Γράφει ο Αντώνιος Παράσογλου
Η Βόρειος Ιρλανδία βρίσκεται στο βόρειο άκρο της Νήσου της Ιρλανδίας, παρόλα αυτά, αποτελεί κομμάτι του κράτους του Ηνωμένου Βασιλείου. Αυτή η σημαντική παράμετρος είναι αποτέλεσμα των ιδιαίτερων κοινωνικών και θρησκευτικών συνθηκών που επικρατούσαν και συνεχίζουν να υπάρχουν στην περιοχή και τη διατήρησαν βάση συμφωνιών υπό Βρετανική κυριαρχία, παρά τις ένοπλες συγκρούσεις που οδήγησαν στις αρχές του 20ου αιώνα στη δημιουργία του Ιρλανδικού Κράτους. Όσα έχουν λάβει χώρα έκτοτε, καθώς και η παρατεταμένη κρίση στο ζήτημα της Β. Ιρλανδίας σε σχέση με το Brexit, οφείλονται ακριβώς στο ειδικό καθεστώς που έχει διαμορφωθεί για την περιοχή αυτή.
Η περιοχή της Βορείου Ιρλανδίας διαμορφώθηκε ιστορικά στη βάση της σύγκρουσης Ιρλανδών και Βρετανών. Η Ιρλανδική ανεξαρτησία υπήρξε σημείο καμπής, καθώς εκδίωξε τους Βρετανούς από το μεγαλύτερο κομμάτι του νησιού. Εκτός, έμεινε η περιοχή του ιστορικού Ulster, η οποία επρόκειτο να γίνει το πεδίο σύγκρουσής δύο κοινοτήτων με πολλούς νεκρούς και διαρκή προβλήματα στην συνύπαρξη των κατοίκων της. Στο επίπεδο του πολιτικού- κομματικού ανταγωνισμού , η εξέλιξη ήταν αυτή που ο Μοσχονάς αναφέρει : «Οι κοινωνικές συγκρούσεις προσλαμβάνουν τη μορφή διαιρετικής τομής όταν λόγω της έκτασης, της έντασης και της διάρκειας συμβάλλουν στη διαμόρφωση πεποιθήσεων, αξιών, ταυτοτήτων, οργανωτικών αποκρυσταλλώσεων και συλλογικών συμπεριφορών». Η ψήφος, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα βασιζόταν κυρίως στην εθνική-θρησκευτική ταυτότητα, παρά σε άλλες παραμέτρους.
Ο Ενωτισμός (Unionism) δομήθηκε γύρω από την ανάγκη ενότητας της περιοχής με το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο και υιοθετήθηκε κυρίως από κατοίκους προτεστάντες στο θρήσκευμα, με έντονο το στοιχείο της βρετανικής εθνικής συνείδησης. Από την άλλη, ο Ρεπουμπλικανισμός (Republicanism) στηρίχθηκε στην ιρλανδική εθνική συνείδηση καθώς και στον καθολικισμό ως θρησκευτικό δόγμα. Οι αναφερόμενες συνθήκες σε συνδυασμό με την διαρκή υποστήριξη του Λονδίνου προς τους φιλικά προσκείμενους Ενωτικούς οδήγησε σε βαθιά διαίρεση, ανάπτυξη σημαντικών ανισοτήτων μεταξύ των δύο κοινοτήτων και οδήγησε τελικά στην χωρίς όρια σύγκρουση. Ειδικότερα, η επονομαζόμενη περίοδος των Ταραχών (Troubles), 1968-1998, χαρακτηρίστηκε από τις αιματηρές συγκρούσεις διαδηλωτών και αστυνομίας, τρομοκρατικών χτυπημάτων από τις ένοπλές ομάδες του IRA, φυλακίσεις και διώξεις, πολιτική κρίση, καθώς και μια γενικότερη κατάσταση τρόμου και ανασφάλειας σε όλη τη χώρα.
