Γράφει η Μόνικα Πέτσιου
0ι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές θεωρούνταν ανέκαθεν ένα από τα μείζονος σημασίας παγκόσμια προβλήματα. Οι πόλεμοι ,η φτώχια ,η κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση ,οι κλιματικές αλλαγές και η καταπάτηση πολλών δικαιωμάτων που έχουν υποστεί κατά καιρούς λαοί και πολιτισμοί κυρίως υποανάπτυκτων χωρών έχουν οδηγήσει πολλούς αλλοδαπούς, άλλοτε πρόσφυγες και άλλοτε μετανάστες να εισέρχονται είτε νόμιμα είτε ακόμα και παράνομα σε χώρες πιο αναπτυγμένες, αναζητώντας κυρίως εργασία και οραματίζοντας ένα ανθρώπινο μέλλον για τους ίδιους και τις οικογένειες τους.
Ως εκ τούτου εδώ και αρκετά χρόνια το ζήτημα της μετανάστευσης και του προσφυγικού απασχολεί όλο τον κόσμο καθώς ο αριθμός των μεταναστών ολοένα και αυξάνεται με μεγαλύτερη την ροή που ταλανίζει κυρίως την Ελλάδα το χρονικό αυτό διάστημα που διανύουμε. Η χώρα μας λόγω της γεωγραφική της θέση έχει αποτελέσει την δίοδο επικοινωνίας με την υπόλοιπη Ευρώπη με αποτέλεσμα καθημερινά να εισέρχονται σε αυτήν χιλιάδες αλλοδαποί με στόχο να μεταβούν σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Όλα τα ανωτέρω καθιστούν το μεταναστευτικό σε μείζον ενωσιακό πρόβλημα που απαιτεί αφενός την θέσπιση μέτρων και την υιοθέτηση και την μεταρρύθμιση του νομικού πλαισίου της ΕΕ ώστε να αντιμετωπιστεί η νέα και επίκαιρη πραγματικότητα της μεταναστευτικής και προσφυγικής ροής και αφετέρου την υιοθέτηση ενός κοινού συστήματος ασύλου καθώς το ελληνικό ,το διεθνές και το ευρωπαϊκό δίκαιο είναι αλληλοεξαρτώμενα στον τομέα του πολίτικού ασύλου.
Ειδικότερα η Ελλάδα προσπαθεί να προσαρμόσει την πολίτικη της στην ευρωπαϊκή πολιτική που είναι προσανατολισμένη προς τα ζητήματα της ενσωμάτωσης των μεταναστών, και η οποία πρέπει να βρίσκονται σε απόλυτη αρμονία με τις επιταγές που επιβάλλει η Ε.Ε αλλά και οι διεθνείς κανόνες όπως η ΕΣΔΑ . Η πρώτη σημαντική προσπάθεια έγινε με το Σύνταγμα του 1975 όπου κατοχυρώνονται τα δικαιώματα των Αλλοδαπών
Ακολούθησαν άλλα σημαντικά νομοθετήματα όπως ο Ν 1975/1991, ο οποίος έχει ως στόχο την πάταξη της λαθρομετανάστευσης ,ο Ν 2910/2001 ο οποίος στοχεύει να αλλάξει τον χειρισμό των μεταναστευτικών ροών αναγνωρίζοντας στους αλλοδαπούς που εισέρχονται και ζουν στην Ελλάδα περισσότερα δικαιώματα αλλά και υποχρεώσεις ο Ν 3284/2004, ο οποίος παρέχει διατάξεις για την ιθαγένεια και ο Ν 3386/2005, σχετικά με την πολιτογράφηση .
Εξίσου σημαντικός και ο Ν 3838/2010 σχετικά με το δικαίωμα του μετανάστη του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές της πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης ,ο νόμος 4251/2014 ο οποίος έφερε αλλαγές στην διαδικασία εξόδου και εσόδου διαμονής , ο νόμος 3907/2011 ,σύμφωνα με τον οποίο ιδρύεται Υπηρεσία Ασύλου .
Εν συνεχεία αναμόρφωση του συστήματος διεθνούς προστασίας επέφερε ο νόμος 43752016 με βασικότερη αλλαγή την επιτάχυνση της διαδικασίας εξέτασης αιτημάτων καθώς και ο πρόσφατος νόμος 4636/2019 ο οποίος αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στο νομοθετικό πλαίσιο που διέπει την παροχή της προστασίας αυτής.
