Γράφει η Ελένη Κουτσανδρέα
Τον περασμένο Αύγουστο η προσοχή της παγκόσμιας κοινότητας στράφηκε στον πολύπαθο Λίβανο εξαιτίας της έκρηξης στο λιμάνι της Βηρυτού, η οποία ισοπέδωσε την πόλη και άφησε πίσω εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες. Μέχρι την στιγμή της έκρηξης, η χώρα είχε να αντιμετωπίσει μια οικονομία υπό κατάρρευση, η οποία την ώθησε στο κατώφλι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, υψηλά επίπεδα διαφθοράς στο κυβερνητικό επίπεδο και έναν λαό εξαγριωμένο και εξαθλιωμένο. Η καταστροφή, σε συνδυασμό με την πανδημία του κορονοϊού, ενέτεινε την κρίση στη χώρα, ωθώντας τα κράτη να συνδράμουν στην αντιμετώπιση της. Συγκεκριμένα, πρώτη η Γαλλία έσπευσε να προσφέρει ανθρωπιστική βοήθεια και ανθρώπινο δυναμικό ενώ ο Πρόεδρος Μακρόν έχει επισκεφθεί ήδη δύο φορές την πληγείσα περιοχή. Πολλοί ίσως να απόρησαν με την προθυμία της Γαλλίας να βοηθήσει το μικρό κράτος, όμως η σχέση των δύο χωρών βασίζεται σε μια μακρά παράδοση.
Με το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και την διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η Κοινωνία των Εθνών παραχώρησε στην Γαλλία, ως εδάφη υπό εντολή, την Συρία και τον Λίβανο. Χωρίς ποτέ να αποτελέσει γαλλική αποικία, ο Λίβανος περιήλθε υπό γαλλική διοίκηση με πρόβλεψη, μελλοντικά, να σχηματιστεί ανεξάρτητο κράτος. Η ίδρυση γαλλικών σχολείων, στα οποία μορφώνονταν τα ανώτερα στρώματα και τα οποία αργότερα στελέχωσαν τον διοικητικό μηχανισμό του κράτους, συνέβαλε στην υιοθέτηση της γαλλικής κουλτούρας και στην εξοικείωση με την γλώσσα και τον πολιτισμό της ευρωπαϊκής χώρας, ενώ ταυτόχρονα αναπτύχθηκαν κι εμπορικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες, με τον Λίβανο να σημειώνει σημαντική ανάπτυξη και ευημερία. Ωστόσο, πριν την πολιτική ανάμειξη της Γαλλίας στη διοίκηση της χώρας, υπήρχε και μια θρησκευτική σύνδεση. Είναι γνωστό πως ο πληθυσμός του Λιβάνου αποτελείται κυρίως από χριστιανούς και μουσουλμάνους, αυτό που ίσως δεν είναι γνωστό είναι πως οι χριστιανοί του Λιβάνου ανήκουν στην Μαρωνιτική Εκκλησία, δηλαδή με πιο απλά λόγια την Ανατολική Καθολική Εκκλησία. Οι “Ανατολικοί” αυτοί χριστιανοί (Μαρωνίτες), που υπάγονταν στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, προστατεύονταν από τον 17ο αιώνα και μετά από την Γαλλία, επομένως καθίσταται σαφές πως η επιρροή της Γαλλίας και η ανάπτυξη των δεσμών μεταξύ των χωρών δεν αποτελεί έκπληξη. Αν και μετά την ανεξαρτησία του Λιβάνου η επιρροή της Γαλλίας μειώθηκε, η ευρωπαϊκή χώρα συνέχισε να συνδράμει τον Λίβανο σε κρίσιμες στιγμές, όπως ο εμφύλιος, χωρίς όμως να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και να επηρεάζει τη διακυβέρνηση του κράτους του Λιβάνου. Οι συνθήκες άλλαξαν μετά το 2017, με την εκλογή του Προέδρου Μακρόν, με την Γαλλία να παρεμβαίνει πιο συντονισμένα και ιδίως αυτή την χρονική περίοδο.
