Γράφει ο Πέτρος Τσαχουρίδης
Η περιοχή του Πόντου βρίσκεται στο βορειανατολικό τμήμα της Μικράς Ασίας και αποτελεί την παράλια περιοχή της Καππαδοκίας. Ήδη από την αρχαιότητα, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και τον Ξενοφώντα, είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή ελληνικές αποικίες. Η ελληνική γλώσσα και παιδεία και ο ελληνικός τρόπος ζωής εξαπλώθηκε στην περιοχή. Παράλληλα οι Έλληνες Πόντιοι ανέπτυξαν πλούσια εμπορική δραστηριότητα. Μετά την διάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την κατάληψη της περιοχής από τους Οθωμανούς, παρόλο που οι Έλληνες Πόντιοι αποτελούσαν μειονότητα στην περιοχή (40% του πληθυσμού) διατήρησαν τον πολιτισμό και την γλώσσα τους, και παρέμειναν στον πυρήνα της οικονομικής δραστηριότητας της περιοχής.
Στις αρχές του 20ου αιώνα οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν στις 700000, ενώ στην περιοχή υπήρχαν περί τα 1400 ελληνόφωνα σχολεία. Τυπογραφεία, περιοδικά, εφημερίδες και θέατρα βρίσκονταν στην κατοχή τους, γεγονός που καταδεικνύει τον πολιτισμικό πλούτο τους. Το 1908 εκδηλώνεται το κίνημα των Νεότουρκων το οποίο περιθωριοποιεί τον Σουλτάνο, και υπόσχεται ισονομία μεταξύ των μουσουλμάνων και των μειονοτήτων της Τουρκίας. Αρμένιοι, Έλληνες και λοιποί χριστιανικοί πληθυσμοί δέχονται με πανηγυρισμούς την διακήρυξη αυτή. Ωστόσο οι ελπίδες αυτές σύντομα διαψεύδονται, καθώς οι Νεότουρκοι από το 1911 αρχίζουν να παρουσιάζουν το πραγματικό εθνικιστικό τους πρόσωπο. Στόχος τους πλέον είναι η εξόντωση των Ελλήνων και των Αρμενίων που κατοικούν στην Τουρκία.
Η έκρηξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είναι η ευκαιρία που περίμεναν οι Νεότουρκοι για να ξεκινήσουν τις διώξεις εναντίον των χριστιανών. Το σύνολο των επιχειρήσεων οργανώθηκε από τους Γερμανούς συμμάχους των Τούρκων. Οι διώξεις μεθοδεύτηκαν με ανθελληνική εκστρατεία του τουρκικού τύπου. Οι χριστιανοί την περίοδο αυτή υπέστησαν σοβαρές καταπιέσεις, με κυριότερες τις δημεύσεις περιουσιών για τις «ανάγκες του πολέμου» και τους εκτοπισμούς πληθυσμών από τα παράλια στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Οι μετακινήσεις των χριστιανικών πληθυσμών είχε ως απώτερο σκοπό την εξολόθρευσή τους. Κατά την διάρκεια των «μετεγκαταστάσεων» οι Νεότουρκοι άφηναν τους πληθυσμούς αυτούς χωρίς φαγητό και νερό με αποτέλεσμα χιλιάδες να πεθάνουν από ασιτία και δίψα. Όσοι δεν άντεχαν τις κακουχίες δολοφονούνταν και οι γυναίκες βιάζονταν. Πρέπει να επισημανθεί ότι οι άνδρες ηλικίας 15 έως 45 χρονών δεν ακολουθούσαν αυτές τις πορείες θανάτου, καθώς επάνδρωναν τα τάγματα εργασίας (αμελέ ταμπουρού) βοηθώντας στην διεκπεραίωση εργασιών, εργαζόμενοι όμως υπό άθλιες συνθήκες.
Οι συνεχείς ήττες της Τουρκίας από την Ρωσία στο ανατολικό μέτωπο επιφέρουν την Γενοκτονία των Αρμενίων από τους Νεότουρκους. Η εισβολή και η κατάληψη του ανατολικού Πόντου από το ρωσικό στρατό το 1916 εξομαλύνει την κατάσταση στην περιοχή. Στο δυτικό όμως Πόντο οι διώξεις εναντίον τον χριστιανών συνεχίζονται αδιάκοπα. Η Ρώσικη Επανάσταση το 1917 έχει ως αποτέλεσμα την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τον ανατολικό Πόντο και την ανακατάληψη της περιοχή από τους Τούρκους.
