Γράφει η Ανδριάνα Δελέγκου
Ως ενεργειακό ή ανθρακικό αποτύπωμα ορίζεται το σύνολο των αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται καθημερινά από ένα κράτος, μια περιοχή, μια επιχείρηση, ακόμα και από ένα νοικοκυριό ή ένα άτομο, ως αποτέλεσμα της καύσης ορυκτών καυσίμων για ηλεκτρική ενέργεια, θέρμανση, μεταφορά και ούτω καθεξής. Το αποτύπωμα άνθρακα αντικατοπτρίζει τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις αυτών των δραστηριοτήτων, από τις οποίες εκλύονται αέρια του θερμοκηπίου (διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υδροφθοράνθρακες κ.λπ.) και αποτελεί μέρος του ευρύτερου ορισμού του «περιβαλλοντικού αποτυπώματος» του ανθρώπου στη Γη.
Στις ατομικές δραστηριότητες που επιβαρύνουν το περιβάλλον και ευθύνονται για την κλιματική αλλαγή περιλαμβάνεται σαφώς και η διατροφή μας, κατά τρόπο πολύ πιο σοβαρό απ’ ό,τι θα φανταζόμασταν. Το αποτύπωμα άνθρακα της διατροφής προέρχεται από το σύνολο των ενεργειών που συμβάλλουν στην αλλαγή των χρήσεων γης, την καλλιέργεια, την εκτροφή, την επεξεργασία, τη μεταφορά, τη συσκευασία, το μαγείρεμα και, τέλος, την απόρριψη των τροφίμων. Υποστηρίζεται ότι, σε παγκόσμια κλίμακα, η βιομηχανία τροφίμων ευθύνεται για περίπου το ¼ των ανθρωπογενών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, εκ των οποίων το 58% προκαλεί μόνο η κτηνοτροφία! Στην Ευρώπη, η βιομηχανία τροφίμων είναι ένας από τους πιο δυναμικούς τομείς της οικονομίας αλλά αντιπροσωπεύει το 15-20% των συνολικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου της ΕΕ, εκ των οποίων 5-6% προέρχονται από τη μεταφορά, 8-10% από την επεξεργασία και τη συσκευασία τροφίμων, 1-2% από την ψύξη και περίπου 1-2% από τη λιανική πώληση.
Καταρχάς, πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι για την εκτροφή των ζώων απαιτούνται τεράστιες εκτάσεις γης, με αποτέλεσμα την αποψίλωση δασών για τη φιλοξενία αγροτικών και κτηνοτροφικών εκτάσεων. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της καταστροφής του Αμαζονίου, όπου τουλάχιστον το 60% της γης που αποψιλώνεται χρησιμοποιείται για βοσκοτόπια βοοειδών, με σκοπό να καλυφθούν κυρίως οι ανάγκες Ευρώπης και ανατολικής Ασίας, όπου η ζήτηση βόειου κρέατος συνεχώς αυξάνεται.
Επιπρόσθετα, κατά τη διαδικασία της πέψης ζώων όπως αγελάδες, κατσίκες και πρόβατα εκλύονται μεγάλες ποσότητες μεθανίου, αερίου επίσης υπεύθυνου για την κλιματική αλλαγή και πολύ πιο επικίνδυνου από το διοξείδιο του άνθρακα, ενώ μεγάλη ποσότητα εκπομπών προέρχεται από τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούνται για τη λειτουργία γεωργικών μηχανημάτων, την παραγωγή λιπασμάτων και την μεταφορά τροφίμων σε όλο τον κόσμο. Αλλά και η σπατάλη τροφίμων είναι μεγάλη, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη περιβαλλοντική επιβάρυνση μέσω της παραγωγής αποβλήτων. Σύμφωνα με τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), σχεδόν το 30% του συνόλου των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως (αρκετό για να τραφούν 3 δις άνθρωποι!) καταλήγουν να χαθούν ή να σπαταληθούν, ενώ στην ΕΕ σπαταλούνται περίπου 88 εκ. τόνοι φαγητού κάθε χρόνο.
