Γράφει η Στέλλα Ντέλιου
Απόφαση υπέρ του Δίστομου έλαβε το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας στις 3 Σεπτεμβρίου 2019. Για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά αμάχων και κατά της ανθρωπότητας. Στις 10 Ιουνίου του 1944 διαπράχθηκε ένα από τα πιο ειδεχθή εγκλήματα της γερμανικής κατοχής.
Γερμανικά στρατεύματα υπό τον λοχαγό Fritz Laufenbach μετακινήθηκαν από την Λιβαδειά στην Άμφισσα μέσω Δίστομου με στόχο την εύρεση ανταρτών. Η μάχη στο χωριό Στείρι είχε ως απότοκο την συμπλοκή των ναζί με τα ελληνικά στρατεύματα αντίστασης και τον θάνατο δεκάδων ναζί. Ως αντίποινα τα γερμανικά στρατεύματα κατευθύνθηκαν στο Δίστομο, όπου κατέφυγαν σε θηριωδίες, και προκάλεσαν 218 θανάτους, βιασμούς , ακρωτηριασμούς σε αμάχους, ανάμεσά τους παιδιά και ηλικιωμένοι. Οι πράξεις των SS είναι εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και πρέπει να δικάζονται βάσει του Διεθνούς Δικαίου , ωστόσο δυστυχώς στη πλειονότητα τους έχουν μείνει ατιμώρητα. Η απονομή δικαιοσύνης στην συγκεκριμένη υπόθεση αποτελεί κρίσιμο ερώτημα για το μέλλον, κατά ποσό τα κράτη μπορούν να επικαλεσθούν το δικαίωμα της ετεροδικίας και να αποφεύγουν την απόδοση ευθυνών για πράξεις κατά του Διεθνούς Δικαίου και των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η
ετεροδικία είναι ένας από τους βασικούς
παράγοντες της μη αναγνώρισης του
δικαιώματος σε ιδιώτες, να αξιώσουν
αποζημίωση από το κράτος τους ενώπιον
εθνικών δικαστηρίων, καθώς κατά το
διεθνές δίκαιο αναγνωρίζεται σε ένα
κυρίαρχο κράτος η κρατική ασυλία από
τα εθνικά δικαστήρια άλλου Κράτους. Για
το λόγο αυτό χρίζει ιδιαίτερου
ενδιαφέροντος η διερεύνηση αυτής της
νομολογίας, με έναυσμα τις αποφάσεις
των ελληνικών δικαστηρίων για τις
γερμανικές επανορθώσεις. Στις 30 Οκτωβρίου
1997, το Πολυμερές Πρωτοδικείο της Λιβαδειάς
εξέδωσε την απόφαση 137/1997
κατά του γερμανικού κράτους, για απεχθή
εγκλήματα κατά αμάχου πληθυσμού, το
1944 στο Δίστομο. Η αγωγή ξεκίνησε με
πρωτοβουλία των συγγενικών προσώπων
των θυμάτων από τη Νομαρχία της Βοιωτίας.
Τροχοπέδη στην υπόθεση αποτελούσε η
κρατική ασυλία, καθώς η Γερμανία
επικαλείται ετεροδικία, αλλά η παραβίαση
κανόνων jus
cogens,
οδηγεί το Πρωτοδικείο να απορρίψει τις
ενστάσεις της Γερμανίας. Βάσει του
άρθρου 3 Συμφωνίας της Χάγης 1907 και του
άρθρου 46 καν. Χάγης αποφάνθηκε ότι η
αγωγή ήταν νόμιμη και επιδίκαζε
αποζημίωση. Η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου
επιβεβαίωσε την απόφαση του Πρωτοδικείου
της Λιβαδειάς.
Ωστόσο, η απόφαση αυτή
δεν έτυχε της αρμόζουσας αντιμετώπιση
από το αρμόδιο τότε Υπουργείο Δικαιοσύνης
και δεν εκδόθηκε ποτέ.
