γράφει η Βίκυ Νιάρχου
Από την πρώτη μέρα προεδρίας του Ντόναλτ Τραμπ, ολόκληρος ο διπλωματικός κόσμος γνώριζε πως πλέον δεν είχε να κάνει με έναν συμβατικό Αμερικανό Πρόεδρο. Πριν ακόμη εκλεγεί, ο Τραμπ είχε δώσει τον τόνο της πολιτικής που επρόκειτο να ακολουθήσει, θέτοντας προς επαναπροσδιορισμό τη στάση της Αμερικής σε διεθνή ζητήματα που μέχρι τότε, θεωρούνταν ως επί το πλείστον διευθετημένα. Σήμερα, δύο χρόνια μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα κυκεώνα εξελίξεων και διαφοροποιήσεων σε ό,τι αφορά το διπλωματικό οικοδόμημα, που εδώ και δεκαετίες έχει αναπτυχθεί και ακολουθείται τόσο από την Αμερική, όσο και από τους διεθνείς συμμάχους της.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες προβάλλουν μια σταθερή προτίμηση στη διαπραγμάτευση και σύναψη διμερών Συμφωνιών, σε αντιδιαστολή με τις πολυμερείς Συμβάσεις. Κατά τον Ντόναλτ Τραμπ, “ο πολυμερισμός στερεί από την Αμερική τη δυνατότητα να ελέγχει πλήρως τις υποθέσεις της με τα υπόλοιπα κράτη”. Αυτό είναι προφανές, αφού παρατηρείται ότι, στις διμερείς Συμφωνίες η διαπραγματευτική ισχύ των ΗΠΑ είναι τέτοια, ώστε αναγκάζει το συνομιλητή να συμφωνήσει και να υποχωρήσει από τις διεκδικήσεις του. Σε ένα άναρχο διεθνές περιβάλλον, η ισχύς κατακερματίζεται άνισα μεν, πολυδιάστατα δε αλλά με τρόπο που στερεί την ανάδειξη μίας παγκόσμιας ηγετικής δύναμης. Έτσι, ο συγκερασμός των απόψεων προέχει της μονόπλευρης υποχώρησης ενός κράτους. Κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων, όπου η σύγκρουση συμφερόντων αφορά περισσότερα από δύο κράτη, η υποχώρηση όλων των πλευρών σε σημεία είναι απαραίτητη προκειμένου να υπάρξει τελικώς συμφωνία. Στο πλαίσιο αυτό, η δημιουργία συνασπισμών προς υπεράσπιση κοινών γραμμών, είναι ένα στοιχείο που δε συμφέρει διπλωματικά ισχυρές χώρες όπως οι ΗΠΑ.
Μετά την απόσυρση των Η.Π.Α. από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα το 2017, σειρά είχε η επαναδιαπραγμάτευση των όρων εμπορίου με την Ε.Ε. και την Κίνα σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τις απώλειες για τις αμερικανικές εταιρείες από τις εισαγωγές. Απείλησαν δε, με αποχώρηση και από τον ΠΟΕ, την UNESCO και την TPP. Αποχώρησαν από τις συζητήσεις για τη μετανάστευση στο UNHRC, ενώ κρίση διαφαίνεται και σε εξαιρετικής σημασίας Οργανισμούς όπως είναι ο ΟΗΕ και το ΝΑΤΟ, με αφορμή τις χρηματοδοτήσεις. Σχετικά με το τελευταίο, η Αμερική παρουσιάζεται δυσαρεστημένη καθώς σύμφωνα με τις δηλώσεις του προέδρου Τραμπ, ενώ είναι από τους βασικούς χρηματοδότες τους, δε λαμβάνει αντίστοιχα οφέλη σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Ειδικότερα, σχετικά με το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο, φαίνεται να μην επιθυμεί να διατηρήσει τα οικονομικά βάρη ενός οργανισμού, που η ίδια δημιούργησε προς όφελός της, σχεδόν 70 χρόνια πριν. Ως αιτία παρουσιάζεται το γεγονότος ότι σήμερα αυτός είναι προσανατολισμένος κυρίως στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Αξιοσημείωτο είναι και το ότι, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρουσιάζονται απρόθυμες να παραμείνουν σε μια συμφωνία όπως η NAFTA υπό την τωρινή της υπόσταση προωθώντας την επαναδιαπραγμάτευση έξι σημείων, ενώ η αποχώρησή τους από το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν ήταν μία ακόμη διεθνής εξέλιξη της νέας προεδρίας Τραμπ. Η εν λόγω απόφαση προκάλεσε τριγμούς στις σχέσεις τις Αμερικής με τις συμμαχικές της χώρες στην Ευρώπη, αφού η αποχώρησή της στρέφεται επίσης, κατά των συμφερόντων δυτικών εταιρειών.
