Γράφει η Φωτεινή Πέτρου
Η υλοποίηση μιας ιδέας διαστημικής αυτονομίας άρχισε στη τουρκική επικράτεια από το 1989 [1]. Η γειτονική μας χώρα δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια σε μια πληθώρα κλάδων, στοχεύοντας στην ανάπτυξη διαστημικής τεχνογνωσίας ώστε να λειτουργήσει -σύμφωνα με το λεγόμενα του υπουργού βιομηχανίας και Τεχνολογίας Mustafa Varank- ως «βρόγχος ανάδρασης στους διάφορους τομείς ενδιαφέροντος ενώ παράλληλα θα συνεισφέρει στην συνολκή κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη» [2]. Μια τέτοια ανάπτυξη ενδεχομένως να επηρεάσει την ασφάλεια της Ελλάδος και των γύρω περιοχών δεδομένης της αναθεωρητικής στάσης της Τουρκίας [1] και των επεκτατικών της βλέψεων.
Η σημασία της εκμετάλλευσης του διαστήματος δεν περιορίζεται μόνο στις τηλεπικοινωνίες, το διαδίκτυο και τη μετεωρολογία, καθώς πέρα από την εμπορική τους χρήση, τα δορυφορικά συστήματα μπορούν να προσφέρουν πανοραμική θέαση και να χρησιμοποιηθούν για στρατιωτικούς σκοπούς. Μια τέτοια τεχνολογία κατέχει μια πλειάδα δυνατοτήτων ανάμεσα στις οποίες είναι η υποκλοπή σημάτων και η έγκαιρη αντίληψη μιας πιθανής απειλής κατά πιθανών εισερχόμενων πυραύλων. Η παγκόσμιας κάλυψης επιρροή μπορεί να ανοίξει τον δρόμο για συλλογή ευαίσθητων πληροφοριών και εφόσον χρειαστεί για ακριβή στρατιωτικά χτυπήματα μέσω του συστήματος GPS. Σύμφωνα με τον επίκουρο καθηγητή της διαστημικής τεχνολογίας της σχολής Ικάρων κ. Αλέξανδρο Κολοβό αυτή η διαχρονική υψηλή στρατηγική της Τουρκίας θα οδηγήσει στην ανάπτυξη «ικανοτήτων επίθεσης, άμυνας, επιτήρησης, αναγνώρισης και έγκαιρης προειδοποίησης από το διάστημα» [1]. Τέλος, η τελειοποίηση μιας τέτοιας τεχνογνωσίας θα μπορούσε μελλοντικά να οδηγήσει στην απεξάρτηση της χώρας από ξένες τεχνολογίες [3] και στο μετασχηματισμό της σε πάροχο μέσω της εμπορευματοποίησης και της εξαγωγής της ανάλογης τεχνολογίας.
Πράγματι, στις 21 Νοεμβρίου 2019 εκδόθηκε και δημοσιεύτηκε διάταγμα στην τουρκική εφημερίδα της Κυβερνήσεως για την ίδρυση της εν λόγω διαστημικής υπηρεσίας που θα εδράζεται στην πρωτεύουσα της χώρας, την Άγκυρα [4]. Η ίδρυση αυτού του κυβερνητικού οργανισμού «στοχεύει στην μείωση της εξάρτησης της χώρας από άλλες χώρες, στην ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας στη διεθνή σκηνή, στην ανάπτυξη της επιστημονικής και τεχνολογικής υποδομής και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών» [4].
Γιατί όμως αυτή η επιδιωκόμενη τεχνολογική υπεροχή στην τούρκικη αμυντική βιομηχανία διεγείρει ανησυχίες ως προς τις πιθανές επιπτώσεις της εφαρμογής της;
Αν και δεν υπάρχει κάποια διεθνή συνθήκη που να καθορίζει την κάθετη έκταση του εναέριου χώρου κυριαρχίας του κάθε κράτους [5], το διάστημα θεωρείται παγκόσμιο κοινό το οποίο διέπεται από διεθνείς συμφωνίες και συνθήκες. Οι πέντε υπάρχουσες συνθήκες καλύπτουν «τη μη ιδιοποίηση του διαστήματος από οποιαδήποτε χώρα, τον έλεγχο όπλων, την ελευθερία εξερεύνησης, τον αναλογισμό ευθυνών για ζημιές που προκαλούνται από διαστημικά αντικείμενα, την ασφάλεια και διάσωση διαστημικών σκαφών και αστροναυτών, την πρόληψη κακόβουλων παρεμβολών στις διαστημικές υποδομές, την γνωστοποίηση και την καταγραφή διαστημικών δραστηριοτήτων, την επιστημονική έρευνα και εκμετάλλευση των διαστημικών φυσικών πόρων και τη διευθέτηση διαφορών» [6]. Ήδη από την εποχή του Ψυχρού πολέμου είχε αναδειχθεί η σημασία της καθιέρωσης των ειρηνικών χρήσεων του διαστήματος, ενώ είχε καθιερωθεί η αποστρατιωτικοποίηση και η αποπυρηνικοποίηση του [7].
