώρο με πρόσχημα τα Άρθρα 1 ,2 της Σύμβασης του Σικάγο για την Διεθνή Πολιτική Αεροπορία , όπου ορίζεται ρητά ότι ο εναέριος χώρος πρέπει να βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με το εύρος των χωρικών υδάτων . Συνεπώς , στο Αιγαίο δεν υπάρχουν «γκρίζες ζώνες» και όρος αυτός είναι αδόκιμος , διότι τίποτα το οποίο βρίσκεται στην ελληνική επικράτεια δεν πρέπει να αμφισβητείται .
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
· Μιλτιάδης Σαρηγιαννίδης , Θεμελιώδεις Έννοιες στο Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο – Β΄ έκδοση , εκδ .Σάκκουλα, 2014
· Γρηγόρης Ι. Τσάλτας, Μαριάνθη Κλάδη – Ευσταθοπούλου, Το διεθνές καθεστώς των θαλασσών και των ωκεανών, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, 2003
· Συρίγος Μ . Άγγελος , ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ, εκδόσεις Πατάκη , Φεβρουάριος 2015
· Πληροφορίες από την επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Εξωτερικών , διαθέσιμες στο : http://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/