Ωστόσο, η πολιτική βούληση στα τέλη της δεκαετίας του 1990, επέτρεψε το συμβιβασμό των πολιτικών μερίδων, την κατάπαυση του πυρός και την αντιμετώπιση των διαφορών μέσω της οργάνωσης των τοπικών θεσμών. Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής αποτέλεσε τον καταστατικό χάρτη πάνω στον οποίο διασφαλίζεται η ειρήνη στη Βόρειο Ιρλανδία και προβλέπονται οι δικλίδες ασφαλείας που να αποτρέπουν οποιαδήποτε επανάληψη της περιόδου των «Ταραχών». Συγκεκριμένα, προέβλεπε την κατάργηση των γεωγραφικών διαχωρισμών μεταξύ των κοινοτήτων, τον ολικό αφοπλισμό του ΙRA, την αποστρατικοποίηση της περιοχής, την ανάπτυξη θεσμών συνεργασίας μεταξύ της Βορείου Ιρλανδίας και της Ιρλανδίας και την αναγνώριση ίσων δικαιωμάτων μεταξύ των δύο θρησκευτικών κοινοτήτων, με την κατάργηση των διακρίσεων.
Πολιτική Αστάθεια και Brexit
Η επιθυμία της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση βρήκε απέναντι τους βόρειο-ιρλανδούς και τους σκωτσέζους. Ιδιαίτερο ζήτημα, που απασχόλησε τη Βόρειο Ιρλανδία, ήταν το ενδεχόμενο «των σκληρών συνόρων» που θα καθιστούσε τη μετακίνηση μεταξύ των δύο Ιρλανδιών δύσκολη όπως στο παρελθόν με αυστηρούς διασυνοριακούς ελέγχους και ο φόβος για την απώλεια των σημαντικών χρηματικών ποσών που προέρχονταν από την Ε.Ε. και στήριζαν την τοπική κοινωνία και τη διασφάλιση της ειρήνης. Τον Ιανουάριο του 2017 η κυβέρνηση της Βορείου Ιρλανδίας κατέρρευσε μετά από διαφωνίες μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων για ένα ενεργειακό ζήτημα με αποτέλεσμα την άρση του devolution, της ανεξαρτησίας δηλαδή του τοπικού κοινοβουλίου και της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα την μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων τους στο Λονδίνο.
Οι εθνικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2019 επέδρασαν καταλυτικά για την εξέλιξη των πραγμάτων. Αναδείχθηκαν ως πρώτη δύναμη οι Συντηρητικοί, οι οποίοι με επικεφαλή τον Boris Johnson ολοκλήρωσαν το Brexit την 1η Φεβρουαρίου του 2020. Στη Βόρειο Ιρλανδία, όμως, το Ενωτικό κόμμα του DUP έχασε δύο έδρες εξαιτίας της θετικής στάσης του απέναντι στη έξοδο από την Ευρώπη, κυρίως μέσω του επικεφαλή για τις εκλογές του Westminster Nigel Dodds . Αντιθέτως, το Sinn Fein και οι συνασπισμένες με αυτό δυνάμεις βγήκαν πιο ενισχυμένες με περισσότερες έδρες στο κοινοβούλιο του Westminster. Κατόπιν σχετικών διαπραγματεύσεων στις αρχές του 2020 επήλθε Συμφωνία μεταξύ των Αρχηγών των δύο μεγάλων κομμάτων και επανήλθε η τοπική κυβέρνηση και το κοινοβούλιο στα καθήκοντα τους. Τις προγραμματισμένες για το 2020 τοπικές εκλογές, ανέκοψε η επέλαση του Covid-19. Οι αρχικές πρωτοβουλίες σχετικά με τα μέτρα κατά της πανδημίας δημιούργησαν θετικά μηνύματα για το μέλλον των σχέσεων των δύο κομμάτων και έδειξαν την ανάγκη της συνεργασίας για την αντιμετώπιση των έκτακτων συνθηκών.