Ακόμη πιο πρόσφατα, ο Αμερικανός Πρόεδρος ανακοίνωσε την αποχώρηση της χώρας του και από τη Συνθήκη με τη Ρωσία για τα πυρηνικά όπλα μεσαίου βεληνεκούς. Η κίνηση αυτή ερμηνεύεται πολυπλεύρως. Ο Τραμπ, διατείνεται πως, ο λόγος απόσυρσης των ΗΠΑ από τη Συμφωνία, είναι η παραβίαση των όρων της από τη Ρωσική πλευρά, καθώς και λόγοι σχετικά με τα πυρηνικά προγράμματα της Κίνας και του Ιράν. Οι ΗΠΑ, βαδίζουν στο δρόμο του προστατευτισμού και της απομόνωσης, θεωρώντας πως έτσι θα ενισχύσουν την οικονομία και θα κατορθώσουν να συσσωρεύσουν ξανά, την πολιτική και διπλωματική ισχύ που εκχώρησαν μέσω πολυμερών Συμβάσεων.
Η φράση «η Αμερική δεν έχει μόνιμους φίλους ή εχθρούς παρά μόνο συμφέροντα» γίνεται σήμερα πιο κατανοητή από ποτέ. Όσο αυτά εξυπηρετούνται από πολυμερείς Συμφωνίες, αναδεικνύεται σε θεματοφύλακά τους. Όταν όμως, το διεθνές δίκαιο γίνεται, κατά την ερμηνεία της, «περιοριστικό» και «εκχωρεί μέρος της εθνικής κυριαρχίας» (χαρακτηριστικό παράδειγμα η πρόσφατη καταδίκη από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης), συμπεριφέρεται ως ο κυρίαρχος παίκτης στο διεθνές σύστημα μη υπολογίζοντας τη στάση των υπόλοιπων διεθνών δρώντων, ούτε και τη διαμόρφωση πιθανών συνασπισμών εναντίον της σε διπλωματικό επίπεδο, προκειμένου αυτή να απωλέσει τη συσσωρευμένη ισχύ. Το που θα οδηγηθούν οι Η.Π.Α. με μία τέτοια πολιτική, “μέλει γενέσθαι “.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ–ΠΗΓΕΣ:
Wendy Sherman, “How we got the Iran Deal”, Foreign Affairs, September 2018, διαθέσιμο σε:https://www.foreignaffairs.com/articles/2018-08-13/how-we-got-iran-deal
Άννα Μακρή, “Το Ιράν, το Πυρηνικό πρόβλημα και οι Διεθνείς Σχέσεις”, ΠαΠει Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών , Ιανουάριος 2012, διαθέσιμο σε:http://dione.lib.unipi.gr/xmlui/bitstream/handle/unipi/5100/Makri.pdf?sequence=2
Randal Schweller, “Three Cheers for Trump’s Foreign Policy”, Foreign Affairs, September 2018, διαθέσιμο σε:https://www.foreignaffairs.com/articles/world/2018-08-13/three-cheers-trumps-foreign-policy
Olga Oliker, “Moscow’s nuclear enigma, Foreign Affairs”, October 2018, διαθέσιμο σε:https://www.foreignaffairs.com/articles/russian-federation/2018-10-15/moscows-nuclear-enigma
Statute of the International Court of Justice, San Francisco, 24. October 1945, UNRIC, διαθέσιμο σε:https://www.unric.org/el/index.php?option=com_content&view=article&id=26252
“Ιράν: Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία για τα πυρηνικά απειλεί την περιφερειακή ειρήνη”, Capital, 17 September 2018, διαθέσιμο σε:http://www.capital.gr/diethni/3316456/iran-i-apoxorisi-ton-ipa-apo-ti-sumfonia-gia-ta-purinika-apeilei-tin-perifereiaki-eirini
Τα Νέα team, “Ο Τραμπ και η τέχνη της καταστροφής”, Τα Νεα, 10 May 2018, διαθέσιμο σε:https://www.tanea.gr/2018/05/10/world/dw-o-tramp-kai-i-texni-tis-katastrofis/
“Συμφωνία Ε.Ε- ΗΠΑ για τους δασμούς”, Καθημερινή, 26 July 2018, διαθέσιμο σε:http://www.kathimerini.gr/976845/article/oikonomia/die8nhs-oikonomia/symfwnia-ee—hpa-gia-toys-dasmoys
Newsroom Huffpost Greece, “Απόφαση υπέρ του Ιράν και κατά των ΗΠΑ από το ΔΔΧ”, Huffington Post, 3 October 2018, διαθέσιμο σε:https://www.huffingtonpost.gr/entry/diethnes-dikasterio-tes-chayes-pros-epa-chalaroste-tis-keroseis-sto-iran_gr_5bb4af84e4b01470d04d3141
European Union External Action, “Joint Statement”, Bruxells, 2 April 2015, διαθέσιμο σε:http://collections.internetmemory.org/haeu/content/20160313172652/http://eeas.europa.eu/statements-eeas/2015/150402_03_en.htm
Αποχώρηση ΗΠΑ απο τις Διεθνείς Συμβάσεις-Η Τάση προς τον Απομονωτισμό
