Γράφει η Ηλιάνα Καλλέργη
Λίγο πριν «πέσει η αυλαία» του 2022, κατά τα μέσα Νοεμβρίου (15 Νοεμβρίου 2022) ο παγκόσμιος πληθυσμός έφτασε -και ξεπέρασε- τα 8 δισεκατομμύρια. Η μέρα «ορόσημο», όπως την χαρακτήρισε ο ΟΗΕ, δημιουργεί πολλά ερωτήματα για την ανθρώπινη και την οικονομική ανάπτυξη. Η αυξητική αυτή τάση είχε, άλλωστε, ανέκαθεν ανοδική πορεία, αφού στις αρχές του 19ου αιώνα έφτασε το 1 δισεκατομμύριο και την δεκαετία του ‘60 τριπλασιάστηκε. Ωστόσο, χρειάστηκαν μόλις 11 χρόνια για να εκτοξευθεί από τα 7 δισεκατομμύρια του 2011, στα σημερινά 8 και πλέον δις. Μάλιστα, το 2100 εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 10,8 δισεκατομμύρια.
Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και των γεννήσεων εμφανίζονται στην Ασία, με την Κίνα και Ινδία να καταλαμβάνουν τις πρώτες θέσεις. Στη συνέχεια, ακολουθούν χώρες της Αμερικανικής Ηπείρου και της Αφρικής. Η κύρια αιτία αυτής της αύξησης φαίνεται να είναι η ανισορροπία γεννήσεων και θανάτων, ή ακόμα πιο απλά, το γεγονός ότι οι γεννήσεις είναι πολλές περισσότερες από τους θανάτους. Αυτό συμβαίνει για μια σειρά από λόγους, με κύριο και αρχικό ότι το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί κατά πολύ εν συγκρίσει με τον προηγούμενο αιώνα, ενώ παράλληλα η θνησιμότητα των νεογέννητων έχει μειωθεί σε σχέση με την δεκαετία του 1990.
Ένας ακόμη λόγος είναι η ελλιπής χρήση μεθόδων αντισύλληψης. Συγκεκριμένα, ενώ τα επίπεδα γονιμότητας φθίνουν ανάμεσα στα έτη, υπάρχουν αρκετοί κοινωνικοί και θρησκευτικοί παράγοντες, που έχουν ως αποτέλεσμα περισσότεροι από 200 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως να μην χρησιμοποιούν σύγχρονες μεθόδους αντισύλληψης. Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε ότι την τετραετία 2010-2014 περίπου το 44% των γεννήσεων ήταν ακούσιες. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι τα μεγαλύτερα φαινόμενα υπερπληθυσμού εντοπίζονται σε υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες. Τέλος, σημαντικό ρόλο λαμβάνει φυσικά και η αγροτική και τεχνολογική ανάπτυξη, προσφέροντας πλήθος επιλογών τροφής και περίθαλψης, μειώνοντας καταλυτικά τα επίπεδα θνησιμότητας.
Τι προβλήματα, όμως, μπορεί να συμπαρασύρει αυτό το δημογραφικό ζήτημα και γιατί έχει μπει στο στόχαστρο προσοχής του ΟΗΕ; Όπως αναφέρει ο τελευταίος: «Το συνεχώς αυξημένο επίπεδο γεννητικότητας, το οποίο προκαλεί τη γρήγορη δημογραφική ανάπτυξη, είναι ταυτόχρονα σύμπτωμα και αιτία της αργής προόδου στην ανάπτυξη». Κάθε άνθρωπος, εξατομικευμένα, χρησιμοποιεί πόρους, ενώ συμβάλλει και στην παραγωγή κάποιων απ’ αυτούς. Εντούτοις, η παραγωγή φαίνεται να είναι ανεπαρκής ώστε να αντισταθμίσει την κατανάλωση. Ιδιαίτερα, όσον αφορά τους φυσικούς πόρους, επειδή αυτοί υπερκαταναλώνονται, γίνονται πολλές φορές η δικαιολογία για τη δημιουργία γεωπολιτικών πολώσεων ανάμεσα σε χώρες για την κυριαρχία και τον έλεγχο επί αυτών των πόρων.