Παράλληλα στο Διεθνές Δίκαιο των προσφύγων δύο ρυθμιστικές πρωτοβουλίες αποτέλεσαν το οικοδόμημα για την παροχή διεθνούς προστασίας οι οποίες αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του διεθνούς και ευρωπαϊκού νομικού συστήματος .Η Πρώτη είναι η Σύμβαση της Γενεύης του 1951 όπου με την υπογραφή της θεσμοθετήθηκε το καθεστώς των προσφύγων και δεύτερη είναι το Πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης του 1967 με σημαντικότερη την διάταξη όπου θεσπίζεται η συνεργασία των κρατών μελών με την Ανώτατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών σχετικά με τους πρόσφυγες.
Επιπρόσθετα η ΕΕ ,ακολουθώντας το νομικό πλαίσιο του διεθνούς δικαίου, με τις οδηγίες 2004/83 ΕΚ και την οδηγία 2001/55 ΕΚ η οποία είναι μια διαδικασία έκτακτου χαρακτήρας προστασίας συνέβαλε καταλυτικά στην παροχή προστασίας του ασύλου .Εξίσου σημαντικοί και οι τρεις γνωστοί Κανονισμοί του Δουβλίνου . Αρχικά υπεγράφη η σύμβαση του Δουβλίνου στις 15 Ιουνίου 1990, ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον κανονισμού του Δουβλίνου ΙΙ(343/2003),που υπογράφηκε στις 18-2-2003,ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον Κανονισμό του Δουβλίνου ΙΙΙ(604/2013), που υπογράφηκε στις 26 Ιουνίου 2013 ο οποίος αποτελεί και την μεγαλύτερη εξέλιξη στην διεθνή προστασία καθώς περιλαμβάνεται και το σύστημα Eurodac όπου αναφέρεται στην ηλεκτρονική ταυτοποίηση δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων. Επιπλέον σημαντική και η νομολογιακή προσέγγιση επί του θέματος του προσφυγικού ενδεικτικά αναφερόμενη η απόφαση (Cimade) η οποία ασχολείται με τις προϋποθέσεις αίτησης χορήγησης ασύλου και αναφέρει ποιο κράτος αναλαμβάνει αυτήν την υποχρέωση.
Παρατηρούμε λοιπόν κάνοντας μια αποτίμηση του περιγραφόμενου ανωτέρου νομικού πλαισίου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση με νομοθετήματα που προστάζει η διεθνής έννομη τάξη και η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση προσπαθεί να δώσει λύσεις στο παγκόσμιο αυτό φαινόμενο του μεταναστευτικού ,του προσφυγικού και του ασύλου. Προτεραιότητα της είναι η χάραξη μιας κοινής ευρωπαϊκής πολιτικής και ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος χορήγησης ασύλου. .Προκειμένου όμως να διασφαλιστεί αυτή η πορεία απαιτείται ένα υψηλό επίπεδο αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών μελών το οποίο θα μπορέσει να πραγματοποιηθεί με την συμμετοχή και άλλων μηχανισμών στήριξης όπως για παράδειγμα οικονομικές χρηματοδοτήσεις ώστε να μπορούν τα κράτη μέλη να βελτιώσεις της συνθήκες προστασίας των προσφύγων με σωστές υποδομές ,νέες τροποποιήσεις του συστήματος του Δουβλίνου .
Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι τα προσφυγικά προβλήματα όλο και οξύνονται και ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης είναι απαραίτητο με πρωταρχικό όμως μέλημα όλων τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων .Όλα τα κράτη μέλη θα πρέπει να ακολουθούν την άποψη του καθηγητή Grahl-Madsen Atle <<Μπροστά σε ένα βέβαιο ή σχεδόν βέβαιο θάνατο στο σώμα και την υγεία ,η ιδιότητα του ανθρώπινου όντος που βρίσκεται σε κίνδυνο πρέπει να υπερισχύει των ζητημάτων ιθαγένειας και των δεσμεύσεων που έχουν αναληφθεί στο στενό πλαίσιο των συνθηκών>>.