Ωστόσο, οι εκάστοτε νομολογίες επιδέχονται διαφορετικές ερμηνείες. Στην προκειμένη περίπτωση ο χαρακτηρισμός των ειρηνευτικών χρήσεων θα μπορούσε να αποδοθεί ως μη-στρατιωτική χρήση ή ως μην επιθετική χρήση. Η δεύτερη ερμηνεία ανοίγει το δρόμο για τη χρήση του διαστήματος ως μέσο άμυνας για την αντιμετώπιση των αναδυόμενων απειλών στο διάστημα [8]. Τέτοια μέτρα θα πρέπει να αναφέρονται στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και είναι επιτρεπτά εφόσον έχουν κριθεί απαραίτητα για την διατήρηση ή επαναφορά της ειρήνης και της διεθνούς προστασίας [7]. Όντως, κάποιες αμυντικές στρατιωτικές ενέργειες είναι επιτρεπτές στο διάστημα, όπως αυτές της κατασκευής και αποστολής αντιδορυφορικών συστημάτων ικανών να καταστρέψουν, βλάψουν ή αχρηστέψουν προσωρινά τους υπάρχων δορυφόρους [7].
Η αυξανόμενη ανάπτυξη της Τουρκίας σε συνδυασμό με την επιθετική επεκτατική της πολιτική ίσως οδηγήσει στην διατάραξη την υπάρχουσας ισορροπίας δυνάμεων. Επί του παρόντος ως χώρα τείνει ραγδαίως ως προς το να αναδυθεί ως σημαντική τοπική δύναμη η οποία είναι ικανή να διασαλεύσει την υπάρχουσα σταθερότητα στοχεύοντας στην γεωπολιτική της επέκταση. Η ανεξαρτητοποίηση της σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων πολεμικών τεχνολογιών μπορεί να οδηγήσει στον ενδεχόμενο εξαναγκασμό των λιγότερο ισχυρών περιοχών, οι οποίες στοχεύοντας στην ασφάλεια τους θα υποχωρούν στις επιθυμίες του ισχυρότερου. Άλλωστε, όπως είχε επισημανθεί στον Θουκυδίδη «το δίκαιο είναι μία παράμετρος, που συνεκτιμάται, όταν οι αντίπαλοι είναι ίσοι σε δύναμη. Διαφορετικά οι δυνατοί ενεργούν και επιβάλλουν αυτό που τους επιτρέπει η δύναμή τους, ενώ οι αδύναμοι υποχωρούν όσο τους επιτρέπει η αδυναμία τους» [9].
Πηγές:
[1] Κολοβός, Α (2018). Αξιολογώντας την Τουρκική Πολιτική Διαστήματος: Αποτελέσματα και Επιπτώσεις. Ινστιτούτο Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Αμυντικών Αναλύσεων. Working Paper Νο. 1/17-18. Διαθέσιμο σε: http://idea.uom.gr/wp-content/uploads/2018/01/%CE%91%CE% BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE % 9A%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B2%CF%8C%CF%82.pdf. Πρόσβαση: 28 Απριλίου, 2020.
[2] Ahval (2019). Can Turkey’s new space agency curb brain drain? Διαθέσιμο σε: https://ahvalnews.com/space-technology/can-turkeys-new-space-agency-curb-brain-drain. Πρόσβαση: 1η Μάιου, 2020.
[3] NEU (2019). Turkey’s way into the outer space: a brief analysis. Διαθέσιμο σε http://www.newslettereuropean.eu/turkeys-way-outer-space-brief-analysis/. Πρόσβαση: 3 Μάιου, 2020.
[4] Spacewatch (2019). Turkish Space Agency Opens For Business After Presidential Decree. Διαθέσιμο σε: https://spacewatch.global/2019/11/turkish-space-agency-opens-for-business-after-presidential-decree/. Πρόσβαση: 1η Μάιου, 2020.
[5] Van Dusen, Μ. (2011). The Ten Busiest Airspaces In The United States. July 10th, 2011. Site placement studies offshore international airport platform program. https://www.oplat-usa.com/Site%20Placement%20Studies.html. Πρόσβαση: 3 Μάιου, 2020.
[6] Cometan (2019). The Duodoxy: The Principles of The Logical Cosmos. Preston, Lancashire, United Kingdom, p806.
[7] de Gouyon Matignon, L. (2019). The legality of military activities in outer space. Space Legal Issues. https://www.spacelegalissues.com/space-law-the-legality-of-military-activities-in-outer-space/. Πρόσβαση: 1η Μάιου, 2020.
[8] Van Orden, G. (2017). Γνωμοδότηση της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων (31.5.2017). Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Διαθέσιμο σε: https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/A-8-2017-0250_EL.html#title3. Πρόσβαση: 5η Μάιου, 2020.
[9] Τζούμης, Λ. (2017). Δίκαιο, ηθική και ισχύς στις διεθνείς σχέσεις. Διαθέσιμο σε: https://www.militaire.gr/%CE%B4%CE%AF%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BF-%CE%B7%CE%B8%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B9%CF%83%CF%87%CF%8D%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%B5%CE%B8%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CF%82-%CF%83/. Πρόσβαση: 5η Μάιου, 2020.
Πηγή Αρχικής Εικόνας: https://www.thenational.aeopinioncartooncartoon-for-december-27-2019-1.956443