Η συνθηκολόγηση της Τουρκίας το 1918 και η λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου μπορεί να θεωρηθεί το εφαλτήριο της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου μέσα από ένα σχέδιο γενικής εκκαθάρισης των μειονοτήτων της Τουρκίας. Οι Έλληνες Πόντιοι θεωρήθηκε εσφαλμένα ότι πρόδωσαν την Τουρκία βοηθώντας τους Ρώσους να καταλάβουν τον ανατολικό Πόντο. Τα πνεύματα οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο όταν με την πρόσκαιρη υποστήριξη της ελληνικής κυβέρνησης υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο έγινε προσπάθεια για την δημιουργία της ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου ή της συμπερίληψης αυτού σε ένα Αρμενικό κράτος.
Το 1920 ο Μουσταφά Κεμάλ, ένας ανερχόμενος Τούρκος αξιωματικός, ο οποίος είχε συγκροτήσει έναν εθνικιστικό στρατό σε συνεργασία με τους Νεότουρκους αποβιβάζεται στον Πόντο για το δεύτερο και τελευταίο στάδιο της Γενοκτονίας των Ποντίων. Το σχέδιο που εφάρμοσε ήταν αντίστοιχο αυτού που χρησιμοποιήθηκε από τους Νεότουρκους κατά την προηγούμενη περίοδο των διωγμών. Οι ελληνικοί πληθυσμοί εκτοπίζονταν από τα σπίτια τους, χωρίς να έχουν το δικαίωμα να πάρουν μαζί τους κανένα από τα υπάρχοντα τους. Περπατούσαν για μέρες στις ερήμους, υπό την συνοδεία αξιωματικών του Κεμάλ, χωρίς να έχουν την δυνατότητα να αποκτήσουν πρόσβαση σε νερό και τροφή. Στόχος των Τούρκων ήταν η εξαθλίωση και η εξολόθρευση των εκτοπισμένων. Όσους τους εγκατέλειπαν οι δυνάμεις τους οι Τούρκοι στρατιώτες είτε τους εγκατέλειπαν στην ερημιά είτε τους σκότωναν.
Μέσα σε μία οκταετία, και πιο συγκεκριμένα από το 1914 έως το 1922 οι Τούρκοι εξόντωσαν περίπου 300000 Έλληνες Πόντιους. Η γενοκτονία των Ποντίων αναγνωρίστηκε με μεγάλη καθυστέρηση από την Βουλή των Ελλήνων στις 24 Φεβρουαρίου 1994. Εκτός από την Ελλάδα την γενοκτονία των Ποντίων έχουν αναγνωρίσει επίσης η Κύπρος, η Αρμενία, η Ολλανδία, καθώς και 12 Πολιτείες των ΗΠΑ και 13 του Καναδά[1].
Βιβλιογραφία
Βλάσης Αγτζίδης, Το χρονικό της Γενοκτονίας του ποντιακού ελληνισμού 1908-1924, pontos news. Διαθέσιμο σε: http://www.pontos-news.gr/pontic-article/194445/hroniko-tis-genoktonias-toy-pontiakoy-ellinismoy-1908-1923
Η γενοκτονία των Ποντίων, pontos news. Διαθέσιμο σε: http://www.pontos-news.gr/pontic-article/3515/i-genoktonia-ton-pontion
Η γενοκτονία των Ποντίων, sansimera. Διαθέσιμο σε: https://www.sansimera.gr/articles/140
Μαρτυρίες από την γενοκτονία των Ποντίων, mixanitouxronou. Διαθέσιμο σε: https://www.mixanitouxronou.gr/chtipousan-aneleita-ta-pedia-me-ta-mastigia-ke-ta-tripousan-me-ta-xifi-tous-pantou-vlepame-ptomata-ginekon-pedion-ke-geronton-martiries-apo-ti-genoktonia-ton-pontion/
Ποιες χώρες/πόλεις έχουν αναγνωρίσει την γενοκτονία των Ποντίων, pontos news, 19 Μαΐου 2020. Διαθέσιμο σε: http://www.pontos-news.gr/article/209462/poies-horespoleis-ehoyn-anagnorisei-ti-genoktonia-ton-pontion
Ο ορισμός του εγκλήματος της γενοκτονίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, lawspost.gr, 4 Νοεμβρίου 2015. Διαθέσιμο σε: https://www.lawspot.gr/nomika-nea/o-orismos-toy-egklimatos-tis-genoktonias-symfona-me-diethnes-dikaio
[1] Ο ορισμός του εγκλήματος της γενοκτονίας σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, lawspost.gr, 4 Νοεμβρίου 2015. Διαθέσιμο σε: https://www.lawspot.gr/nomika-nea/o-orismos-toy-egklimatos-tis-genoktonias-symfona-me-diethnes-dikaio