Παρόλα αυτά, τόσο η διαχείριση του ζητήματος του Brexit, όσο και εσωκομματικά ζητήματα, προκάλεσαν κύμα αμφισβήτησης απέναντι στην αρχηγό του DUP και πρωθυπουργό της Βορείου Ιρλανδίας, Arlene Foster, με αποτέλεσμα την παραίτηση της την Άνοιξη του 2021. Την πρωθυπουργία ανέλαβε ο Paul Givan και την αρχηγία του κόμματος, ο Jeffrey Donaldson, μετά από αλλεπάλληλες παραιτήσεις εντός του κόμματος. Την ίδια στιγμή, οι εξελίξεις στο θέμα του Πρωτοκόλλου μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Βρετανίας για τη Βόρειο Ιρλανδία δημιούργησε ισχυρό πλήγμα στις σχέσεις του DUP με το Λονδίνο. Ο φόβος ενός πιθανού αποκλεισμού και διαχωρισμού λόγω του ειδικού εμπορικού καθεστώτος της περιοχής σε σχέση με το υπόλοιπο ΗΒ, προκάλεσε την αντίδραση του DUP και τις απειλές για απόσυρση της στήριξης στην τοπική κυβέρνηση.
Τα διακυβεύματα ενόψει των τοπικών εκλογών
Το Φεβρουάριο του 2022, ο Paul Givan παραιτείται από τη θέση του πρωθυπουργού, οδηγώντας και την αναπληρώτρια πρωθυπουργό του Sinn Fein, Michelle O’Neil, προς την ίδια κατεύθυνση. Και τα δύο κόμματα ζήτησαν την εκκίνηση των διαδικασιών και την προκήρυξη εκλογών για τους επόμενους μήνες, παρά την αντίδραση των μικρότερων κομμάτων της αντιπολίτευσης. Εύλογοι φόβοι έχουν διατυπωθεί σχετικά με τη δυνατότητα σχηματισμού κυβέρνησης μετά τις εκλογές που θα πραγματοποιηθούν στις 5 Μαΐου .
Οι διαφωνίες μεταξύ των δύο κομμάτων στο θέμα του Brexit, καθώς και τα αυξανόμενα ζητήματα σχετικά με τον Covid-19, η αύξηση του κόστους ζωής και η ενεργειακή κρίση μπορούν να αποτρέψουν μια συμφωνία για την κυβέρνηση την επόμενη μέρα. Το ειδικό καθεστώς αναγκαστικής συνύπαρξης εκπροσώπων κομμάτων και των δύο κοινοτήτων στην κυβέρνηση, με την υποχρέωση συμφωνίας επί των περισσότερων ζητημάτων, ήταν και πιθανόν να είναι και μετά τις επερχόμενες εκλογές μια δυσλειτουργική διαδικασία. Η χρηματοδότηση προς τα σχολεία και τα πανεπιστήμια της περιοχής, καθώς και ζητήματα που αφορούν την ευρύτερη οικονομική πολιτική αντιμετώπισαν δυσκολία στην ψήφιση τους ή βρίσκονται ακόμα σε εκκρεμότητα, με αποτέλεσμα την έντονη δυσαρέσκεια πολλών πολιτών.
Επιπλέον, σε σχετική έρευνα γνώμης που πραγματοποιήθηκε το 2021 σε κατοίκους της Βορείου Ιρλανδίας, το 91% των Ενωτικών διαφώνησε με το Πρωτόκολλο που έχει συμφωνηθεί, ενώ μεταξύ των ρεπουμπλικάνων το 83% δηλώνει την αποδοχή του προς τη Συμφωνία. Το ζήτημα του Πρωτοκόλλου αποτελεί την πιο έντονη διαχωριστική γραμμή μεταξύ των δύο κοινοτήτων, παρά τις σημαντικές προσπάθειες για άρση των διαφορών, που έχουν γίνει. Οι Ενωτικοί παρότι απογοητευμένοι από την αντιμετώπιση του Λονδίνου, εξακολουθούν να στηρίζουν και να διεκδικούν την ισχυρή ένωση με την υπόλοιπη Βρετανία, με εύλογους φόβους για περαιτέρω ανάπτυξη των αποσχιστικών φωνών των Ρεπουμπλικάνων. Από την άλλη, οι Ρεπουμπλικάνοι επιδιώκουν το ειδικό καθεστώς εμπορίου και συναλλαγών με την υπόλοιπη Ιρλανδία, τόσο για οικονομικούς λόγους, όσο και για πολιτικούς. Ευσεβής πόθος των σκληροπυρηνικών του Sinn Fein, δεν έπαψε ποτέ να είναι η Ένωση με την υπόλοιπη Ιρλανδία σε ένα ενιαίο κράτος. Ήδη από το 2017, πολλοί πολιτευτές του κόμματος μιλούν για την ανάγκη μιας νέας διαπραγμάτευσης ή πραγματοποίησης ενός δημοψηφίσματος που θα έχει ως βασικό ερώτημα την απόσχιση της Βορείου Ιρλανδίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής προβλέπει αυτή τη ρήτρα εφόσον ,όμως, γίνει αποδεκτό από την πλειοψηφία των κατοίκων. Παράλληλα, η διαρκώς αυξανόμενη δύναμη του Sinn Fein στο Δουβλίνο δημιουργεί προβληματισμό και σκεπτικισμό για το μέλλον.
