γράφει η Βίκυ Νιάρχου
Η Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας, ή πιο ευρέως γνωστή ως Βενεζουέλα, έχει καταστεί μια πολύπαθη –κατά τη νέα χιλιετία– χώρα.
Κατέχοντας τις μεγαλύτερες ποσότητες γνωστών κοιτασμάτων πετρελαίου παγκοσμίως, θα υπέθετε κανείς, πως όταν αναφερόμαστε στη Βενεζουέλα, αναφερόμαστε και σε μια εύρωστη και ισχυρή οικονομία. Παρά τις προοπτικές ανάπτυξης όμως, τις οποίες προσφέρει η ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων πετρελαίου στο υπέδαφός της –των μεγαλύτερων παγκοσμίως– αλλά και η παραγωγή καφέ και κακάο, η Βενεζουέλα ακροβατεί τα τελευταία χρόνια μεταξύ της οικονομικής κατάρρευσης και της πολιτικής αναταραχής.
Πηγαίνοντας πίσω στα τέλη του 1990, παρατηρείται, ότι το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού βρισκόταν κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ στον αντίποδα μια μικρή οικονομική ελίτ, κυρίως από το χώρο της εμπορίας πετρελαίου με επαφές στο εξωτερικό, απολάμβανε τα αποτελέσματα των εξαγωγών του μαύρου χρυσού, ομολογουμένως εις βάρος του συνόλου της κοινωνίας. Στις εκλογές του 1998, ο Τσάβες ως νέος και πολλά υποσχόμενος υποψήφιος, κατάφερε να συγκέντρωσει το απαραίτητο ποσοστό έναντι του μέχρι τότε αρχηγού Πέρεζ, ώστε να γίνει ο νέος Πρόεδρος της χώρας. Ωστόσο, μόνο εύκολη δε θα χαρακτήριζε κανείς τη μετάβαση από την εποχή Πέρεζ στην εποχή Τσάβες. Το έτος που ακολούθησε (1999), η αντιπολίτευση προσπάθησε με κάθε τρόπο να επανακτήσει τη χαμένη κυριαρχία της, ιδίως μέσω της χειραγώγησης των μέσων ενημέρωσης αλλά και με τη βοήθεια των κεφαλαιοκρατών συμμάχων της. Το αποκορύφωμα των προσπαθειών αυτών ήρθε το 2002, όταν μέσω ενός αποτυχημένου, κατά τα λοιπά πραξικοπήματος, επιχείρησε να ανακτήσει εκ νέου την εξουσία. Αυτό, απέτυχε χάρη στη μαζική κινητοποίηση του λαού υπέρ του νέου ηγέτη τους.
Κατά τα επόμενα χρόνια της διακυβέρνησης του Ούγκο Τσάβες, διάφορες μεταρρυθμίσεις έλαβαν χώρα και η οικονομία προσανατολίστηκε σε πιο σοσιαλιστικά πρότυπα, δημιουργώντας ένα τρόπον τινά αντίβαρο στη φιλελεύθερη αμερικανική οικονομική πολιτική. Η Βενεζουέλα, επεδίωκε να γίνει μια ισχυρή, λόγω του πετρελαίου, σοσιαλιστική δημοκρατία και να σταθεί απέναντι στο αμερικανικό μοντέλο. Κεντρικοί άξονες της προσπάθειας αυτής ήταν η αναδιανομή του πλούτου γνωστή από τον Τσάβες και ως <<πόλεμος εναντίον των ελίτ>>, η προώθηση κοινωνικών υπηρεσιών, η αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος και η δημιουργία ισχυρού Κράτους Πρόνοιας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, ένα πολύ μεγάλο μέρος των εσόδων της μεγαλύτερης πετρελαιοπαραγωγικής εταιρείας στη χώρα, της PDVSA, αξιοποιήθηκαν σε πλείστα κοινωνικά προγράμματα. Ταυτόχρονα, στη διάρκεια της θητείας του, κρατικοποιήθηκαν όλες οι μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στους τομείς των τηλεπικοινωνιών, την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος, καθώς και οι εταιρείες παραγωγής χάλυβα και τσιμέντου (2008).