VI.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1.Συνθήκη για την λειτουργία της Ε.Ε –Αναγνωστοπούλου σελ 451-474(Άρθρα 78-80 ΣΛΕΕ)
2.Συνθήκη για την Έ.Ε –Κρητικός –άρθρο 3 ΣΕΕ σελ 11-19
3.Επιθεώρηση Μεταναστευτικού Δικαίου -1ός Τόμος/2010, -Τριάντα χρόνια νομοθετικής διαδρομής του μεταναστευτικού ζητήματος στην Ελλάδα(1980-2010)σελ 239-243.Ευαγγελία Βαγενά –Παλαιολόγου,Δικαστής Δρ,Εγκληματολογίας
4.Επιθεώρηση Μεταναστευτικού Δικαίου 3ος Τόμος /2012-Φυσικές καταστροφές και μετακινήσεις πληθυσμών .Μία νέα πρόκληση για την ευρωπαϊκή μεταναστευτική πολιτική –Δημήτριος Χοτούρας Δρ,Διεθνούς Δικαίου,-Δικηγόρος σελ 21-33
5.Επιθεώρηση Μεταναστευτικό Δικαίου 4ος τόμος /2013-Κριτική προσέγγιση της δικαστικής προστασίας του αιτούντος άσυλο αλλοδαπού σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο και τις πρόσφατες νομολογιακές εξελίξεις –Χρήστος Δετσαρίδης ,Επίκουρος Καθηγητής Νομικής Σχολής Δ.Π.Θ σελ 9-161
6.Επιθεώρηση Μεταναστευτικού Δικαίου 3ος τόμος /2012-Το δίκαιο της Ε.Ε στην Νομολογία του ΕΔΔΑ.-Τα δικαιώματα των αιτούντων άσυλο-Σπυρίδων-Ηρακλής –Ακτύπης. Δ.Ν. Université Panthéon-Assas Paris II, Δικηγόρος ΔΣΑ, Λέκτορας Διεθνούς Δικαίου & Δικαιωμάτων του Ανθρώπου Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου σελ 240-250
7. Οδηγία 2004/83 ΕΚ διαθέσιμη στο παρακάτω
http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=URISERV%3Al33176
8. Ανακοίνωση της επιτροπής προς το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, το συμβούλιο, την ευρωπαϊκή οικονομική και κοινωνική επιτροπή και την επιτροπή των περιφερειών ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση -Βρυξελλες 13.05.2015-COM (2015)240 FINAL διαθέσιμο σε
9. Eφαρμογή Ασύλου & Ένταξη προσφύγων & αιτούντων άσυλο στη Θεσσαλονίκη-Έκθεση Άυγουστος 2013 σελ 1-21 διαθέσιμο σε
https://gr.boell.org/sites/default/files/report.pdf
10. Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 343/2003 του Συμβουλίου, της 18ης Φεβρουαρίου 2003, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης ασύλου που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας Άρθρο 3 παρ 2 του Κανονισμού ΙΙ διαθέσιμο σε http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=celex:32003R0343
11 Απόφαση ΔΕΚ της 27-9-2012,υπόθεση 179/2011,σκέψη 59 επ http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf?text=&docid=127563&pageIndex=0&doclang=EL&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=304117
12.Refugee in Canada.A choice for Canada .ed by ADELMAN HOWARD,LAΝPHIER,C.Michael,York Lanes, Press,Ltd, Toronto,1990,sel 8
13. Αποσπάσματα από την εκπόνηση εργασίας μου στο μεταπτυχιακό Δίκαιο της ΕΕ εαρινού εξαμήνου 2016 στο μάθημα <<προστασία των Ανθρωπ.Δικαιωμάτων>> με καθηγητή τον Λέκτορα Διεθνούς Δικαίου Καθηγητή Σπυρίδωνα-Ηρακλή Ακτύπη.
Φωτογραφία διαθέσιμη σε
https://pixabay.com/el/ και https://pixabay.com/el/illustrations/%CF%80%CF%81%CF%8C%CF%83%CF%86%CF%85%CE%B3%CE%B5%CF%82-%CE%B5%CF%85%CF%81%CF%8E%CF%80%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B8%CE%B7%CE%BA%CE%B5%CF%8D%CF%83%CE%B5%CF%84%CE%B5-1156245/