Γράφει ο Νικόλαος Γιάννου
Είναι μια θλιβερή πραγματικότητα το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια, οι πολίτες των χωρών της Ευρώπης και των ΗΠΑ βιώνουν την απειλή των τρομοκρατικών επιθέσεων από ακραίες ισλαμιστικές οργανώσεις που στόχο έχουν να σκορπίσουν τον φόβο στις δυτικές κοινωνίες. Πριν λίγους μήνες συνέβη το περιστατικό του αποκεφαλισμού του Γάλλου καθηγητή Σαμιέλ Πατί, γεγονός που σόκαρε τη γαλλική κοινωνία, ενώ λίγες ημέρες αργότερα ακολούθησε η επίθεση στη Βιέννη. Όλες από ακραίους Ισλαμιστές.
Η διατάραξη της κανονικότητας από την τρομοκρατία όμως δεν είναι κάτι πρωτόγνωρο για την Ευρώπη, μάλιστα τα συνολικά τρομοκρατικά χτυπήματα έχουν μειωθεί σε σχέση με το παρελθόν. Αυτό που έχει αλλάξει είναι ο χαρακτήρας τους. Στις δεκαετίες 1970-1980, στη Δυτική Ευρώπη μόνο οι θάνατοι από την τρομοκρατία ανά έτος κυμαίνονταν από 200-400 με κύρια χώρα-στόχο το Ηνωμένο Βασίλειο, κυρίως λόγω των δράσεων του IRA στη Βόρειο Ιρλανδία, ενώ τα τελευταία 30 χρόνια τα νούμερα είναι σαφώς χαμηλότερα. Η μερίδα του λέοντος στην αύξηση που σημειώνεται τα τελευταία 5 χρόνια ανήκει στην Γαλλία, καθώς από το 2014 και έπειτα οι περισσότερες τρομοκρατικές επιθέσεις τζιχαντιστών έχουν γίνει στο έδαφος της.
Αρκετοί λόγοι είναι αυτοί που καθιστούν το Γαλλικό κράτος πόλο έλξης τρομοκρατικών χτυπημάτων:
Α) Αποικιοκρατικό παρελθόν.
Η Γαλλία αποτελεί ένα από τα πρώτα κράτη που ανέπτυξαν αποικιοκρατική δραστηριότητα, ενώ διατηρούσε ακόμα έλεγχο σε ορισμένες χώρες μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Οι ισλαμιστές πιστεύουν πως τα δυτικά κράτη, μέσω της αποικιοκρατίας, όχι μόνο εξασθένισαν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές των μουσουλμανικών χωρών, αλλά και πως «μόλυναν» με τον τρόπο ζωής τους τις ισλαμικές κοινωνίες, πράγμα που είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια της αίγλης του παρελθόντος. Πιστεύουν, λοιπόν, πως με τη χρήση όπλων και τη δημιουργία θεοκρατικής οντότητας (βλ. Ισλαμικό κράτος) ή με τις τρομοκρατικές ενέργειες θα φέρουν πίσω το παλαιό μεγαλείο.
Β) Ενεργητική παρουσία σε χώρες του μουσουλμανικού κόσμου.
Οι υπερπόντιες επιχειρήσεις του γαλλικού κράτους δεν είναι αντικείμενο μόνο της ιστορίας, αλλά και σημερινή πραγματικότητα: 10.300 στρατιωτικό προσωπικό αποτελεί τη δύναμη του γαλλικού στρατού σε εξωτερικές αποστολές. Η γαλλική παρουσία στη Συρία είναι από τις πιο έντονες ανάμεσα στις δυτικές χώρες, ενώ αντίστοιχη παρουσία υπάρχει και στο Μάλι από το 2013.
Γ) Γαλλικός υλισμός
Το 1789 με το ξέσπασμα της Γαλλικής Επανάστασης και την εγκαθίδρυση της πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας (1792), το γαλλικό κράτος στράφηκε απέναντι στην Καθολική Εκκλησία, την οποία οι επαναστάτες θεωρούσαν συνυπεύθυνη για την καταπίεση των Γάλλων υπηκόων. Το καθεστώς αυτό μπορεί να άλλαξε άμεσα από τον Ναπολέοντα και την παλινόρθωση της Μοναρχίας στη συνέχεια, αλλά μετά την οριστική εγκαθίδρυση της δημοκρατίας και την επαναφορά στις αρχικές επαναστατικές αξίες επακολούθησε ο οριστικός ολοκληρωτικός διαχωρισμός κράτους-εκκλησίας (1905).
H πολιτική αυτή είχε αποτελέσματα: ούτε οι μισοί Γάλλοι δε δηλώνουν πως είναι Χριστιανοί (45%), το ποσοστό προσέλευσης στις εκκλησίες είναι από τα χαμηλότερα στον πλανήτη (5%), το 35% δηλώνει πως δεν ανήκει σε κάποια θρησκεία, ενώ οι μουσουλμάνοι σε ορισμένες μετρήσεις αγγίζουν σχεδόν το 9% του πληθυσμού κάνοντας το «εξάγωνο» την πρώτη σε μουσουλμάνους χώρα του δυτικού κόσμου. Ακόμα και οι αναζητήσεις που κάνουν οι Γάλλοι στο Google είναι περισσότερες για το Κοράνι παρά για τη Βίβλο, πράγμα που δεν συμβαίνει σε άλλη χώρα της ΕΕ (εκτός από τη Σουηδία).