Ωστόσο, όπως ήταν φυσικό ο Τσάβες είχε κατορθώσει στα δέκα χρόνια προεδρίας του να έχει όχι μόνο πολλούς συμμάχους, αλλά και πολλούς εχθρούς. Αυτό που τον κράτησε όμως στην Προεδρική θέση μέχρι και την τελευταία στιγμή, δεν ήταν άλλο από τους ισχυρότατους δεσμούς που είχε αναπτύξει με το λαό της Βενεζουέλας. Το εγχείρημα του Κομαντάντε, στόχευε σε ένα πραγματικά επαναστατικό μετασχηματισμό του κοινωνικού μοντέλου με την προώθηση της εργατικής τάξης και την αφαίρεση εξουσιών από την αστική. Ασφαλώς και οι απόψεις σχετικά με την επιτυχία ή μη των κυριότερων επιδιώξεων της πολιτικής του αντζέντας ποικίλλουν και κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει ότι το μείγμα της πολιτικής του ήταν αλάνθαστο. Ωστόσο, ήταν εκείνος ο αρχηγός κράτους, που υπερασπίσθηκε περισσότερο από κάθε άλλο τα συμφέροντα της εργατικής τάξης και είχε το σθένος να αντιταχθεί στην πλουτοκρατία της χώρας διεκδικώντας και συνάμα προσφέροντας τα πολλά για τους πολλούς. Ένας τόσο φιλο–λαικός Πρόεδρος, δεν μπορεί να έχει ειλικρινείς συμμάχους του στελέχη πολυεθνικών, ούτε να απολαμβάνει την εύνοια της αμερικανικής υψηλής διοίκησης. Σε όλα τα χρόνια της Προεδρίας του, οι σχέσεις της Βενεζουέλας με τις ΗΠΑ ήταν συγκρουσιακές αν όχι πλήρως εχθρικές.
Μετά το θάνατο του Κομαντάντε το 2013, την πολιτική και στρατιωτική διοίκηση της Βενεζουέλας ανέλαβε ο Νικολάς Μαδούρο, μέχρι τότε αντιπρόεδρος του κόμματος Τσάβες. Ο νέος αρχηγός του κράτους, κλήθηκε να αντιμετωπίσει εκ νέου φαινόμενα διαφθοράς και οικονομικών ζητημάτων των εθνικοποιημένων πλέον εταιρειών, τα οποία δεν είχαν αφήσει ανεπηρέαστες τις σχέσεις της Βενεζουέλας με τους επενδυτές της στο εξωτερικό, ενώ είχαν προκαλέσει προβλήματα και στο χρέος της απέναντι σε κολοσσούς ενέργειας όπως η Κίνα.Έτσι, ο Μαδούρο έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα στην εξυπηρέτηση των εξωτερικών χρεών ή στην διατήρηση παροχής κοινωνικών υπηρεσιών προς τη μεγάλη μάζα του λαού. Ως νεοεκλεγείς στο αξίωμα, επέλεξε να μην αποσταθεροποιήσει στις σχέσεις της χώρας του με τους πιστωτές της , εξυπηρετώντας κατά το μέτρο του δυνατού το χρέος της Βενεζουέλας προς τις χώρες με τις οποίες συνεργαζόταν ενεργειακά. Η ανωτέρω πιεστική κατάσταση, αποτελεί απότοκο της σοβαρής οικονομικής κρίσης που προκάλεσε η κατακόρυφη μείωση της τιμής του πετρελαίου οδηγώντας τη Βενεζουέλα στο δανεισμό αλλά και σε περικοπές πλήθους κοινωνικών παροχών, προκειμένου να ανταπεξέλθει της νέας κατάστασης. Από το 2013 έως το 2015, η πολιτική του νέου Προέδρου είχε προσανατολισθεί κυρίως στην προσπάθεια ελέγχου του ολοένα αυξανόμενου πληθωρισμού χωρίς όμως να υπάρξει αξιοσημείωτο αποτέλεσμα. Από το 2014 και μετά, σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια αντιμετώπισης της κρίσης, οι μισθοί έχουν αυξηθεί συνολικά κατα σχεδόν 3000%, κόπηκε νέο νόμισμα και η αξία του ήδη υπάρχοντος υποτιμήθηκε στο 95%.
