Γράφει ο Κωνσταντίνος Λαμπράκης
Είναι πλέον ξεκάθαρο (σχεδόν) σε όλους, ότι βρισκόμαστε αντιμέτωποι με έναν πλανήτη που αλλάζει οδεύοντας προς την εξυγίανση του δια της καταστροφής ή της προσαρμογής του στον παράγοντα που λέγεται <<άνθρωπος>>. Σύμφωνα με τους επιστήμονες που μελετούν τις μεταβολές του κλίματος, δεν απέχουμε παρά μερικές δεκαετίες από το πρώτο καλοκαίρι χωρίς ίχνος πάγου στην Αρκτική. Η περιοχή λόγω της «ευαισθησίας» της στην αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης της κλιματικής αλλαγής και αυτή τη στιγμή το συγκεκριμένο σύστημα κρούει τον κώδωνα του κινδύνου.
Η εξέλιξη αυτή σε κάποιους ακούγεται σαν ένα εφιαλτικό σενάριο με αλυσιδωτές συνέπειες σε κάθε μήκος και πλάτος της γης. Σε κάποιους άλλους όμως, ακούγεται ως μια ευκαιρία για νέα κέρδη. Το λιώσιμο των πάγων ανοίγει νέα πεδία κερδοφορίας, αφού σύμφωνα με τις έρευνες και στοιχεία αρμόδιων φορέων στην Αρκτική συγκεντρώνεται το 30% του φυσικού αερίου, το 13% του πετρελαίου και το 22% των ανεκμετάλλευτων υδρογονανθράκων του πλανήτη, ενώ η διέλευση των πλοίων θα είναι ταχύτερη με αποτέλεσμα να εξαφανιστεί το εμπόριο από σημαντικούς έως τώρα διαμετακομιστικούς κόμβους.
ΑΡΚΤΙΚΟΙ ΠΑΙΚΤΕΣ
Οι χώρες με σημαντικές περιοχές εντός της Αρκτικής ζώνης είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, ο Καναδάς, η Δανία (Γροιλανδία), η Νορβηγία, η Φινλανδία και η Ρωσία, οι οποίες έχουν αναπτύξει διάφορες δράσεις από κοινού και έχουν ιδρύσει διάφορους οργανισμούς και θεσμούς σε περιβαλλοντικό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.
Για πολλά χρόνια, μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, στην περιοχή επικρατούσε η ειρηνική συνύπαρξη και η συνεργασία, ενώ οι μόνες μόνιμες στρατιωτικές δυνάμεις και βάσεις κάθε χώρας σχετίζονταν με την ασφάλεια και την διάσωση των κατοίκων σε απομακρυσμένες περιοχές. Το σκηνικό όμως, τρεις δεκαετίες μετά έχει αλλάξει συλλήβδην. Η γεωπολιτική αστάθεια που προκάλεσε η οικονομική κρίση και η συνεπαγόμενη ένταση των ανταγωνισμών ανάμεσα στις Μεγάλες Δυνάμεις για νέες αγορές και πεδία κερδοφορίας, που θα τους επιτρέψουν να βγουν αλώβητοι οικονομικά και πολιτικά εις βάρος των άλλων δυνάμεων, έχει αγγίξει φυσικά και την περιοχή.
Ένα μεγάλο πεδίο ανταγωνισμών είναι, όπως πάντα, οι πηγές ενέργειας και ο έλεγχος τους. Η αξιοποίηση των ενεργειακών κοιτασμάτων της περιοχής συνδέεται άμεσα με τους σχεδιασμούς τριών μεγάλων δυνάμεων, της Ρωσίας, των Η.Π.Α και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στην ενεργειακή της απεξάρτηση και σε έναν ισότιμο ρόλο στον έλεγχο των πηγών ενέργειας. Η Ρωσία στοχεύει στην αύξηση των ενεργειακών κοιτασμάτων της και την εξάρτηση της Ε.Ε από το φυσικό αέριο της. Οι Η.Π.Α στοχεύουν και στα δύο, δηλαδή την ενεργειακή απεξάρτηση της Ε.Ε από την Ρωσία και την εξάρτηση της Ένωσης από το δίκτυο μεταφοράς φυσικού αερίου, υγροποιημένου φυσικού αερίου και υδρογονανθράκων που έχουν χτίσει στην περιοχή.