Ακόμη, βλέποντας τα παιδιά ως οικονομικά πρόσωπα και ως ανθρώπινο κεφάλαιο, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι δεν μπορούν να συνεισφέρουν στην παραγωγή πόρων -τουλάχιστον όχι νόμιμα-. Με άλλα λόγια, ανήκουν στο παθητικό και όχι στο ενεργητικό μιας εθνικής οικονομίας. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ένα παιδί υπολογίζεται ότι έχει ήδη «χρεώσει» το κράτος περίπου 230 χιλιάδες δολάρια κατά τα έτη που θεωρείται ανήλικο, επομένως για να θεωρηθεί κερδοφόρο θα πρέπει και να αποσβέσει αυτά και συνάμα να προσφέρει στη χώρα μετέπειτα μέσω φόρων κλπ. Επιπλέον, εξαιτίας της μεγάλης προσφοράς εργασίας, σε αντίθεση με την κατά πολύ μικρότερη ζήτηση της, δημιουργούνται μεγάλα επίπεδα ανεργίας, τα οποία καθυστερούν ή και παύουν τελείως την μεγέθυνση και κατ’ επέκταση την ανάπτυξη οικονομιών.
Βέβαια, θα πρέπει να ειπωθεί πως δεν υπάρχει αποδεδειγμένη οικονομική θεωρία σχέσης οικονομικής μεγέθυνσης και αύξησης του πληθυσμού, αλλά μόνο απόψεις ειδημόνων για το πώς αυτά τα δύο μπορούν να επηρεάζουν το ένα το άλλο. Άλλωστε, δεν πρέπει να λησμονείται ότι το φαινόμενο της αύξησης του πληθυσμού έχει και μερικές θετικές πτυχές, πέραν από τις αρνητικές που λέχθηκαν παραπάνω. Καθώς ο υψηλότερος πληθυσμός σημαίνει περισσότεροι παραγωγοί (και σαφώς μεγαλύτερη ζήτηση), εξ΄ αυτού συνάγεται ότι δημιουργείται μεγαλύτερος οικονομικός ανταγωνισμός, επιδρώντας σε χαμηλότερες τιμές και σε υψηλότερη ποιότητα των αγαθών και των υπηρεσιών, ενώ πληθαίνουν και οι καινοτόμες ιδέες, συντελώντας στην παραγωγή νέων μεθόδων και δυναμικής.
Σε κάθε περίπτωση, βέβαια, οι χώρες και οι υπερεθνικοί οργανισμοί θα πρέπει να επιληφθούν για το παρόν ζήτημα, διότι αποδεικνύει βαθύτερες παθογένειες. Η εκπαίδευση και η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση θα πρέπει να ενταχθεί εντονότερα στα σχολεία, ώστε να υπάρχει ενημέρωση για τους κινδύνους που ελλοχεύει η ελλιπής αντισύλληψη. Πολλώ δε μάλλον, είναι μεγάλης σημασίας να καταρριφθούν φυλετικές διαφορές και αναχρονιστικές σεξιστικές προκαταλήψεις, που θέλουν τις γυναίκες μόνο ως μητέρες.
Βιβλιογραφία:
Iberdrola. (2022). The changing world population and its impact on the future of the planet. Διαθέσιμο σε: https://www.iberdrola.com/sustainability/world-population-evolution
StudySmarter. (2022). Population and Economic Growth. Διαθέσιμο σε: https://www.studysmarter.co.uk/explanations/macroeconomics/economic-performance/population-and-economic-growth/
Καθημερινή. (2022). Είναι επίσημο: Ο παγκόσμιος πληθυσμός έφτασε τα 8 δισεκατομμύρια. Διαθέσιμο σε: https://www.kathimerini.gr/world/562137922/einai-episimo-o-pagkosmios-plithysmos-eftase-ta-8-disekatommyria/
Population Media Center. (2022). Overpopulation. Cause and Effect. Διαθέσιμο σε: https://www.populationmedia.org/blog/overpopulation-cause-and-effect
Conserve Energy Future. (2022). Διαθέσιμο σε: https://www.conserve-energy-future.com/causes-effects-solutions-of-overpopulation.php Economics Help. (2022). Διαθέσιμο σε: https://www.economicshelp.org/blog/469/development/factors-effect-population-size-and-growth/