Βέβαια, αλλαγές παρατηρούνται και σε άλλους τομείς της εσωτερικής πολιτικής. Από την ανάληψη της εξουσίας του και έκτοτε, παρατηρείται έντονη αυταρχικοποίηση του καθεστώτος με τις δυνάμεις καταστολής να αντιδρουν βίαια σε πλειάδα διαδηλώσεων και εξεγέρσεων. Είναι γεγονός ότι από το 2016, η χώρα βιώνει την πιο οξεία και σφοδρή κρίση, η οποία θα έλεγε κανείς ότι έχει πάρει διαστάσεις ανθρωπιστικής κρίσης. Μετά τη νέα υποτίμηση του νομίσματος κατά 60% το 2016, οι ελλείψεις σε τρόφιμα, είδη πρώτης ανάγκης και φάρμακα αυξήθηκαν σημαντικά, ενώ το πλιάτσικο σε καταστήματα ειδών διατροφής δεν άργησε να κάνει την εμφάνισή του. Ο λαός έχει περιέλθει σε απελπιστική κατάσταση με την ηγεσία να μην είναι ικανή να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και συντονισμένα την κρίση που διαρκώς μεγαλώνει. Από το Μάιο του 2016, η Βενεζουέλα παραμένει σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Οι διακοπές στη ρευματοδότηση και υδροδότηση είναι καθημερινές με τη διάρκειά τους συνεχώς να αυξάνεται, όπως και οι διαδηλώσεις κατά του εκλεγμένου Προέδρου.
Μέσα στη χαοτική αυτή κατάσταση, ο Μαδούρο ανακοίνωσε τη διεξαγωγή εκλογών το Μάιο 2018, από τις οποίες όμως απείχε σύσσωμη η αντιπολίτευση διαμαρτυρώμενη για τις παρατυπίες που διαπιστώθηκαν πριν τη διεξαγωγή των εκλογών. Ωστόσο, το εκλογικό αποτέλεσμα ίσχυσε κανονικά, παρά το γεγονός ότι απορρίφθηκε από πλήθος χωρών, ενώσεων και διεθνών οργανισμών , όπως τα Ηνωμένα Έθνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών, την ομάδα της Λίμα, τις Η.Π.Α και την Αυστραλία, που εισηγήθηκαν την επανάληψη της διαδικασίας. Βέβαια, στο σημείο αυτό, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο το εκλογικό αποτέλεσμα μιας χώρας –που αποτελεί μία πλήρως εσωτερική διαδικασία– δύναται να αμφισβητηθεί ή και υπό πιέσεις να ανατραπεί από εξωτερικούς παράγοντες όπως για παράδειγμα η μη αποδοχή του από τρίτες χώρες, χωρίς αυτό να αποτελέσει ευθεία παρέμβαση στα εσωτερικά πράγματα. Ως εκ τούτου, θεωρούμε πως καμία εξωτερική απόρριψη της εν λόγω εκλογικής διαδικασίας δε δύναται από μόνη της να οδηγήσει σε επανάληψη της τελευταίας.
Είναι κατανοητό ότι, ο Μαδούρο σε αντίθεση με τον προκάτοχό του, δεν αποτελεί τον πιο λαοφιλή Πρόεδρο. Ενδεχομένως να μην αποτελεί καν έναν άξιο συνεχιστή εκείνου που λίγα χρόνια νωρίτερα ονομάστηκε Τσαβισμός και αντικατόπτριζε την πίστη στο όραμα του Τσάβες για την μεταστροφή της κοινωνίας της Βενεζουέλας σε ένα σοσιαλιστικό πρότυπο. Μέχρι και σήμερα, ο Μαδούρο όχι μόνο δεν έχει καταφέρει να συσπειρώσει το λαό υπέρ του, αλλά αντιθέτως οι συνεχείς και μαζικές διαδηλώσεις υποστηριζόμενες από την αντιπολίτευση προκαλούν διεθνή προβληματισμό σχετικά με την εσωτερική πολιτική σταθερότητα.