Οι επικείμενες εκλογές για το τοπικό κοινοβούλιο του Stormont προβλέπεται να είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες καθώς οι μέχρι τώρα δημοσκοπήσεις έχουν δείξει αρκετές μετατοπίσεις στις επιλογές των ψηφοφόρων συγκριτικά με το 2017, αλλά ακόμα και σε σύγκριση με τις εθνικές εκλογές του 2019. Συγκεκριμένα, οι μέχρι τώρα έρευνες κάνουν λόγο για ισχυρό προβάδισμα του Sinn Fein σε σχέση με το DUP, της τάξης του 7%-10% σε διαφορετικές δημοσκοπήσεις. Παράλληλα, είναι αισθητή η πτώση των ποσοστών των μικρότερων κομμάτων που βρίσκονται στο μπλοκ των Unionists, όπως το UUP. Σημαντικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα αποτελέσματα της πιο πρόσφατης έρευνας που πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό της Belfast Telegraph και δείχνει το Sinn Fein πρώτο με 26% και το DUP να ακολουθεί με 19%. Επιπλέον, η έρευνα ανέδειξε ότι Περίπου το 65% των ψηφοφόρων των 2 κομμάτων θεωρεί ότι πρέπει να αναλάβει το δικό του κόμμα την πρωθυπουργία, ενώ σε ποσοστό 45% οι ψηφοφόροι του DUP δηλώνουν πως δεν θα πρέπει να στηριχθεί καμία κυβέρνηση με πρωθυπουργό Ρεπουμπλικάνο. Μια πιθανή επικράτηση του Sinn Fein και κατ’ επέκταση η ανάληψη της πρωθυπουργίας από Michelle O’Neil, μπορεί να προκαλέσει ισχυρούς τριγμούς ακόμα και στο Λονδίνο. Αρνητικό αντίκτυπο στα αποτελέσματα του DUP έχει και η ηγεσία του Jeffrey Donaldson, ο οποίος έχει τα μικρότερα ποσοστά αποδοχής μεταξύ των υποψηφίων, με 16% των θετικών και 74% των αρνητικών απόψεων με βάση την παραπάνω έρευνα.
Αξιοσημείωτη είναι και η σημαντική αύξηση του ποσοστού του διακοινοτικού Alliance που φαίνεται να στοχεύει στην τρίτη θέση ξεπερνώντας το ενωτικό UUP και το ρεπουμπλικανικό SDLP. Το 2019, τα δύο μεγάλα κόμματα είδαν τα ποσοστά τους να υποχωρούν, κυρίως εξαιτίας της αδυναμίας τους να επιτύχουν έναν συμβιβασμό στο ζήτημα του Power Sharing, ώστε να λειτουργήσει ομαλά η δημόσια διοίκηση στη Βόρειο Ιρλανδία και να επανέλθει το devolution στο Stormont. Θα αποκτήσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε τα αποτελέσματα των εκλογών του Μαΐου σχετικά με την ψήφο των πολιτών και κατά πόσο διαμορφώνεται μια τάση προς τη θεματική ψήφο και τις νέες προσεγγίσεις που δίνουν έμφαση στα καθημερινά προβλήματα των πολιτών παρά στις διαιρετικές τομές του παρελθόντος.