Η ΡΩΣΙΑ ΠΑΙΡΝΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΑΔΙΣΜΑ
Ενώ οι ανταγωνισμοί στην περιοχή φαίνεται να βρίσκονται σε μια σταθερή αναλογία με την επιδείνωση του οικοσυστήματος, η μόνη χώρα που φαίνεται να το έχει αντιληφθεί είναι η Ρωσία. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι τα πιο πλούσια κοιτάσματα βρίσκονται στο μεγαλύτερο μέρος τους εντός των εθνικών της υδάτων. Η σταθερή προσήλωσή της στην εδραίωση και επέκταση της παρουσίας της ακόμα και στα πιο αφιλόξενα σημεία της Αρκτικής την τελευταία δεκαετία έχει αποδώσει σημαντικά αποτελέσματα και ένα μεγάλο προβάδισμα σε σχέση με τους υπόλοιπους δρώντες.
Σε στρατιωτικό επίπεδο, η Ρωσία έχει θέσει σε επαναλειτουργία τις βάσεις της ΕΣΣΔ στην περιοχή, έχει επανδρώσει τις ήδη υπάρχουσες, ενώ παράλληλα έχει κατασκευάσει νέες βάσεις και εγκαταστάσεις. Αξιοσημείωτη είναι επίσηςκαι η κατασκευή οπλικών συστημάτων και εξοπλισμών που ειδικεύονται στο αρκτικό περιβάλλον, ενώ ένα μεγάλο μέρος του ρωσικού στόλου εδράζεται και ενεργεί μόνιμα στην περιοχή, παίρνοντας το όνομα North RussianFleet, με «ορμητήριο» το λιμάνι του Murmansk.
Σε οικονομικό επίπεδο, η Ρωσία σε στενή συνεργασία με την Κίνα, η οποία ήδη σκέφτεταιτην ενδεχόμενη επέκταση του Silk Road στην Αρκτική, έχει επενδύσει υπέρογκα ποσά στην έρευνα και αξιοποίηση των κοιτασμάτων. Υπολογίζεται, πως κατέχει 40 παγοθραυστικά πλοία, κάτι που αποκτά ιδιαίτερο νόημα αν σκεφτεί κανείς ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μόνο 5.
Τα παγοθραυστικά είναι ιδιαίτερης κατασκευής και τύπου πλοία, που χρησιμεύουν στην διάνοιξη και διατήρηση θαλάσσιων οδών και χρησιμοποιούνται για στρατιωτικές, εμπορικές και ερευνητικές αποστολές. Ειδικά το ενδιαφέρον στον τελευταίο τομέα είναι έντονο. Η Rosfnet βρίσκεται ήδη για έρευνα και εξόρυξηστην περιοχή (Laptev Sea), το ίδιο και η Gazprom (Pechora Sea). Αυτό που τραβά την προσοχή όμως, είναι το project υγροποιημένου φυσικού αερίου Yamal LNG. Μια υπέρογκη επένδυση ρωσικών και κινεζικών μονοπωλίων του κλάδου (Novatek, Chinese CNPC) επιδοτημένο με κρατικά κονδύλια, του οποίου το πρώτο μέρος μόνο κόστισε 27 δις και παρά τις αμερικανικές κυρώσεις.
Η Ρωσία φαίνεται πράγματι να έχει αποκτήσει προβάδισμα, κάτι που καθιστά την περιοχή επικίνδυνη, όχι μόνο λόγω αυτού, αλλά λόγω και του ότι όταν οι ανταγωνιστές της, τοπικοί και διεθνείς, αποφασίσουν να στρέψουν την προσοχή τους στην περιοχή η αντίδραση τους θα είναι αντίστοιχη της ρωσικής δράσης… και όλα αυτά πάνω στην πιο «καυτή» από ποτέ Αρκτική.
ΠΗΓΕΣ
Andrew Poulin, 5 Ways Russia is Positioning to Dominate the Arctic, 24 Jan 2016 Διαθέσιμο σε https://intpolicydigest.org/2016/01/24/5-ways-russia-is-positioning-to-dominate-the-arctic/
Kyle Mizokami, How Russia is fortifying the Arctic, March 29, 2016. Διαθέσιμο σε https://theweek.com/articles/614075/how-russia-fortifying-arctic
Pavel Devyatkin, Russia’s Arctic Strategy: Military and Security (Part II), February 13, 2018. Διαθέσιμο σε https://www.thearcticinstitute.org/russias–arctic–military–and–security–part–two/
Robbie Gramer, Here’s What Russia’s Military Build-Up in the Arctic Looks Like, January 25, 2017. Διαθέσιμο σε https://foreignpolicy.com/2017/01/25/heres-what-russias-military-build-up-in-the-arctic-looks-like-trump-oil-military-high-north-infographic-map/