ΟΙ ΑΝΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΓΚΟΥΑΪΔΟ
Από το 2014 μέχρι και σήμερα, οι διαδηλώσεις κατά του Προέδρου Μαδούρο είναι σχεδόν καθημερινές, ενώ η αντιμετώπισή τους χαρακτηρίζεται από την άκρατη βία και τη μαζική καταστολή. Ως αποτέλεσμα, πάνω από 130 πολίτες έχουν σκοτωθεί στο διάστημα από τις διαδηλώσεις του 2017 έως σήμερα. Κλιμάκωση των εντάσεων αυτών, έχει πρατηρηθεί από τη διεξαγωγή των εκλογών το 2018 και ύστερα
Ειδικότερα, η κατάσταση στη χώρα έχει σήμερα ως εξής: Υποστηρικτές της αντιπολίτευσης με αφρομή την καθυστέρηση διεξαγωγής νομαρχιακών εκλογών το 2014-15 αλλά και λόγω της γενικώτερης κατάστασης (έλλειψη βασικών αγαθών, υπερπληθωρισμός, υποτίμηση νομίσματος) διοργανώνουν πληθώρα μαζικών διαδηλώσεων και εξεγέρσεων, οι οποίες καταστέλλονται βίαια από την κυβέρνηση Μαδούρο έχοντας πολλάκις οδηγήσει στο θάνατο διαδηλωτών. Στις εκλογές που προκηρύσσονται το Μάιο του 2018 η αντιπολίτευση, διαμαρτυρόμενη για τις παρατυπίες στην εκλογική διαδικασία, απέχει –όπως αναφέρθηκε ήδη– με αποτέλεσμα ο Μαδούρο να επανεκλεγεί στο αξίωμα, με την προσέλευση όμως να καταγράφει το χαμηλότερο ιστορικό φτάνοντας μόλις το 46%. Στο κλίμα αυτό, το εκλογικό αποτέλεσμα αμφισβητείται όχι μόνο από σύσσωμη την αντιπολίτευση, η οποία ζητά επανάληψη της διαδικασίας, αλλά και από πλήθος διεθνών δρώντων.Ο Μαδούρο, σταθερά αρνείται την επανάληψη των εκλογών. Μέχρι σήμερα, η Βενεζουέλα βιώνει μια βαθιά κοινωνικοοικονομική κρίση που την έχει οδηγήσει στα πρόθυρα της εμφυλιακής σύγκρουσης. Ο διχασμός κυριαρχεί εντός της χώρας και μαζί με την έλλειψη ακόμη και των πιο βασικών αγαθών όπως το νερό και το γάλα, καθιστούν τα πράγματα όλο και πιο έκρυθμα.
Στις 23 Ιανουαρίου 2019, ο νέος Πρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Χουάν Γκουαϊδό, αυτοανακηρύχθηκε μεταβατικός Πρόεδρος της Βενεζουέλας, ανακοινώνοντας, ότι δεν αναγνωρίζει την εξουσία του εκλεγμένου, προ 8 μηνών Νικολάς Μαδούρο. Η κίνηση αυτή, χαρακτηρίζεται ως αρκετά επιθετική, ωστόσο βρήκε ισχυρά διεθνή ερείσματα, κυρίως στις χώρες εκείνες, που αμφισβήτησαν το αποτέλεσμα του Μαΐου. Με το δεδομένο αυτό, η χώρα καλείται τώρα να αντιμετωπίσει την ευθεία πολιτική σύγκρουση μεταξύ του ήδη εκλεγμένου Προέδρου και του αντιπάλου του. Κανείς δεν μπορεί με βεβαιότητα να απαντήσει στο ερώτημα αν ο Γκουαϊδό, είναι πράγματι διατεθημένος να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές ανοιχτές και αδιάβλητες όπως ο ίδιος ισχυρίζεται, ή αν απλώς επιδιώκει να εκβιάσει την παραίτηση του Μαδούρο, ώστε να αυτοτοποθετηθεί στον Προεδρικό θώκο με μια αμφίβολη εκλογική διαδικασία.