Η νέα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στοχεύει, μέσω της στρατηγικής «από το αγρόκτημα στο πιάτο», σε μια βιώσιμη διαχείριση του συστήματος τροφίμων, ώστε τα ευρωπαϊκά τρόφιμα να παραμείνουν ασφαλή, θρεπτικά και υψηλής ποιότητας, αλλά και να παράγονται με τον ελάχιστο αντίκτυπο στη φύση. Πιο συγκεκριμένα, η εν λόγω στρατηγική στοχεύει στην εξασφάλιση οικονομικά προσιτών και βιώσιμων τροφίμων για τους Ευρωπαίους, στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, στην προστασία του περιβάλλοντος και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, στην εξασφάλιση ικανοποιητικής οικονομικής απόδοσης στην αλυσίδα τροφίμων και στην αύξηση της βιολογικής γεωργίας. Τα παραπάνω σχεδιάζεται να επιτευχθούν μέσω μείωσης της χρήσης φυτοφαρμάκων που ευθύνονται για τη ρύπανση του περιβάλλοντος, μείωσης του πλεονάσματος θρεπτικών στοιχείων στο περιβάλλον, το οποίο αποτελεί επίσης σοβαρή πηγή ρύπανσης με αρνητικές επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα και στο κλίμα (ευτροφισμός), μείωσης των πωλήσεωναντιμικροβιακών ουσιών για χρήση στην κτηνοτροφία και την υδατοκαλλιέργεια και με ταυτόχρονη ανάπτυξη της βιολογικής καλλιέργειας.
Το ερώτημα είναι: μπορεί η αλλαγή της διατροφής καθενός από εμάς να κάνει τη διαφορά; Η απάντηση είναι πως ναι! Και η λύση δεν βρίσκεται μόνο στην μείωση ή αποχή από την κατανάλωση κρέατος. Μαγειρεύοντας υγιεινά πιάτα στο σπίτι, χρησιμοποιώντας φρούτα και λαχανικά εποχής (και, κυρίως αυτά με περίεργο σχήμα!), επιλέγοντας βιολογικά και τοπικά προϊόντα, και ψωνίζοντας με σύνεση σε τοπικές επιχειρήσεις, έχετε ήδη μειώσει το ατομικό σας αποτύπωμα άνθρακα κατά πολύ.
Πηγές:
- Alan Calder, The Green Office: A Business Guide, IT Governance Publishing, 2009, σελ.13. Διαθέσιμο στο: https://www.jstor.org/stable/j.ctt5hh7bh
- Arjen Y. Hoekstra and Thomas O. Wiedmann, Humanity’s unsustainable environmental footprint, Science – New Series, Vol. 344, No. 6188 (6 JUNE 2014), pp. 1114-1117. Διαθέσιμο στο: https://www.jstor.org/stable/24743975
- J. Poore, T. Nemecek, Reducing food’s environmental impacts through producers and consumers, Science, Ιούνιος 1, 2018. Διαθέσιμο στο: https://science.sciencemag.org/content/360/6392/987
- LIFE FOODPRINT – Development of an integrated strategy for reducing the carbon footprint in the food industry sector, Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/environment/life/project/Projects/index.cfm?fuseaction=search.dspPage&n_proj_id=4971
- Revealed: rampant deforestation of Amazon driven by global greed for meat, The Guardian, Ιούλιος 2, 2019. Διαθέσιμο στο: https://www.theguardian.com/environment/2019/jul/02/revealed-amazon-deforestation-driven-global-greed-meat-brazil
- Julia Moskin, Brad Plumer, Rebecca Lieberman and Eden Weingart, How to shop, cook and eat in a warming world, The New York Times, Απρίλιος 30, 2019. Διαθέσιμο στο: https://www.nytimes.com/interactive/2019/04/30/dining/climate-change-food-eating-habits.html
- Evelina Utterdahl, How to reduce your carbon footprint, GoClimate, Ιανουάριος 16, 2020. Διαθέσιμο στο: https://www.goclimate.com/blog/how-to-reduce-your-carbon-footprint-food/
- Daniel T Cross, UN: food waste alone leaves a large carbon footprint, Sustainability Times, Αύγουστος 10, 2019. Διαθέσιμο στο: https://www.sustainability-times.com/green-consumerism/un-food-waste-alone-leaves-a-vast-carbon-footprint/
- Από το αγρόκτημα στο πιάτο, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Δεκέμβριος 2019. Διαθέσιμο στο: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/fs_19_6727 & https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal/actions-being-taken-eu/farm-fork_el
- Eloise Kirn, ‘Ugly’ food is having a moment — here’s why you should be eating it, Insider, Μάιος 25, 2016. Διαθέσιμο στο: https://www.insider.com/what-is-ugly-food-and-why-should-you-eat-it-2016-5,
- Kylie Knott, Why we should eat ‘ugly’ food – it helps reduce shocking global food waste, and the fruit and vegetables taste just the same, South China Morning Post, Μάρτιος 30, 2020. Διαθέσιμο στο: https://www.scmp.com/lifestyle/food-drink/article/3077277/why-we-should-eat-ugly-food-it-helps-reduce-shocking-global
- Food’s carbon footprint, Green Eatz, διαθέσιμο στο: https://www.greeneatz.com/foods-carbon-footprint.html
Πηγή εικόνας: https://www.nytimes.com/interactive/2019/04/30/dining/climate-change-food-eating-habits.html