Γράφει ο Μιλτιάδης Παντέλιας
Στις αρχές της δεκαετίας του 2010 ξέσπασε μία από τις σημαντικότερες επαναστάσεις των τελευταίων ετών, η αραβική επανάσταση, ή, όπως ονομάστηκε, ‘’Αραβική Άνοιξη’’. Ως Αραβική Άνοιξη θεωρούμε την προσπάθεια των αραβικών χωρών να αποτινάξουν τα αυταρχικά καθεστώτα και να υιοθετήσουν πιο φιλελεύθερες και δημοκρατικές κυβερνήσεις. Πρόκειται για μια ρηξικέλευθη προσπάθεια των πολιτών των αραβικών κρατών να ζήσουν – επιτέλους – ελεύθερα. Δυστυχώς, αυτή η προσπάθεια απέτυχε σχεδόν σε όλες τις χώρες που επαναστάτησαν, εκτός από μία: την Τυνησία.
Η αρχή
Η αυτοπυρπόληση ενός μικροπωλητή, του Μοχάμεντ Μπουαζίζι, στην εν λόγω χώρα, αποτέλεσε το έναυσμα για το ξέσπασμα της ‘’επανάστασης των Γιασεμιών’’, όπως ονομάστηκε στην Τυνησία, το οποίο εξαπλώθηκε και σε άλλα αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Η κακομεταχείρισή του από την αστυνομία, καθώς και η κατάσχεση των εμπορευμάτων του, αποτέλεσαν την αφορμή ώστε ο ίδιος να προβεί σε μία τέτοιου είδους κίνηση. Με αυτό τον τρόπο ήθελε να διαμαρτυρηθεί κατά της διαφθοράς και της ευρείας ανεργίας που υπήρχε στη χώρα του, καθώς και στην καταπίεση του καθεστώτος που ήταν εκείνη την περίοδο στην εξουσία. Η βία των αρχών που ασκούνταν στον Μπουαζίζι ήταν συνεχής, και, όπως αναφέρει η οικογένειά του, γινόταν για λόγους γελοιοποίησής του. Αυτή η γελοιοποίηση ήταν που οδήγησε τον Μπουαζίζι στη διαμαρτυρία αυτή και στην έναρξη της ‘’επανάστασης των Γιασεμιών’’.
Η «επανάσταση των Γιασεμιών»
Προτού αναφέρουμε στα γεγονότα της επανάστασης, να ξεκαθαρίσουμε πως το όνομα αυτό δημιουργήθηκε από τον Αμερικανό δημοσιογράφο Άντυ Κάρβιν, ο οποίος αποκαλέστηκε ως “the man who tweets revolutions”, λόγω των σχολίων του στο Twitter, με αφορμή την αραβική άνοιξη. Ο λόγος που έλαβε, πιθανότατα, αυτό το όνομά είναι επειδή το εθνικό λουλούδι των Tυνήσιων είναι το γιασεμί.
Όσον αφορά τα γεγονότα που συνέβησαν, υπήρξαν αναταραχές στην κυβέρνηση, η οποία προσπάθησε να αντιμετωπίσει την κρίση που ξέσπασε. Έτσι, προέβη σε αλλαγές, όπως την απόλυση του υπουργού εξωτερικών Ράφικ Μπελάι και την εδραίωση μιας κυβερνητικής επιτροπής, η οποία θα μπορεί να ελέγξει την κατάσταση. Οι Τυνήσιοι διαδήλωναν καθημερινά έξω από την πρωτεύουσα, ερχόμενοι σε σύγκρουση με τις αστυνομικές αρχές που προσπαθούσαν να καταστείλουν την εξέγερση. Η αδυναμία του Μπεν Άλι να αντιμετωπίσει τους εξεγερμένους τον οδήγησε, στις 13 Ιανουαρίου, να απαιτήσει, μέσα από ομλιία του στα ΜΜΕ, τον κατευνασμό της επανάστασης, ενώ υποσχέθηκε πως δεν θα υποβάλει την υποψηφιότητά του στις επόμενες εκλογές. Οι εξεγερμένοι δεν έμειναν ευχαριστημένοι από αυτή τη δήλωση, πράγμα που οδήγησε, στις 14 Ιανουαρίου, στη διάλυση της κυβέρνησης και σε νέες εκλογές στους επόμενους έξι μήνες. Την εξουσία, τότε, ανέλαβε ο νέος πρωθυπουργός Μοχάμεντ Γκανουσί. Ύστερα από δύο εβδομάδες, στις 28 Ιανουαρίου ξέσπασε εξέγερση και κατά του Γκανούσι. Έτσι, ο ίδιος αναγκάστηκε σε παραίτηση είναι επειδή, όπως ανέφερε σε δήλωσή του «δεν προτίθεμαι να είμαι εκείνος που θα πάρει αποφάσεις που θα προκαλέσουν θύματα».
