Γράφει ο Γιάννης Κουρδούμπας
Τα τελευταία χρόνια, το διεθνές οικονομικό περιβάλλον είναι διαρκώς μεταβαλλόμενο και χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη πολλών παραγόντων, οι οποίοι μπορεί να έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα. Αυτή η σύγκρουση συμφερόντων μπορεί να οδηγήσει σε διάφορες διαμάχες, μεταξύ των οποίων, οι εμπορικοί πόλεμοι. Βλέπουμε σε συχνή βάση χώρες όπως η Αμερική και η Κίνα να κάνουν εξαγγελίες για μέτρα που κοστίζουν δισσεκατομύρια και στις δύο χώρες και σκεφτόμαστε ότι κάποιος κερδίζει εν τέλη, είναι όμως έτσι; Υπάρχει νικητής σε έναν πόλεμο;
Οι εμπορικοί πόλεμοι χαρακτηρίζονται ως μια κατηγορία έντονων διεθνών συγκρούσεων, όπου τα κράτη αλληλεπιδρούν και διαπραγματεύονται πρωτίστως σε οικονομικούς όρους, που συνδέονται άμεσα με τους τομείς των συναλλασσομένων αγαθών και οικονομικών υπηρεσιών και όπου τα χρησιμοποιούμενα μέσα είναι εμπόδια στην ελεύθερη ροή αγαθών και υπηρεσιών. Μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε αυτές τις διαμάχες σε δύο τύπους: Αφενός, στους Εμπορικούς Πολέμους μεταξύ μιας μεγάλης οικονομικά και μιας μικρής χώρας. Σε αυτό το σενάριο, η μεγάλη χώρα επωφελείται από έναν εμπορικό πόλεμο και η μικρή πάντα χάνει. Αφετέρου, στους Εμπορικούς Πολέμους μεταξύ μεγάλων χωρών ή συνασπισμών χωρών.
Όταν οι χώρες είναι αρκετά διαφορετικές σε οικονομικό μέγεθος, τα κέρδη για τη μεγαλύτερη χώρα που εφαρμόζει ένα δασμό ενδέχεται να αντισταθμίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις των αντιποίνων της μικρής χώρας. Ακόμα και στην περίπτωση αυτή, η μεγάλη χώρα θα κερδίσει, αλλά ο κόσμος θα χάσει συνολικά. Ειδικότερα, σε αυτό το σενάριο οι χώρες που έχουν την μεγαλύτερη ζημία είναι οι αναπτυσσόμενες, που θα χάσουν ένα βασικό εισόδημα που έχουν από τις εξαγωγές πρώτων υλών.
Εάν αφαιρέσουμε τους πολιτικούς λόγους από την εξίσωση, τα κράτη επιβάλλουν δασμούς γιατί αποβλέπουν στη μέγιστη αύξηση της ευημερίας τους, βασιζόμενα στον επονομαζόμενο Βέλτιστο Δασμό. Εάν οι δασμοί αυξηθούν πάνω απο το επίπεδο του βέλτιστου δασμού, τότε η ευημερία θα αρχίσει να μειώνεται πέφτοντας κάτω από το επίπεδο του ελεύθερου εμπορίου, μέχρι που δεν θα υπάρχει καθόλου εμπόριο. Φαίνεται, λοιπόν, ότι είναι βέλτιστο για τις μεγάλες χώρες να επιβάλλουν μικρούς δασμούς.
Η υπόθεση αυτή αγνοεί τη στρατηγική αλληλεπίδραση μεταξύ των χωρών. Χρησιμοποιώντας τη θεωρία παιγνίων, συγκεκριμένα την ισορροπία Νας, βλέπουμε ότι δυο μεγάλες οικονομικά χώρες που εφαρμόζουν δασμούς στις εισαγωγές τους, εγκλωβίζονται σε αυτή την πρακτική που τους αποφέρει ζημία, καθώς εάν μια χώρα δεν επιβάλλει ή αφαιρέσει τους δικούς της δασμούς μονομερώς, θα έχει ακόμα μεγαλύτερη απώλεια. Το ορθότερο λοιπόν θα ήταν και οι δύο χώρες να αφαιρέσουν τους δασμούς τους και να βρεθούν σε μια κατάσταση ελεύθερου εμπορίου. Ο λόγος που δεν το κάνουν πέρα από τις πολιτικές σκοπιμότητες είναι ότι εγκλωβίζονται στο λεγόμενο δίλημμα του φυλακισμένου. Οι δυό χώρες δεν εμπιστεύονται αρκετά η μία την αλλή και έτσι παραμένουν σε μία κακή κατάσταση, φοβούμενες οτι θα καταλήξουν σε χειρότερη.
Εν κατακλείδι, σε αυτό το άρθρο, συμπεραίνουμε πως στην περίπτωση των μεγάλων οικονομικά χωρών μπορεί να υπάρξει ένα περιθώριο κέρδους από τις δασμολογικές πολιτικές. Στην πρώτη περίπτωση όπου στοχεύεται μια μικρότερη οικονομικά χώρα, το κέρδος είναι βέβαιο, είναι όμως και ηθικό; Αυτός είναι ένας απο τους λόγους που οι περισσότερες χώρες δημιουργούν μεταξύ τους εμπορικές συμφωνίες και συνασπισμούς. Στην δεύτερη περίπτωση όπου η δασμολογική πολιτική στοχεύει μια μεγάλη οικονομικά χώρα, όποιο κέρδος προκύψει θα είναι βραχυπρόθεσμο, καθώς η χώρα ή ο συνασπισμός χωρών που στοχέυεται αναγκαστικά θα απαντήσει, για να μειώσει την ζημία που δέχεται. Μακροπρόθεσμα, ο εμπορικός πόλεμος, γίνεται ένας πόλεμος φθοράς και με τις δύο χώρες να χάνουν σε οικονομικούς όρους. Από την στιγμή που ξεκινάει αυτή η διαδικάσια, είναι δύσκολο να σταματήσει και για πολιτικούς λόγους αλλά και επειδή οι χώρες που συμμετέχουν έχουν εγκλωβιστεί στο δίλλημα του φυλακισμένου. Για να απεγκλωβιστούν απο αυτόν το φαύλο κύκλο οι χώρες θα πρέπει να εμπιστευτούν η μία την άλλη, να σταματήσουν τα πολιτικά παιχνίδια και να συνεργαστούν δημιουργώντας εμπορικές συμφωνίες.
Πηγές:
Robert C. Feenstra, Alan M. Taylor International Economics
Hatzipanagiotou Panos, Director of MSc in international and European Economic Studies, Athens University of Economics and Business. MSc Notes
Ioannis Kourdoumpas, Thesis for MSc in International and European Economic Studies http://www.pyxida.aueb.gr/index.php?op=view_object&object_id=7099