Σαφώς και υπάρχουν πολλές απόψεις σχετικά με την πολιτική ποιότητα του σημερινού Προέδρου της χώρας Νικολάς Μαδούρο, αυτό όμως δεν επιτρέπει σε κανέναν εσωτερικά και εξωτερικά να εκμεταλλεύεται την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο λαός της Βενεζουέλας προκειμένου εκείνος να αποκομίσει πολιτικά και ιδιωτικά ωφέλη. Ας μην παραβλέπουμε και τις πολιτικές καταβολές του Γκουαϊδό. Πρόκειται για το νέο Πρόεδρο της Συντακτικής Εθνοσυνέλευσης της χώρας, πολιτικό απότοκο του Λόπεζ, πρώην <<μαχητή>> κατά του Τσάβες στο κίνημα της αντιπολίτευσης. Δεν κρύβει τα φιλελεύθερα και φιλοαμερικανικά συναισθήματά του έχοντας για το λόγο αυτό και τη στήριξη του Γενικού Γραμματέα του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών Λουίς Αλμάγκρο. Εκείνη η πολιτική, που στα τέλη της δεκαετίας του 1990 θεωρήθηκε ανυπόφορη από το λαό και πολεμήθηκε από τον Τσάβες, εμφανίζεται σήμερα ως η μόνη διέξοδος και σωτηρία για το λαό απέναντι στην πολιτική του Μαδούρο, έχοντας ως κύριο εκφραστή της τον Γκουαϊδό. Είναι αμφίβολο ωστόσο αν κάποια από τις δύο υπάρχουσες επιλογές διατηρεί την ικανότητα να οδηγήσει τους Μπολιβαριανούς έξω από τη δύνη, στην οποία άθελά τους έχουν περιέλθει. Στην παρούσα φάση, το μόνο ευτυχές θα είναι η αποφυγή της εξωτερικής επέμβασης στο εσωτερικό καθώς και η αποφυγή της γενικευμένης εμφυλιακής σύγκρουσης, γεγονότα που αν τυχόν συμβούν θα έχουν ολέθριες συνέπειες τόσο στο σύνολο των πολιτών, όσο και στην ήδη επιβεβαρυμένη οικονομία της χώρας.
Το ανωτέρω, δεν αναφέρεται τυχαία. Πρόσφατα, ο Αμερικανός Πρόεδρος κ. Τραμπ αναφερόμενος στην πολιτική κατάσταση της Βενεζουέλας, δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο στρατιωτικής επέμβασης των ΗΠΑ. Αυτό, αποτελεί άμεση απειλή προς την κυβέρνηση Μαδούρο προκειμένου η τελευταία να εξαναγκασθεί σε παραίτηση, αλλά και μια ευθεία απειλή χρήσης βίας υπό το πρόσχημα της ανθρωπιστικής επέμβασης προκειμένου υπάρξει νομιμοποίησή της. Ταυτόχρονα, εντείνονται οι διεθνείς πιέσεις και από άλλες χώρες που αναγνώρισαν τον Γκουαϊδό ως το νόμιμο (sic) Πρόεδρο της χώρας, εν μέσω μονομερών κυρώσεων εναντίον της Βενεζουέλας. Η νομιμότητα των κυρώσεων αυτών αμφισβητήθηκε άμεσα από τον Γ.Γ.του ΟΗΕ κ. Γκουτέρες, δεδομένου ότι αυτές δεν είχαν πρώτα εγκριθεί (sic) από το ΣΑ του ΟΗΕ. Βέβαια, ποιά κύρωση που έχει άμεσο αντίκτυπο στο λαό, θα μπορούσε να θεωρηθεί αποδεκτή ηθικά απλώς και μόνο επειδή εγκρίθηκε ως νόμιμη από το ΣΑ του ΟΗΕ;
Σταθερά στο πλευρό του Μαδούρο παραμένουν οι χώρες που έχουν δανείσει στη Βενεζουέλα με αντάλλαγμα φθηνή παροχή πετρελαίου (Ρωσία, Τουρκία, Κίνα) ή είναι οι ίδιες χώρες παραγωγοί (Ιράν). Οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση στο εσωτερικό επομένως, θα έθετε σε άμεσο κίνδυνο τα χρήματα που η Βενεζουέλα τους χρωστά, γεγονός που αντίκειται στα οικονομικά τους συμφέροντα. Στο ίδιο πλαίσιο, μια ενδεχόμενη στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ στη Βενεζουέλα θα έχει δραματικές και ανυπολόγιστες συνέπειες τόσο στη διεθνή πολιτική τάξη, όσο και στο ανθρωπιστικό επίπεδο με μαζικοποίηση των μεταναστευτικών ροών προς τις γειτονικές χώρες και ανυπολόγιστη οικολογική κατατροφή. Στο πεδίο της διεθνούς τάξης συγκεκριμένα, μια ενδεχόμενη στρατιωτική επέμβαση στη Βενεζουέλα, θα οδηγήσει σε ανοιχτή σύγκρουση με φόντο την Μπολιβαριανή Δημοκρατία, μεταξύ ΗΠΑ–Ε.Ε εναντίον Ρωσίας– Κίνας, αφού οι δύο τελευταίες αποτελούν ένθερμους υποστηρικτές του εκλεγμένου Προέδρου Μαδούρο, ενώ οι πρώτες στάθηκαν ανοιχτά στο πλευρό του αυτοανακηρυγμένου Γκουαϊδό.