Το
2004 ο Γιάννης Σταμούλης, με ένα ιδιοφυές
νομικό τέχνασμα αποφασίζει σε συνεργασία
με τον δικηγόρο Joachim
Lau,
να καταφύγει σε μία άλλη χώρα της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην οποία η Γερμανία
είχε οικονομικές δραστηριότητες, την
όμορη Ιταλία. Το Ανώτατο Συνταγματικό
Δικαστήριο της Ιταλίας δεν έκανε δεκτή
την προσφυγή της γερμανικής εταιρείας
των γερμανικών σιδηροδρόμων που ζητούσαν
να μην κατασχεθούν οι εισπράξεις από
τα εισιτήρια των ιταλικών σιδηροδρόμων.
Το 2014 το ιταλικό συνταγματικό δικαστήριο
αποφάνθηκε πως «η
εφαρμογή του κανόνα της ετεροδικίας
πλήττει το “δικαίωμα
στον φυσικό δικαστή”
και κατά συνέπεια δεν μπορεί να εφαρμόζεται
σε περιπτώσεις, όπου δικαστήρια καλούνται
να κρίνουν για θέματα εγκλημάτων κατά
της Ανθρωπότητας», Συνεπώς, η θέση της
Γερμανίας, περί εκδίκασης της υπόθεσης,
μόνο στα γερμανικά εθνικά δικαστήρια
υπέστη σοβαρό πλήγμα. Στις 3 Σεπτεμβρίου
2019 το Ανώτατο Δικαστήριο της Ιταλίας
με την υπ’ αριθμόν 21995/2019
δεν έκανε δεκτή την αίτηση των εταιριών
γερμανικών σιδηροδρόμων για την λήψη
των εισόδων από την Γερμανία. Πιο
συγκεκριμένα το δικαστήριο έλαβε απόφαση
υπέρ της αποζημίωσης των οικογενειών
των θυμάτων του Δίστομου, ύψους 25.000.000
ευρώ.
Εν κατακλείδι, η χρηματική αποζημίωση σαφώς δεν αντικαθιστά την ανθρώπινη ζωή, ωστόσο αποτελεί ηθική δικαίωση για τις οικογένειες των θυμάτων και τη μνήμη των θανούντων, η διεθνής αναγνώριση των αποτρόπαιων εγκλημάτων της γερμανικής κατοχής. Παράλληλα, ενισχύεται το αίσθημα αισιοδοξίας για υπάρχουσες υποθέσεις, αλλά και πιθανές μελλοντικές κατά της ανθρωπότητας, μέσω της απονομής δικαιοσύνης. Επομένως, επιτακτική είναι η ανάγκη της αρωγής από το Υπουργείο Δικαιοσύνης για την εκδίκαση και αποζημίωση των θυμάτων του Τρίτου Ράιχ στη χώρα τους και όχι μόνο σε άλλες χώρες.
Βιβλιογραφία
“Απόφαση-σταθμός ιταλικού δικαστηρίου για τις γερμανικές αποζημιώσεις”, CNN, 6/9/2019 Διαθέσιμο σε: https://www.cnn.gr/news/ellada/story/189799/apofasi-stathmos-italikoy-dikastirioy-gia-tis-germanikes-apozimioseis
“Δίστομο: Οριστική δικαίωση για τα θύματα των ναζί από την ιταλική Δικαιοσύνη – Διεκδικούν €25.000.000 από τη Γερμανία “ Πρώτο θέμα, 6/9/2019
Διαθέσιμο σε: https://www.protothema.gr/greece/article/922395/i-italiki-dikaiosuni-dikaiose-oristika-tous-distomites-diekdikoun-25000000-euro/
Δήμος Δίστομου- Αράχωβας- Αντίκυρας , Σφαγή Δίστομου Διαθέσιμο σε: http://www.daa.gov.gr/newsite/2011-01-18-12-37-34/2009-06-05-18-40-56/2009-06-08-13-52-25.html
“Η σφαγή στο Δίστομο – 10 Ιουνίου 1944” ΕΡΤ – Ανάπλαση 2009 Διαθέσιμο σε: https://www.ert.gr/arxeio-afierwmata/i-sfagi-sto-distomo-10-ioynioy-1944/
Μαρία – Ντανιέλλα Μαρούδα και Στέλιος Περράκης , Διεθνής Δικαιοταξία, Αθήνα, εκδ. Σιδέρης, 2016 (σελ. 293-294)