Το σίγουρο είναι πως κάτι αλλάζει στη βόρεια αυτή περιοχή της Ευρώπης, μετά από 102 χρόνια ένωσης με το Ηνωμένο Βασίλειο και 24 χρόνια από την ειρηνευτική διαδικασία του 1998. Ο αναθεωρητισμός των παλαιών διαιρετικών τομών από μια μερίδα πολιτών, αλλά και η οικονομική δυσχέρεια πολλών που οδηγεί στα άκρα αποτελούν μια αντιφατική κατάσταση. Πόσο αυτά τα δεδομένα θα επικουρήσουν την ειρήνη και τη σταθερότητα ή θα τις διασαλεύσουν, το μέλλον θα μας δείξει.
Βιβλιογραφικές Πηγές
- Jackson, A. (2010). Ireland 1798–1998 War, Peace and Beyond. Blackwell Publishing.
- Bernadette C. Hayes,Ian McAllister,Lizanne Dowds,. (2007). Integrated Education, Intergroup Relations,and Political Identities in Northern Ireland. Social Problems, σσ. 454-482.
- HAYWARD, K. (2020, Ιανουάριος-Μάρτιος). The 2019 General Election in Northern Ireland:the Rise of the Centre Ground? The Political Quarterly, σσ. 49-55.
- James Tilley, John Garry,Neil Matthews. (2019, Μαϊος ). The Evolution of Party Policy and Cleavage Voting under Power-Sharing in Northern Ireland. Government and Opposition, σσ. 1-19.
- Teague, P. (2019, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 4). Brexit, the Belfast Agreement and Northern Ireland: Imperilling a Fragile Political Bargain. The Political Quarterly, σσ. 691-704.
- Tonge, J. (2017). The Impact and Consequences of Brexit for Northern Ireland. Βρυξέλλες : Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
- Ireland, Τ. G. (1998). Agreement between the Government of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland and the Government of Ireland. Belfast.
- Συμβούλιο, Ε. (2019, Νοέμβριος 12). Εφημερίδα της Ε.Ε. Ανάκτηση Ιανουάριος 2020, 2019, από https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:12019W/TXT(02)&from=EL#d1e32-92-1
- MANLEY, J. (2022, Φεβρουάριος 14). Irish News. Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.irishnews.com/news/northernirelandnews/2022/02/14/news/new-opinion-poll-puts-sinn-fe-in-in-pole-position-2588053/
- Breen, S. (2022, Μάρτιος 27). Belfast Telegraph. Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.belfasttelegraph.co.uk/news/politics/northern-ireland-assembly-election-2022/lucidtalk-opinion-poll-sinn-feins-michelle-oneill-nudges-closer-to-top-stormont-post-as-dup-lags-behind-41492902.html
- Irwin, R. (2022, Ιανουάριος 15). EUROPE ELECTS. Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://europeelects.eu/2022/01/15/crisis-in-northern-irish-unionism-ahead-of-2022-assembly-elections/
- ITV. (2022, Φεβρουάριος 22). Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.itv.com/news/utv/2022-02-21/ni-secretary-on-risk-dup-will-not-return-to-executive-post-election
- Lucid Talk. (2021, Απρίλιο 23). Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.lucidtalk.co.uk/single-post/lt-bbc-ni-spotlight-poll-project-northern-ireland-ni-and-republic-of-ireland-roi
- MANLEY, J. (2022, Φεβρουάριος 14). Irish News. Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.irishnews.com/news/northernirelandnews/2022/02/14/news/new-opinion-poll-puts-sinn-fe-in-in-pole-position-2588053/
- POGATCHNIK, S. (2021, Ιούλιος 1). Politico. Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.politico.eu/article/sinn-fein-becomes-largest-party-in-northern-ireland-assembly-brexit/
- Rice, C. (2021, Ιούλιος 21). Political Studies Association. Ανάκτηση Μάρτιος 29, 2022, από https://www.psa.ac.uk/psa/news/dup-difficulties-governance-northern-ireland-and-2022-election
Πηγή Φωτογραφίας
- NewsLetter. Ανάκτηση από https://www.newsletter.co.uk/news/politics/brexit/despite-sf-and-dup-planned-election-date-may-5-unlikely-to-come-forward-3556281