Τον Ιανουάριο του 2014, ύστερα από μια μακρά περίοδο αναταραχής, η Τυνησία θα υιοθετήσει νέο Σύνταγμα, το οποίο, μεταξύ άλλων, θα προβλέπει το θρήσκευμα του Προέδρου, το οποίο θα πρέπει να είναι το Ισλάμ, καθώς και τις εξουσίες, τους θεσμούς και το τι θα ελέγχει ο καθένας. Στις 26 Οκτωβρίου 2014, η χώρα θα εκλέξει κοινοβούλιο, ενώ στις 23 Νοεμβρίου 2014 θα εκλέξει πρόεδρο. Με αυτό τον τρόπο η Τυνησία θα μπει σε ρυθμούς εκδημοκρατισμού αφήνοντας πίσω μια εποχή τυραννίας και εξαθλίωσης και οδηγούμενη προς την ελευθερία, θα κάνει το πιο επαναστατικό βήμα: θα αποκτήσει δημοκρατικό πολίτευμα.
Η επιτυχία της Τυνησίας
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, η Τυνησία ήταν η χώρα που έδωσε το έναυσμα να ξεκινήσουν οι επαναστάσεις στα υπόλοιπα αραβικά κράτη. Ίσως αυτή να μην ήταν η μόνη επιτυχία της. Και αυτό γιατί αποτέλεσε και τη μόνη χώρα που κατάφερε με ταχείς ρυθμούς και σε μεγάλο βαθμό να εκδημοκρατισθεί. Όπως αναφέρει και η Τάνια Μποζανίνου σε άρθρο της στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, η επανάσταση της Τυνησίας και ο εκδημοκρατισμός της, αποτελούν «το μοναδικό success story» της αραβικής άνοιξης. Η κατάσταση που επικράτησε σε άλλες χώρες δικαιολογεί αυτό τον χαρακτηρισμό. Παραδείγματος χάριν, στην περίπτωση της Αιγύπτου υπήρξε ανατροπή του Μουμπάρακ και επικράτηση των Αδελφών Μουσουλμάνων, οι οποίοι με τη σειρά τους ανετράπησαν από τον στρατηγό Σίσι. Στη Λιβύη, η ανατροπή του Καντάφι οδήγησε σε αναταραχές τη Λιβύη, με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός “failed state”, στο οποίο διεκδικούν την εξουσία δύο διαφορετικές κυβερνήσεις. Έτσι, κατανοούμε πως ο εκδημοκρατισμός ενός κράτους, που πριν κυβερνούνταν από ένα τυραννικό καθεστώς, δεν αποτελεί μια εύκολη υπόθεση. Πρώτα από όλα χρειάζεται να στηριχθεί από τον λαό. Δεύτερον, ο λαός θα πρέπει να αγωνιστεί για νέους θεσμούς και νέα κυβέρνηση, η οποία θα είναι δημοκατική. Η επισήμανση αυτή γίνεται προκειμένου να γίνει κατανοητό πως σε ορισμένες χώρες, στις οποίες η ανατροπή του καθεστώτος έγινε με παρέμβαση άλλων δυνάμεων, απέτυχαν. Έτσι, η Τυνησία πέτυχε τον εκδημοκρατισμό, τόσο λόγω της θέλησης του λαού, όσο και επειδή μπορούσε να καθορίσει την ειρήνη που ακολουθεί τον «πόλεμο», στην περίπτωση αυτή, την επανάσταση.
Κλείνοντας, συμπεραίνουμε πως η επανάσταση στην Τυνησία, η οποία ξεκίνησε από έναν μικροπωλητή, αποτέλεσε διπλή επανάσταση λόγω της εξάπλωσής της σε άλλα αραβικά κράτη. Ίσως η Τυνησία αποτελεί γενικά μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις πετυχημένου εκδημοκρατισμού, ειδικότερα σε έναν τόσο σκληρό ιδεολογικά κόσμο, όπως ο αραβικός. Η Τυνησία αποτελεί πρότυπο για άλλες χώρες, καταδεικνύοντας πως κάθε αλλαγή είναι δύσκολο να επιτευχτεί, όχι όμως ανέφικτο. Και στην προκείμενη περίπτωση, η αλλαγή ήταν δύσκολη, αλλά επετεύχθη.
Βιβλιογραφία
Abouaoun, E. (2019). Tunisia Timeline: Since the Jasmine Revolution. United States Institute of Peace. Ανάκτηση από https://www.usip.org/tunisia-timeline-jasmine-revolution
Mohamed Bouazizi – 2011, “Arab Spring”, Tunisia. (2011). European Parliament. Ανάκτηση από https://www.europarl.europa.eu/sakharovprize/en/mohamed-bouazizi-2011-arabike-anoixe-tun/products-details/20200331CAN54202
Willsher, K. (2011). Tunisian prime minister Mohamed Ghannouchi resigns amid unrest. The Guardian. Ανάκτηση από https://www.theguardian.com/world/2011/feb/27/tunisian-prime-minister-ghannouchi-resigns
Μποζανίνου, Τ. (2020). Η Αραβική Ανοιξη και το φαινόμενο της πεταλούδας. ΤΟ ΒΗΜΑ. Ανάκτηση από https://www.tovima.gr/2020/12/16/world/i-araviki-anoiksi-kai-to-fainomeno-tis-petaloudas/
Πιτσούνη, Α. (2020). Το χρονικό μίας επανάστασης: Δέκα χρόνια από την Αραβική Άνοιξη. ΕΡΤ NEWS. Ανάκτηση από https://www.ertnews.gr/eidiseis/diethni/to-chroniko-mias-epanastasis-deka-chronia-apo-tin-araviki-anoixi/