Μέχρι τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο, όλες οι πλευρές εμμένουν στην απειλητική φρασεολογία τους για χρήση βίας, ενώ η προθεσμία για προκήρυξη εκλογών, την οποία είχε δώσει η Ε.Ε στο Μαδούρο, έχει εκπνεύσει. Είναι δεδομένο ότι, κάθε έμπρακτη αποτύπωση των απειλών αυτών είναι απευκταία και μη ανεκτή, με την ελπίδα ότι θα επιδειχθεί αυτοσυγκράτηση και ως εκ τούτου μια “ειρηνική” αποκλιμάκωση της κρίσης.
ΠΗΓΕΣ:
Ένωση Ασκούμενων & Νέων Δικηγόρων Αθηνών. Αναρτήθηκε στο: http://www.eanda.gr/nomikos-logos/symboylio-asfaleias-anthropistikes-epembaseis-isxyon-diethnes-dikaio
Eduardo Saravalle (2017). When Is It Time to End Sanctions Programms?. Αναρτήθηκε στο: https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2017-09-08/when-it-time-end-sanctions-programs
Frank O. Mora (2017) .What Would a U.S. Intervention in Venezuela Look Like? .Αναρτήθηκε στο:https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2017-11-08/what-would-us-intervention-venezuela-look
Harold Trinkunas (2018). The Tragedy of the Venezuelan Opposition. Αναρτήθηκε στο:https://www.foreignaffairs.com/articles/venezuela/2018-01-05/tragedy-venezuelan-opposition
Νατάσα Στασινού (2018). Από την ευημερία, στην κατάρρευση και τη μαζική έξοδο. Αναρτήθηκε στο: https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1385306/benezouela-apo-tin-euimeria-stin-katarreusi-kai-ti-maziki-eksodo
(2019). Ρωσία και Κίνα απορρίπτουν το σχέδιο ψηφίσματος για τη Βενεζουέλα. Aναρτήθηκε στο:https://www.naftemporiki.gr/story/1438502/oie-rosia-kai-kina-aporriptoun-to-sxedio-psifismatos-gia-ti-benezouela
Νατάσα Στασινού (2019). Πώς κατάρρευσε η οικονομία της Βενεζουέλας. Αναρτήθηκε στο; https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1438065/pos-katerreuse-i-oikonomia-tis-benezouelas
(2019). Σε τεντωμένο σχοινί η κατάσταση στη Βενεζουέλα. Αναρτήθηκε στο:https://www.naftemporiki.gr/video/1438450/se-tentomeno-sxoini-i-katastasi-sti-benezouela
(2016). Χάος στη Βενεζουέλα: Ο Μαδούρο παρέτεινε την <<κατάσταση οικονομικής εκτάκτου ανάγκης>>. Aναρτήθηκε στο:https://hellasjournal.com/2016/05/chaos-sti-venezouela-o-madouro-paretine-tin-katastasi-ikonomikis-ektaktou-anagkis/
(2017). Βενεζουέλα: Η οικονομική κρίση συρρίκνωσε στο ήμισυ τις εισαγωγές για το 2016. Αναρτήθηκε στο: http://bankingnews.gr/index.php?id=288058