Πέρα όμως από την παραδοσιακή φιλία Γαλλίας-Λιβάνου, ο Πρόεδρος Μακρόν φαίνεται πως έχει περισσότερους λόγους να βοηθήσει τη χώρα να ορθοποδήσει. Αναμφίβολα, η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί μια περιοχή μείζονος ενδιαφέροντος τόσα για την Γαλλία όσο και για άλλες περιφερειακές δυνάμεις όπως είναι η Τουρκία. Το τελευταίο διάστημα η συζήτηση έχει επικεντρωθεί στο ζήτημα της εκμετάλλευσης των πολύτιμων ενεργειακών πόρων που υπάρχουν εκεί, με τις ενδιαφερόμενες δυνάμεις να προσπαθούν να επικρατήσουν, επομένως η Γαλλία αναζητά έναν αξιόπιστο σύμμαχο στην περιοχή. Πολλοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν την πολιτική του Μακρόν ως νέο-αποικιακή πολιτική, η οποία έχει στόχο τον αποπροσανατολισμό των πολιτών της Γαλλίας ενώ κάποιοι -αφελώς- τον παρομοίασαν με τον Ναπολέοντα. Πως μπορούμε να μιλάμε όμως για νέο-αποικιακή πολιτική ή “κατάκτηση” του Λιβάνου από τη στιγμή που η χώρα δεν υπήρξε αποικία της Γαλλίας με την κλασική έννοια; Το διακύβευμα για την Γαλλία δεν είναι να αποκτήσει ένα προτεκτοράτο στην περιοχή αλλά έναν ισχυρό σύμμαχο που θα τη βοηθήσει να διεκδικήσει τα συμφέροντα της στην περιοχή. Επιπλέον, οι αναταραχές στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής κι η επικράτηση αυταρχικών καθεστώτων, όπως του γειτονικού Ιράν, θέτουν σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του Λιβάνου και συμβάλλουν στην περαιτέρω αποσταθεροποίηση της χώρας αλλά και ολόκληρης της περιοχής. Η ολοκληρωτική κατάρρευση του Λιβάνου θα προκαλέσει κύματα προσφύγων προς την Ευρώπη, με τις χώρες του Νότου να επωμίζονται το βάρος τον μεταναστευτικών ροών με δυσμενείς συνέπειες σε πολλαπλά επίπεδα. Είναι εμφανές πως ο Γάλλος Πρόεδρος, ο οποίος φαίνεται να επιθυμεί να κυριαρχήσει ως ο ηγέτης του ταλαιπωρημένου Νότου έναντι του αδιάφορου Βορρά (ιδιαίτερα στο θέμα του μεταναστευτικού προβλήματος) και η σημασία της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής τον ώθησαν στην στενότερη προσέγγιση της μικρής χώρας.
Συμπερασματικά, οι στενοί δεσμοί της Γαλλίας με τον Λίβανο οδήγησαν την πρώτη στην άμεση έκφραση της αλληλεγγύης της σε μια χώρα που ήδη δοκιμαζόταν. Ωστόσο, τα γεγονότα στην Ανατολική Μεσόγειο, η έκρυθμη κατάσταση στη Μέση Ανατολή κι η απειλή μιας νέας μεταναστευτικής ροής προς την Ευρώπη αποτέλεσαν τα βασικά κίνητρα για την αναθέρμανση των σχέσεων των δύο χωρών. Το διπλωματικό άνοιγμα της Γαλλίας υπαγορεύεται από την ανάγκη διασφάλισης των συμφερόντων και των διεκδικήσεων της Προεδρίας Μακρόν ενώ οι συσχετισμοί με μια νέα προσπάθεια αποικιοποίησης μάλλον δεν ευσταθούν.
Πηγές
1. BBC News, Lebanon: Why the country is in crisis, 5 Αυγούστου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.bbc.com/news/world-middle-east-53390108
2. DW, Κίρστεν Κνιπ, Πού οδηγείται ο Λίβανος;, 3 Σεπτεμβρίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.dw.com/el/%CF%80%CE%BF%CF%8D-%CE%BF%CE%B4%CE%B7%CE%B3%CE%B5%CE%AF%CF%84%CE%B1%CE%B9-%CE%BF-%CE%BB%CE%AF%CE%B2%CE%B1%CE%BD%CE%BF%CF%82/a-54783820
3. euronews.com, Lawren Chadwick, France and Lebanon: the history of a turbulent relationship, 1 Σεπτεμβρίου 2020, Διαθέσιμο σε: https://www.euronews.com/2020/09/01/france-and-lebanon-the-history-of-a-turbulent-relationship
4. express.co.uk, Aliss Higham, France and Lebanon history: Why are France and Lebanon allies?, Διαθέσιμο σε: https://www.express.co.uk/news/world/1319809/france-lebanon-history-emmanuel-macron-visit-why-are-france-lebanon-allies
5. theweek.in, Is France trying to reconquer Lebanon, ask critics, after Macron’s visit. Their history, explained, Διαθέσιμο σε: https://www.theweek.in/news/world/2020/08/10/is-france-trying-to-reconquer-lebanon-asks-critics-after-macron-visit-their-history-explained.html