Δεν υπάρχουν νόμοι που να περιορίζουν την προσβολή θρησκευτικών συμβόλων ή τη βλασφημία, τα θρησκευτικά σύμβολα απαγορεύονται στα σχολεία, όπως και η διδασκαλία του μαθήματος των θρησκευτικών. Η Γαλλία είναι μαζί με την Αλβανία οι μόνες χώρες στην Ευρώπη που δεν έχουν καμία μορφή μαθήματος θρησκευτικών.
Οι κινήσεις αυτές έχουν ως αποτέλεσμα η Γαλλία να στοχοποιείται από τους ακραίους Ισλαμιστές, οι οποίοι τη θεωρούν «ναυαρχίδα των απίστων και των εχθρών του Μωάμεθ». Επιπλέον, η έλλειψη εξοικείωσης του κόσμου με τη διαφορετικότητα και τη θρησκευτικότητα των άλλων ομάδων πέραν της δικής του έφερε τα αντίθετα αποτελέσματα από τα προσδοκώμενα, καθώς προκλήθηκε αύξηση της καχυποψίας και μισαλλοδοξίας μεταξύ των πολιτών αντί για μείωση.
Δ) Κατάσταση στα προάστια των αστικών κέντρων
Πέρα από τους θρησκευτικούς και ιστορικούς λόγους στη ριζοσπαστικοποίηση, σημαντικό ρόλο έχουν και κοινωνικά φαινόμενα, όπως η κατάσταση που επικρατεί στα προάστια των αστικών κέντρων. Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, στον δυτικό κόσμο δημιουργήθηκε το φαινόμενο της αύξησης του πληθυσμού με την έλευση των “baby boomers”, εξαιτίας του οποίου έγινε αναγκαία η οικοδόμηση νέων συνοικιών για την κάλυψη των νέων αναγκών, πρόβλημα το οποίο λύθηκε με την παρέμβαση του κράτους. Στα πρώτα χρόνια, κυρίως στη δεκαετία του 1960, με τον πολλαπλασιασμό των εργοστασίων και την ανάγκη ανειδίκευτων εργατών, οι συνοικίες αυτές γέμισαν σε μεγάλο βαθμό από κατοίκους των πρώην γαλλικών αποικιών στην Αφρική. Στις επόμενες δεκαετίες όμως, τα εργοστάσια συρρικνώθηκαν και μαζί και οι θέσεις εργασίας, δημιουργώντας μεγάλη ανεργία με τα εργοστάσια να επιλέγουν να απολύσουν πρώτους τους μη γηγενείς.
Η κατάσταση αυτή αυξομειωνόταν κατά τη διάρκεια των χρόνων. Σήμερα ο όρος «banlieues», προάστια στα γαλλικά, είναι πολλές φορές ισοδύναμος του «quartiers sensibles», ευαίσθητες γειτονιές. Η ανεργία, η αυξημένη εγκληματικότητα, η υψηλή συγκέντρωση σε αυτές τις περιοχές θρησκευτικών και φυλετικών μειονοτήτων, κυρίως μουσουλμάνων και μαύρων από τις πρώην αποικίες, τις έχει οδηγήσει στη γκετοποίηση.
Ε) Άλλοι παράγοντες
Επιπρόσθετοι παράγοντες που οξύνουν το κλίμα μπορούν να θεωρηθούν η προκλητικότητα από μέρος του γαλλικού τύπου, με το ευρέως γνωστό παράδειγμα του Charlie Hebdo αλλά και άλλων περιοδικών που σατιρίζουν θρησκευτικά σύμβολα και πιστεύω, πράγμα σύνηθες στη Γαλλία, λόγω και της σχετικής νομικής ελευθερίας.
Η μετανάστευση, όπως σε όλες τις Ευρωπαϊκές χώρες έτσι και στη Γαλλία, είναι ένα ολοένα και αυξανόμενο ζήτημα, καθώς δέχεται κύματα μεταναστών που μπαίνουν χωρίς χαρτιά, ειδικά τα τελευταία χρόνια, χωρίς αυτό να σημαίνει πως επιθέσεις δεν γίνονται και από ντόπιους: άνθρωποι που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στη Γαλλία καταφεύγουν σε ακραίες θέσεις και συμπεριφορές, άτομα όχι απλά δεύτερης αλλά και τρίτης γενιάς πολλές φορές «κατηχούνται» και οργανώνονται και μέσω διαδικτύου χωρίς καν εκ του σύνεγγυς επαφή με τους πυρήνες των οργανώσεων στο εξωτερικό.
Σε κάθε περίπτωση, η τρομοκρατία θα αντιμετωπιστεί και με στρατιωτικές επιχειρήσεις στις βάσεις των τρομοκρατών και με την καλύτερη ασφάλεια των συνόρων. Ωστόσο, μόνο αυτά δεν θα λύσουν το πρόβλημα: η αλλαγή του συστήματος ενσωμάτωσης είναι απαραίτητη ώστε να εκλείψουν τα γκέτο και να επιτευχθεί η αφομοίωση των διαφορετικών ομάδων στη γαλλική κοινωνία. Σίγουρα πάντως δε θα αντιμετωπιστεί ούτε με επικοινωνιακές τακτικές ούτε με το στιγματισμό όλων των μουσουλμάνων που οδηγεί σε έξαρση του «πολεμικού» κλίματος.
Ο ισλαμισμός δεν είναι παρά η ακραία έκφραση του ριζοσπαστικού πολιτικού Ισλάμ και δεν αντιπροσωπεύει την πλειονότητα των μουσουλμάνων. Από την άλλη μεριά, δε σημαίνει πως πρέπει να κλείσουμε τα μάτια και να φοβόμαστε να πούμε το όνομα του προβλήματος: «ριζοσπαστική ισλαμική τρομοκρατία». Η παραδοχή ενός προβλήματος είναι πάντα το πρώτο βήμα για τη λύση του.
ΠΗΓΕΣ:
Hannah Ritchie, Joe Hasell, Cameron Appel and Max Roser, Terrorism, Our World in Data, Νοέμβριος 2019. Διαθέσιμο σε: https://ourworldindata.org/terrorism
EU TERRORISM SITUATION & TREND REPORT (TE-SAT),Europol,Απρίλιος 5, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.europol.europa.eu/activities-services/main-reports/eu-terrorism-situation-and-trend-report
Μιχάλης Μαριόρας, «Αναζητώντας τρόπους με τους Μουσουλμάνους», εκδ. Πεδίο, σελ. 446.
French military forces deployed in operations abroad, Ιστότοπος Γαλλικής Κυβέρνησης, Φεβρουάριος 25, 2015.Διαθέσιμο σε: https://www.gouvernement.fr/en/french-military-forces-deployed-in-operations-abroad-0
Marcel Lachiver, «Histoire: De 1715 à nos jours», εκδ. Bordas, 1987.
Religion in France,Απρίλιος 5, 2021.Διαθέσιμο σε: https://about-france.com/religion.htm
Conrad Hackett, 5 facts about the Muslim population in Europe, Νοέμβριος 29, 2017. Διαθέσιμο σε: https://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/11/29/5-facts-about-the-muslim-population-in-europe/
Amazing maps, What’s googled more? The Bible or the Quran?, Μάρτιος 26, 2021. Διαθέσιμο σε: https://www.instagram.com/p/CM5BwmBH8Kf/
Όλγα Γριζοπούλου, Συγκριτική επισκόπηση των εξελίξεων στη ΘΕ και το ΜΘ στην ΕΕ, Νοέμβριος 2008. Διαθέσιμο σε: https://dipe.evr.sch.gr/media/documents/counselors/2017_09_thrhskeytika_02.pdf
Laurence Bindner, Jihadists’ Grievance Narratives against France, Φεβρουάριος 2018. Διαθέσιμο σε: https://icct.nl/app/uploads/2018/02/Bindner-Jihadists-Grievance-Narratives-Against-France-February2018.pdf
Ρεζίς Ντεμπρέ, «Η διδασκαλία της θρησκείας στο ουδετερόθρησκο σχολείο», εκδ. Εστία, Δεκέμβριος 2004.
Ραιημον Καρτιε, «Μεταπολεμική Παγκόσμιος ιστορία», Πάπυρος, Δεκέμβριος 1970.
Sylvie Tissot, French Suburbs: A New Problem or a New Approach to Social Exclusion?, 2008. Διαθέσιμο σε: http://aei.pitt.edu/11792/1/CES_160.pdf
Fabio Mattioli, Les banlieues au quotidien: Diversité des situations, CITEGO, 2011. Διαθέσιμο σε: http://www.citego.org/bdf_fiche-document-476_en.html
Krysta Suzanne Gingue, On the Outskirts: How French Suburbs Face Disproportionate Inequality. Διαθέσιμο σε:https://scholars.unh.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1480&context=honors
Net migration in France from 2008 to 2019, Μάιος 12, 2019. Διαθέσιμο σε:https://www.statista.com/statistics/686137/net-migration-france/
Peter Nesser, Jihadi Terrorism in Europe. The IS effect.Διαθέσιμο σε: https://www.academia.edu/34319801/Jihadi_Terrorism_in_Europe_The_IS_Effect?email_work_card=title
Lucy Williamson, Muslims under pressure to sign French values charter, Δεκέμβριος 1, 2020. Διαθέσιμο σε:https://www.bbc.com/news/world–europe-55132098
Μπαγκλαντές: Νέες διαδηλώσεις κατά της Γαλλίας και του Μακρόν, Νοέμβριος 2, 2020. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/world/561140500/mpagklantes-nees-diadiloseis-kata-tis-gallias-kai-toy-makron/